Het chiostro van de Santa Maria sopra Minerva – een verborgen kloostertuin vol fresco’s in hartje Rome

Net achter het Pantheon prijkt de Santa Maria sopra Minerva. Al jarenlang is dit een van Saskia’s favoriete kerken in Rome, onder meer vanwege het hemelsblauwe plafond vol schitterende sterren en de vele Toscaanse grootheden die er te vinden zijn.

Zo ligt links van het koor Fra Angelico begraven, die in 1455 in het aangrenzende klooster stierf. In de kloostercellen van de San Marco in Florence vind je schitterende fresco’s van zijn hand.

Links van het hoofdaltaar bevindt zich het graf van paus Leo X, de zoon van de Florentijnse groothertog Lorenzo Il Magnifico (De’ Medici).

Ook staat in deze kerk een Christusbeeld van de hand van Michelangelo. Al in 1514 begon deze Toscaanse kunstenaar aan een eerste Christusbeeld, maar moest zijn werk echter staken toen hij een oneffenheid in het marmer ontdekte. In 1519-1520 maakte hij deze tweede versie.

Schilder Sebastiano del Piombo merkte op dat ‘de knie van Christus meer waard is dan de rest van Rome’. De naaktheid van Christus werd echter niet gewaardeerd, vandaar dat het werk tijdens de barok werd voorzien van een zedelijke bronzen lendendoek.

Mooi moment van bezinning

Tijdens Saskia’s laatste bezoek aan Rome ontdekte ze ook het prachtig beschilderde chiostro van de Santa Maria sopra Minerva. Deze kloostertuin is een oase van rust in de hectiek van hartje Rome, waar je even op adem kunt komen en tegelijkertijd kunt genieten van wanden vol fresco’s.

Je laaft je onder meer aan palmbomen die hoog naar de hemel rijken, bomen vol sappige sinaasappels, katten die liggen te luieren in een streepje zon en een pergola met frisgroene wijnbladeren en vogeltjes die zo lijken weg te kunnen vliegen.

De kloostertuin weerspiegelt de spirituele en religieuze diepgang van deze plek. Perfect voor een moment van bezinning, waarbij je geniet van een contemplatieve stilte én van kleurrijke kunst die de mysteries van de rozenkrans onthullen.

De keuze voor dit thema is uiteraard niet toevallig. De overwinning van paus Pius V, een Dominicaan, in de Slag bij Lepanto (1571) was een glorieus moment voor de gehele Dominicaner kloosterorde.

De datum van de overwinning, 7 oktober, is tevens de feestdag van de Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans, dus de keuze voor de mysteries van de rozenkrans was snel gemaakt.

Mysteries van de rozenkrans

Om de fresco’s in de kloostertuin correct te kunnen ‘lezen’, begin je aan de zuidkant. Na een eerste fresco dat alle mysteries van de rozenkrans omvat, zijn op de zuidelijke muur de blijde mysteries afgebeeld, waaronder de annunciatie, de visitatie en de geboorte van Jezus, met tot slot een afbeelding van het visioen van Pius V tijdens de Slag bij Lepanto.

Na de deur die toegang biedt tot de Biblioteca Casanatense beginnen de fresco’s die de droevige mysteries uitbeelden, zoals de geseling van Jezus, de klim op de Calvarieberg met het kruis en de kruisiging.

Langs de oostelijke muur vind je het graf van Astorgio Agnesi, een Madonna met kind die wordt toegeschreven aan Melozzo da Forlì, de graftombe van de Dominicaanse kardinaal Pietro Ferrici en een bas-reliëf van Maria van Mino di Fiesole.

De glorievolle mysteries volgen op de noordelijke muur, met onder meer Hemelvaart, Pinksteren en de kroning van Maria.

De geestelijken die langs de gewelven worden afgebeeld (sommigen met afgehakte hoofden) zijn hier met opzet geplaatst omdat dit deel van het klooster werd doorkruist door inquisiteurs op weg naar het tribunaal. Het klooster werd in 1628 namelijk de zetel van de Inquisitie. Vijf jaar later, in 1633, vond hier het proces tegen Galileo Galilei plaats.

Thomas van Aquino

Op de westelijke muur zie je tot slot vijf fresco’s met gebeurtenissen uit het leven van Thomas van Aquino, ‘de geleerdste der heiligen en de heiligste der geleerden’.

Je komt ogen tekort, ook vanwege de talrijke decoraties van putti, allegorische figuren, plantenmotieven en wapenschilden. Sommige gewelven zijn versierd met grottesche, om het idee van het leven als spel uit te drukken, omdat wijsheid ook wordt verkregen door te genieten van de schepping zoals ze is.

Bezoek deze oase van rust in Rome

Wil je al dit moois met eigen ogen bekijken? Je vindt het chiostro van de Santa Maria sopra Minerva links van de kerk. De kloostertuin is dagelijks te bezoeken tussen 10.30 en 13.00 uur en tussen 14.00 en 19.30 uur.

Met z’n kont naar het klooster

Op het plein voor de Santa Maria sopra Minerva staat het beroemde olifantje van Bernini, als symbool voor intelligentie en vroomheid.

De obelisk op de rug van de olifant werd gevonden in de kloostertuin van de Santa Maria sopra Minerva en de kloosterbroeders wilden dat het monument op het plein voor hun kerk kwam te staan.

Het enorme zadeldek is aangebracht omdat de broeders bang waren dat de ruimte onder de buik van het dier de stabiliteit zou ondermijnen en de olifant de obelisk niet lang zou kunnen torsen.

Bernini gaf toe, maar ergerde zich groen en geel aan de bemoeienissen van de Dominicaner broeders. Volgens de overlevering zou hij daarom de olifant met zijn achterwerk naar het klooster hebben geplaatst…

Ook de toenmalige paus Alexander VII bemoeide zich tot in detail met het ontwerp van de olifant en dwong Bernini enkele wijzigingen aan te brengen. Zo moesten de poten van de olifant een stuk korter worden dan Bernini had bedacht. Bernini was woedend, maar de paus had het laatste woord.

Om de aandacht van de korte poten af te leiden, voegde Bernini ten einde raad maar een zadeldek toe aan zijn ontwerp. De korte pootjes bleven echter niet onopgemerkt door de Romeinen. Ze gaven de olifant, die door de korte poten erg gedrongen is uitgevallen, al snel de bijnaam porcellino (varkentje). In de loop der tijd werd dit echter verbasterd tot pulcino (kuikentje), een bijnaam die het kleine olifantje niet misstaat.