Giardino Giusti – een ‘geheime’ tuin in Verona

Niet ver van het historisch centrum van Verona, aan de andere kant van de rivier de Adige, ligt een van de mooiste Italiaanse renaissancetuinen verscholen: de Giardino Giusti.

Het is dat de straat Via Giardino Giusti heet en Google Maps zegt dat we er zijn, anders waren we de onopvallende gevel zo voorbij gelopen.  Door de poort vangen we inderdaad ook een glimp op van iets wat lijkt op een ‘geheime tuin’.

We hebben een afspraak met de Sandra Giusti del Giardino, een oudere dame die samen met haar neef – als laatste nazaten van de familie Giusti – de tuin beheert. Zij zal ons meer vertellen over dit bijzondere stukje groen in de stad.

Terwijl we door de tuin lopen, vertelt Sandra hoe het allemaal begon. De geschiedenis gaat terug tot de veertiende eeuw, toen het kleuren van wol in Verona big business was. De rijke Giusti-familie, die in Toscane in de wolindustrie zat, verhuisde daarom naar Verona. In 1406 kocht Provolo Giusti een stuk land, op de plek van de huidige tuin, en zette er een paar fabrieksgebouwen neer.

In de loop van de vijftiende eeuw gaat het slecht met de wolindustrie. De Giusti’s richten zich op nieuwe zaken: politiek en de stad. Agostino Giusti laat de oude fabrieksgebouwen met elkaar verbinden en omtoveren tot één palazzo.

In 1570 wordt achter het palazzo een tuin aangelegd, die de bezoeker moest verrassen en inspireren. Agostino heeft namelijk veel intellectuele contacten, waaronder de familie De’Medici, en dus moet de tuin stof tot nadenken geven.

Alles wordt uit de kast getrokken: een labyrint, fonteinen, mythologische figuren en zelfs Agostino’s verzameling Romeinse grafstenen. Zodra de tuin een feit is, wordt de toevoeging ‘del Giardino’ achter de familienaam Giusti geplakt, om duidelijk te maken om welke Giusti-familie het gaat: die van de tuin.

Opvallend is dat de Giardino Giusti veel overeenkomsten heeft met de tuinen van De’Medici. Ook is deze tuin anders dan andere Italiaanse tuinen: meestal ligt de villa namelijk op het hoogste punt en loopt de tuin vanaf daar naar beneden. Hier is het precies andersom.

Met de groei van de populariteit van de Grand Tour (een reis langs Europa’s kunstschatten, die welgestelde jonge mannen voor hun culturele vorming maakten) in de achttiende eeuw wordt ook de Giardino Giusti een populaire plek om te bezoeken.

Ook bekende toeristen komen er een kijkje nemen, onder wie Mozart en Goethe. De meer dan zeshonderd jaar oude ‘Goethe-cipres’ herinnerde tot een bizar hevige zomerstorm in augustus 2020 nog altijd aan Goethes bezoek in 1786.

Helaas betekende de storm het einde van deze cipres, maar in Goethes Italienische Reise kun je nog altijd lezen over de metershoge cipressen in de tuin die hem wisten te betoveren (zie ook onze blog over Goethes bezoek aan Verona).

De tuin zoals je hem nu ziet dateert van 1780, toen Luigi Trezza, een Veronese architect, de tuin voor het laatst aanpaste.

De Giardino Giusti bestaat uit drie delen, die zich op verschillende niveaus in de tuin bevinden. De ‘parterre’ is één groot geometrisch patroon en wordt gesierd door hoge ranke cipressen, perfect geknipte buxusheggetjes, klassieke beelden en een labyrint, een van de oudste van Europa.

Sandra vertelt dat de tuin oorspronkelijk een groene tuin was. De kleurrijke bloemen die her en der in potten staan, zijn neergezet voor de Britse bezoekers. ‘Die houden van kleur in de tuin’, zegt Sandra terwijl we richting de lange laan met cipressen lopen.

