Parco delle Biancane – stomend vulkaanlandschap in Toscane

We worden omringd door heuvels vol witte stenen, stoomwolken die uit de aarde opstijgen, borrelend water, sissende geisers, een bijna onaardse warmte en een onwelriekende zwavelgeur. Als we niet beter zouden weten, zouden we denken dat we op een andere planeet zijn beland.

We zijn echter nog op aarde, om precies te zijn in Toscane. Ver weg van de bekende bezienswaardigheden als Florence en Siena ligt het Parco delle Biancane. Dit stukje Toscane staat niet bekend om zijn heuvels vol wijnranken en olijfbomen, maar om een enorme vulkanische activiteit.

Tussen de witte stenen, waaraan het Parco delle Biancane zijn naam dankt, ontspringen talloze warmwaterbronnen, die deels gebruikt worden om geothermische energie op te wekken. Tussen de stenen lopen hier en daar lange pijpleidingen, die naar de verderop gelegen elektriciteitscentrales slingeren.

Een unieke plek, waar we je graag mee naartoe nemen, zonder de geur van zwavel en zonder de broeierige hitte, maar mét schitterende beelden die je vast niet vanuit Toscane had verwacht…

Bijna honderd graden

Het Parco delle Biancane ligt in de Colline Metallifere, vlak bij het dorp Monterotondo Marittimo. Het park is alleen toegankelijk onder leiding van een gids, die je opwacht bij het informatiecentrum Porta del Parco (aan de Via del Poggiarello 1, even buiten Monterotondo Marittimo).

Na een korte uitleg over de bijzondere energie in dit gebied wandelen we het park in. De gids laat ons hier en daar aan de bodem voelen, die bij elke paar honderd meter warmer wordt.

Aan de voet van een waterval aan witte keien steekt de gids een meegenomen thermometer in het grind. We wachten een paar seconden en zien dan de temperatuur verschijnen: 98,5 graden Celsius, wauw! We hadden de warmte wel gevoeld, maar dat het onder onze voeten zó warm is, is wel verrassend.

Hoe dieper je gaat, hoe warmer het wordt. Met elke honderd meter die je verder zou graven, de diepte in, wordt de temperatuur dertig graden hoger.

Rotte eieren, kurkeiken & een serene stilte

Terwijl we verder lopen, zien we steeds meer stoomwolken. De gids vertelt dat deze stoom voornamelijk gewoon uit waterdamp bestaat, maar dat er ook een aantal gassen in zit, zoals waterstofsulfide. Vandaar dat het in het hele park naar rotte eieren ruikt, sowieso al niet de meest lekkere geur maar in combinatie met de warmte af en toe ronduit onaangenaam.

Desondanks is een wandeling door het Parco delle Biancane meer dan de moeite waard. Het is namelijk echt een unieke plek, met een landschap dat je hier verre van verwacht. Het is bijna alsof je in een soort maanlandschap staat. Dat buitenaardse gevoel wordt nog versterkt omdat je hier niemand anders ziet of hoort, zelfs geen vogels of krekels.

De gids vertelt dat de van oorsprong rode en terracottakleurige stenen zo wit zijn uitgeslagen door de waterstofsulfide. Na jarenlange blootstelling aan deze dampen worden de stenen vanzelf wit. De enige boom die in dit landschap kan groeien is de sughera, de kurkeik, die je bijvoorbeeld ook op Sardinië vaak ziet. Verder alleen wat heide en hier en daar wat wilde bloemen.

Van wijnvaten tot keramiek en cosmetica

In het park zijn verschillende wandelroutes uitgezet, onder andere naar het Lagone Cerchiaio, de plek waar de Duitse Hubert Francesco Hoefer in 1777 de aanwezigheid van acido borico, boorzuur, in het geothermische water ontdekte. De naam Cerchiaio is afgeleid van de ambachtslieden die in het warme water kastanjehouten planken lieten kromtrekken voor het maken van (wijn)vaten.

Al vroeg wist men dat dit water heilzame krachten bevat. Het wordt nog altijd gebruikt in de farmaceutische industrie, maar boorzuur wordt ook gebruikt voor het produceren van glas, keramiek (glazuur) en cosmetica.

