Vanaf 29 september 2022 schittert Napoleon – in the name of art op het witte doek. Deze documentaire verschijnt naar aanleiding van de tweehonderdste sterfdag van de voormalige Franse keizer en neemt je onder andere mee naar Milaan en Rome. Wij delen alvast een voorproefje.
De rol van kunst in het leven van Napoleon
In de dagen voor zijn dood dacht Napoleon, zo blijkt uit zijn memoires, dat hij niet alleen herdacht zou worden om zijn veldslagen, maar ook omdat hij het volk cultuur en schoonheid had gebracht.
De documentaire Napoleon – in the name of art, met Jeremy Irons als gastheer, gaat nader in op de rol van kunst in Napoleons leven.
Napoleon werd tot zijn militaire daden gedreven door een zucht naar macht en glorie, maar ook door zijn droom om zijn naam en imago te verbinden met de grote beschavingen uit het verleden.
Zijn militaire campagnes gingen gepaard met kolossale diefstallen van kunstschatten. Hij stichtte de eerste openbare musea ter wereld: het Louvre in Parijs en de Pinacoteca di Brera in Milaan.
De kroning van Napoleon in Milaan
Napoleon kwam graag in Milaan, zo blijkt al in de eerste momenten van de documentaire. Hij werd op 26 mei 1805 tot koning van Italië gekroond in de Duomo van Milaan. Er stonden massa’s mensen voor de kathedraal en binnen wachtten nog eens dertigduizend aanwezigen, onder wie een aantal belangrijke kardinalen.
In het staatsarchief van Milaan zijn nog veel details over het verloop van de dag te vinden. Je leest er onder meer de eed van Napoleon, die zichzelf overigens kroonde, met een ijzeren kroon, een erfstuk van de Longobardische koningen, die nu behoort tot de kerkschat van de kathedraal van Monza.
Het is genieten van schitterende beelden van de Duomo maar ook van de Arco della Pace, iets verderop in Milaan.
Rome – stad van Napoleons dromen
Ook Rome wordt prachtig in beeld gebracht. Het was Napoleons droomstad; hij identificeerde zich onder meer met Julius Caesar. Hij hield echter niet zó veel van de stad dat hij haar niet wilde plunderen…
Hij maakte plannen om de Zuil van Trajanus te ontmantelen en naar Parijs over te brengen. Hij wilde het oude Rome naar Frankrijk te halen.
Na het Verdrag van Tolentino, dat werd getekend door de Romeinse Curie en de Franse Republiek, moest de paus vijfhonderd manuscripten en honderd kunstwerken aan Napoleon overhandigen, waaronder de Apollo di Belvedere en de Laocoöngroep.
Parijs moest het nieuwe Rome worden, Frankrijk moest het centrum van de kunst zijn, hetgeen een grote schok was voor de Eeuwige Stad. Zo werden ook de Musei Capitolini hard geraakt. Ze verloren onder meer de Venus Capitolina en de Stervende Galliër.
Romeinse kritiek op Napoleon
De sprekende standbeelden in Rome gaven kritiek op Napoleons graaizucht. Samen met Marforio ‘sprak’ Pasquino over de komst van Napoleon en de negatieve gevolgen daarvan voor de stad.
Pasquino vroeg aan Marforio: ‘Sono tutti ladri, i francesi?’ (Zijn alle Fransen dieven?), waarop Marforio antwoordde ‘Tutti no, ma buona parte, si!’ (Niet allemaal, maar wel een goed deel, ja). De toespeling op Napoleons achternaam moge duidelijk zijn.
De opening van de Pinacoteca di Brera in Milaan
Het Louvre was de hoeksteen van Napoleons cultuurbeleid. Het moest hét centrum van de kunst worden, met veel renaissancewerken die Napoleon uit Italië liet halen.
Ter gelegenheid van de veertigste verjaardag van Napoleon werd in Milaan de Pinacoteca di Brera geopend, op 15 augustus 1809. Dit museum moest ‘het Louvre van Italië’ worden.
Rafaël is de grootste ster van de pinacoteca, met Lo Sposalizio della Vergine. Het schilderij was een geschenk van Città di Castello (Umbrië), in de hoop dat Napoleon hen dan verder met rust zou laten.
Napoleon door Canova vereeuwigd als Mars
Op de binnenplaats van de Pinacoteca di Brera staat een bronzen beeld van Mars als vredestichter, van de hand van Antonio Canova. Het marmeren origineel kun je in het museum bewonderen.
Het is een portret van Napoleon, maar Napoleon zelf vond het troppo atletico, te atletisch. Hij vond het niet echt lijken, anders dan de buste die Canova van hem maakte, als de oude Romein die hij zo graag in zichzelf zag.
Canova was overigens een van de grootste voorvechters om de gestolen kunstwerken weer terug naar Italië te halen, zo vertelt de documentaire.
Napoleon – in the name of art
Nog veel meer verhalen (soms met een Italiaanse link, zoals natuurlijk ook Napoleons verbanning naar het eiland Elba) ontdek je in de documentaire Napoleon – in the name of art van de Italiaanse regisseur Giovanni Piscaglia (Engels gesproken, met Nederlandse ondertiteling). De film is vanaf 29 september 2022 te zien in de bioscoop.