Al van ver zien we aan het einde van die laan een grot, met daarboven een angstaanjagend masker, dat zich hoog boven de tuin bevindt. De grot dateert uit 1591 en was ooit bedekt met spiegels en schelpen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de grot door de Duitsers als schuilplaats gebruikt. Van 1943 tot 1945 deed het palazzo namelijk dienst als onderkomen voor de Duitse Luftwaffe.

Vanuit de ‘parterre’ komen we achter in de tuin, in het hoger gelegen wildere bosgedeelte. Dit deel is ontworpen om de bezoeker te verwonderen. Er zijn allerlei mystieke elementen toegevoegd, zoals een grot, een geheime ‘groene tunnel’ en een paviljoen vanwaar je fraai uitzicht hebt over de daken van Verona.

Volgens Sandra moet het mooiste uitzicht echter nog komen. ‘Maar dat moeten jullie zelf maar ontdekken!’

We nemen afscheid van Sandra en gaan het bos verkennen. Dan horen we geritsel in de struiken. Plotseling staat tuinman Giuseppe voor onze neus. Hij heeft gehoord dat er een journalist en fotograaf zijn die willen schrijven over de tuin en aangezien de tuin al dertig jaar zijn domein is, wil hij ons ook graag rondleiden. Daar zeggen we natuurlijk geen nee tegen.

Hij leidt ons naar een toren met een geheime trap, die naar een nog hoger gelegen deel van de tuin leidt. Sandra had gelijk: vanaf hier heb je schitterend uitzicht over Verona!

Giuseppe: ‘Niet schrikken, maar jullie staan nu letterlijk óp het enge masker.’ Het masker blijkt een balkon dat dit bijna hemelse stukje tuin al eeuwen bewaakt. Wat is het hierboven vredig en rustig, met de drukke stad ver beneden ons.

Af en toe horen we in de verte het getoeter van een Vespa of voorbijrazend autoverkeer, verder is het stil. We zijn even in een andere wereld.

Giuseppe wil ons echter nog meer laten zien in ‘zijn’ tuin en dus dalen we via de toren weer af naar het bos. Hij vertelt dat in de hele tuin maar liefst negen kilometer buxus staat. Elk jaar in mei is hij precies twintig dagen bezig om de buxus weer in vorm te krijgen.

Over het labyrint heeft hij ook nog een mooi verhaal. Tijdens bombardementen in de Tweede Wereldoorlog liep de tuin flinke schade op; het labyrint werd volledig verwoest. Na de oorlog werd het opnieuw aangeplant. Omdat er geen echte buxus was gebruikt, kwam het labyrint echter niet goed van de grond. Pas in de jaren negentig van de vorige eeuw werd het labyrint in originele staat hersteld, met behulp van een oude plattegrond van de tuin uit 1700 en échte buxus.

De volgende stop is de oude citroenkas, de limonaia, waar de citroenbomen overwinteren. Giuseppe wil ons iets laten zien dat we in Nederland vast niet kennen. Uit de muur naast de citroenkas groeit namelijk een kappertjesstruik.

Hij verklapt ons het geheim: als je een vijg doormidden snijdt, een kappertje tussen de twee helften legt en de vijg in een nis in de muur zet, dan groeit er volgens Giuseppe een kappertjesstruik uit de muur. Dat gaan we thuis eens uitproberen!

Helaas moet Giuseppe weer aan het werk, dus brengen we op eigen gelegenheid nog een bezoek aan het palazzo, dat sinds kort geopend is voor publiek. Vanuit de salone, receptiehal, die beide vleugels van het palazzo verbindt, heb je schitterend uitzicht over de tuin.

Vroeger werden de tuin en de binnenplaats regelmatig als decor voor toneelstukken gebruikt. Zelfs Goethes bezoek aan de Giardino Giusti is wel eens nagespeeld. Ook nu kun je ’s zomers nog af en toe genieten van toneelstukken en klassieke concerten. Stel je eens voor dat A Midsummer Night’s Dream van Shakespeare hier wordt opgevoerd… Meraviglioso!

Je vindt de Giardino Giusti aan de Via Giardino Giusti 2 in Verona. De tuin is het hele jaar door geopend, dagelijks van 9.00 tot 19.00 uur.