Zwaar water

Ook elders in het park zijn waterbronnen te vinden. De stroompjes worden door de gids acqua forte genoemd, ‘zwaar water’, vanwege de grote hoeveelheid metalen die in dit water zit. Als hij de thermometer in het water houdt, blijkt het ruim 25 graden te zijn.

Volgens de gids kan de temperatuur van het water zelfs oplopen tot een graad of vijftig. Het zou de ideale omgeving zijn voor een wellnessbehandeling, zoals bij de Thermen van Saturnia, maar daar wordt het Parco delle Biancane niet voor gebruikt. Alle warmte die vrijkomt, in welke vorm dan ook, wordt hier omgezet naar elektriciteit, van stoom naar stroom dus.

Van stoom naar stroom

In de Colline Metallifere vind je ook een aantal energiecentrales, stuk voor stuk van behoorlijke omvang. Ze zijn allemaal in handen van Enel Green Power, dat hier op grote schaal geothermische energie wint.

De allereerste keer dat dit gebeurde was op 4 juli 1904, toen principe Piero Ginori Conti ontdekte dat het mogelijk was energie op te wekken met de warmte die de aarde hier in haar binnenste heeft.

De eerste geothermische energiecentrale opende in 1913 zijn deuren, bij het plaatsje Larderello. Hoewel men kleinschalig begon, groeide de centrale al snel. Andere energiecentrales volgden. Je kunt het je bijna niet voorstellen, maar vandaag de dag leveren deze geothermische centrales gezamenlijk energie aan tienduizenden Italiaanse huishoudens!

GeoMuseo delle Biancane – Monterotondo Marittimo

In de voormalige Centrale dei Lagoni Boraciferi wacht een spannend avontuur. In dit stukje industrieel erfgoed maak je een reis naar het centrum van onze aarde. Als een kruising tussen Jules Verne en Star Wars stap je in een virtuele wereld die je kennis laat maken met immens kleine kristallen, enorme rookwolken en alles ertussenin.

Dankzij alle multimediale technieken die worden ingezet, ontdek je alles over de energetische bronnen in dit bijzondere stukje Toscane. Interessant voor jong en oud!

Je vindt het MUBIA – GeoMuseo delle Biancane in het gehucht Lagoni, bij Monterotondo Marittimo (provincie Grosseto).

Museo della Geotermia – Larderello

In het Museo della Geotermia, het Geothermisch Museum, ontdek je alles over het opwekken van energie uit ondergrondse warmtebronnen. Er zijn maquettes en werktuigen te zien, maar het interessantst zijn de video’s. Dankzij deze filmpjes en wat multimediale ondersteuning ontdek je de werking van geothermische energie en leer je hoe stoom wordt omgezet naar elektriciteit.

Je vindt het Museo della Geotermia aan het Piazza Leopolda 1 in Località Larderello (Pomarance). Het museum is gratis toegankelijk.

Vapori di Birra – bier gebrouwen met stoom

Met de stoom die hier wordt gewonnen, wordt niet alleen maar stroom opgewekt. Er wordt ook bier mee gebrouwen. Even buiten het dorpje Sasso Pisano brouwt Vapori di Birra bijzonder bier dankzij de stoom en het hete water die hier uit de aarde komen. Uniek voor Italië!

We nemen een kijkje in deze ambachtelijke brouwerij. Chiara en Luciana laten ons de vaten zien waarin het bier in wording borrelt. Er zijn momenteel acht soorten in de maak, waarbij de namen allemaal verwijzen naar de stomende, vulkanische bodem: Fiamma (met peperoncino), Geyser, Magma en Sulfurea.

Voor het brouwen van het bier wordt alleen water, mout, hop en gist gebruikt. Tijdens het gehele brouwproces maakt men gebruik van de natuurlijke warmte, zodat de ecologische voetafdruk van elk flesje bier zo klein mogelijk blijft.

Op het terras van Vapori di Birra proeven we een aantal van de geothermische biertjes, met wat kleine snacks, waarbij zo in de zomerhitte Sulfurea (witbier) favoriet is.

Ook proeven van dit bijzondere bier? Je vindt Vapori di Birra aan de Via dei Lagoni 25 in Località Sasso Pisano (Castelnuovo Val di Cecina).