Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Net als Verona, Praag en Parijs heeft Venetië een standbeeld dat geluk brengt als je het aanraakt. Is het in Verona de rechterborst van Julia (van Romeo), in Praag de voeten van priester Johannes van Nepomenuk en in Parijs de broek van journalist Victor Noir, in Venetië is het de neus van Sior Antonio Rioba. Joost neemt ons er mee naartoe.
Het is een apart beeld, dat van Sior Antonio Rioba. Alles is eigenlijk vreemd. Dat de man die uitgebeeld wordt eigenlijk Robia Mastelli heet. Dat het beeld lijkt weg te lopen. En dat hij geflankeerd wordt door twee anderen die net als hij een tulband dragen. Maar het meest opvallendste is wel zijn neus. Zijn ijzeren neus. Als je deze aait, leidt dat tot geluk. Maar waarom brengt nou juist die neus geluk?
Campo dei Mori
Is het vanwege de locatie? Het beeld staat op het Campo dei Mori, in de wijk Cannaregio, op 15 minuten lopen van vaporetto-halte Orto. Het campo is een van mijn lievelingspleintjes.
Het is er meestal rustig. Sereen bijna. En het ziet er fraai uit, met die historische gebouwen en de drie mensgrote beelden. Als ik er ben, brengt dat pleintje me geluk. Ook zonder over de neus van Sior Antonio Rioba te wrijven.
Moren
Maar waarom zou hij dan anderen wel geluk brengen? Komt dat doordat Rioba een Moor is? In het Andalusië van de middeleeuwen brachten de Moren veel moois. Bovendien hebben ze in de Spaanse streek een vallei uitgeroepen tot Vallei van het Geluk. Misschien heb heeft Rioba een stukje meegenomen naar Venetië?
Maar nee. Rioba is geen Moor. De naam van het pleintje verwijst niet naar Moren, maar naar Morea, zoals in de twaalfde eeuw het Griekse schiereiland Peloponnesos werd genoemd. Daar kwamen in 1112 Rioba Mastelli en zijn broers Sandi en Alfani vandaan.
De drie broers waren succesvolle handelaren. Ze hadden zelfs hun eigen paleis: Palazzo Mastelli del Cammello, ofwel Paleis Mastelli ‘van de kameel’, zo genoemd omdat er een kameel op de gevel staat. Een kameel die volgeladen is met specerijen, de handelswaar van de broers.
Succesvolle handelaren
Heeft het succesvolle handelen misschien met het geluk te maken? Gaven Rioba en zijn broers het goede voorbeeld? Waren ze daardoor geliefd? Door de neus van een van die Rioba’s te aaien, word je dat ook. En dus gelukkig. Maar nee, ook dit blijkt niet te kloppen.
De drie broers waren niet geliefd, maar juist heel berucht om hun duistere zaakjes en oplichting. Ook beheerden ze een bank, op hun eigen, onbetrouwbare wijze. Daarmee bedrogen ze een zeer religieuze Venetiaanse dame, die zich vervolgens in een gebed wendde tot de heilige Maria Magdalena. Ze verzocht Maria om de broers in standbeelden te veranderen. Als waarschuwing aan anderen die niet netjes handelen. Haar gebed werd verhoord.
Vrijheid van meningsuiting
Nou ja, zo zal het niet gegaan zijn. Maar wat wel vast staat is dat de drie broers geen goede naam hadden. En vooral ongeluk brachten. Al werd het beeld van Rioba in de loop der eeuwen wel populairder.
Bij het beeld werden briefjes en verhalen gelegd die kritisch waren over de doge en de heersende elite. Iets wat in het openbaar niet mocht. Ook werden er kritische brieven gestuurd met als afzender Sior Antonio Rioba. Het beeld stond toen symbool voor vrijheid van meningsuiting. Maar dat de neus geluk zou brengen, kwam pas later.
IJzeren neus
Dat gebeurde pas toen het beeld zijn ijzeren neus kreeg. In de negentiende eeuw verloor het beeld zijn echte neus, en werd er snel wat geïmproviseerd. Ik vermoed dat veel Venetianen daarna de neus wilden aanraken. Omdat het er zo raar uitzag.
Op het moment dat een van die mensen ineens geluk had, werd een legende geboren. Sindsdien wrijven veel Venetianen op de neus. En natuurlijk ook toeristen, daartoe aangezet door hun gidsje.
Toen in mei 2010 niet alleen de neus maar het hele hoofd van Rioba verdwenen was, was de stad in rep en roer. De burgemeester sprak er schande van, de plaatselijke kranten ontvingen veel brieven van boze Venetianen. Gelukkig vonden duikers het hoofd een paar dagen later in een kanaal. Venetië had haar geluk weer terug.
Souvenir
Dat de neus geluk brengt, wordt trouwens niet uitgebuit. Er is geen replica van het standbeeld, van het hoofd of van de neus te koop. Terwijl het best een goed idee zou zijn. Ik zie al een kraampje voor me, met souvenirtjes in alle soorten en maten. Die al kapot zijn voordat je Venetië hebt verlaten. Net zo onbetrouwbaar als Sior Antonio Rioba zelf.
