Lucignano – de parel van de Valdichiana & een van de mooiste dorpjes van Toscane

In de Valdichiana (of Val di Chiana), de vallei in Toscane die zich uitstrekt over de provincies Arezzo en Siena, ligt het middeleeuwse dorpje Lucignano. Met zijn middeleeuwse muren, cirkelvormige stratenplan en de Albero dell’Amore (‘de boom der liefde’) is het met recht een van de borghi più belli d’Italia, de mooiste dorpjes van Italië.

Bovendien wappert er een Bandiera Arancione, een keurmerk dat aan dorpjes wordt toegekend door de Touring Club Italiano, als een kwalificatie voor de gastvrijheid van deze bijzondere plaatsen.

Als je ronddwaalt door de kleurrijke straatjes, snap je meteen waarom Lucignano ook wel de parel van de Valdichiana wordt genoemd.

José Hermens van B&B Casa le Rondini Toscana belandde er op aanraden van geometra Lorenzo, die er al zijn hele leven woont en José van allerlei tips voorzag voor een heerlijke dag. Al slenterend door het dorp werd ze een beetje verliefd op deze unieke borgo, waar ze je in deze blog dan ook graag alvast virtueel mee naartoe neemt.

Door de Porta San Giusto

José: ‘Parkeren doe je buiten de middeleeuwse muren, bij de Porta San Giusto, waarop het wapen van de Florentijnse familie De’ Medici prijkt.

Hier tipte Lorenzo Bar Bistrot Fuoriporta, waar je op het terras onder de bomen een caffè of aperitivo kunt drinken voordat je Lucignano gaat verkennen.

In de onderdoorgang van de Porta San Giusto hangt een plattegrond van Lucignano. Het cirkelvormige stratenpatroon is zo perfect te zien. Het maakt dus feitelijk niets uit of je na de poort links- of rechtsaf slaat.

Links volg je de Via Rosini en de Via Roma, die vroeger werd aangeduid als la via povera, aangezien in dit deel van Lucignano vooral de minder bedeelde families woonden. Nog altijd wandel je hier langs kleine maar wel schattige en goed verzorgde huisjes met veel planten en hier en daar een kat die graag geaaid wil worden.

Rechts volg je de Via Giacomo Matteotti, in de richting van het vroegere rijke deel van het dorp, waar nog altijd veel palazzi uit de renaissance staan.

Linksom door Lucignano

Ik loop linksom, langs enkele kleine winkels en een gelateria met de sprookjesachtige naam C’era una volta (‘Er was eens’) waar je heerlijke smaken gelato vindt.

Bij de naastgelegen slager, Salumificio Bruschi, neem je heerlijke ham mee voor een picknick of een aperitivo in je tijdelijke Toscaanse thuis.

La Tavernetta is een prima plek om te lunchen of te dineren, zeker als je een tafel op het terras reserveert, met prachtig uitzicht over de Valdichiana.

Albero della Vita (of Albero dell’Amore)

De trappen in de smalle straatjes lonken. Eenmaal boven kun je op een bankje op het Piazza del Tribunale genieten van de bewoners die een praatje maken.

Aan het plein ligt ook het Palazzo Pretorio, waar tot 1865 de rechtbank zetelde maar dat nu onderdak biedt aan het gemeentehuis en aan het Museo Comunale, met de grootste trekpleister van Lucignano: de Albero della Vita (‘boom des levens’), die ook wel bekend staat als de Albero d’Oro (‘gouden boom’) of Albero dell’Amore (‘boom der liefde’).

De boom wortelt in de Sala delle Udienze, waar ooit recht gesproken werd. In deze zaal zijn de muren dan ook beschilderd met fresco’s van illustere historische figuren die het goede voorbeeld moeten geven.

De fresco’s werden in een tijdspanne van ongeveer vijftig jaar geschilderd, door verschillende kunstenaars uit Siena en omstreken.

Misschien herken je Vergilius en Aristoteles? Of Caesar, Constantijn en Augustus, Samson, Judith en Noach?

Een boom als metafoor voor het leven

In het midden van de Sala delle Udienze staat een grote glazen vitrine met daarin de gouden levensboom van bijna drie meter hoog. De boom werd door goudsmeden uit Siena en omgeving vervaardigd, tussen 1350 en 1471. Dat lijkt enorm lang, maar als je alle details ziet, snap je waarom men er zo veel tijd voor nodig had.

De Albero della Vita is werkelijk uniek in zijn soort. Het is een metafoor van het leven, gemaakt van verguld koper, zilver en email, versierd met onder meer koraal en kristal.

De boom van de liefde

Naast de al eerdergenoemde bijnamen wordt deze boom ook wel de Albero degli Innamorati genoemd, de boom van de verliefden.

Al eeuwenlang komen Italianen hier samen met hun partner naartoe om te bidden of om opnieuw hun liefde voor elkaar uit te spreken. Volgens een legende zou de levensboom ervoor zorgen dat man en vrouw trouw aan elkaar blijven, hetgeen wordt gesymboliseerd door de pelikaan aan Christus’ voeten.

Ook zonder partner is een bezoek aan de liefdesboom aan te raden. Volgens de inwoners van Lucignano werkt de boom namelijk ook als een soort wensboom. Een ieder die in stilte de wens voor een geliefde doet, in nabijheid van de liefdesboom, zal niet lang daarna de liefde van zijn of haar leven ontmoeten…

met dank aan het Museo Comunale voor een aantal foto’s

Even binnenkijken in de raadszaal

Naast de bijzondere boom bewonder je in het museum ook een klein aantal mooie kunstwerken met religieuze voorstellingen, waaronder een lunet van de heilige Franciscus die de stigmata ontvangt.

Dit is een werk van de beroemde schilder Luca Signorelli uit Cortona. Men dacht in eerste instantie dat het deel uitmaakte van de kist waarin de Albero della Vita werd bewaard, maar later onderzoek wees uit dat het gaat om een deel van een altaarstuk.

Op de eerste etage van het palazzo vind je nog een pareltje: de voormalige kantoren en appartementen van de magistraat – tegenwoordig de raadszaal – die door Luigi Ademollo in 1812 prachtig versierd zijn met fresco’s.

De boom van de San Francesco

De Albero della Vita werd ooit gemaakt voor de naastgelegen Chiesa di San Francesco, waar de gouden boom vanaf 1703 heeft gestaan. In september 1914 werd de boom uit de kerk ontvreemd.

Pas drie jaar later vond men de boom weer, in de buurt van Sarteano. helaas wel flink beschadigd. Na een restauratie bij de Opificio delle Pietre Dure in Florence keerde de kostbare boom weer terug naar Lucignano.

Inmiddels bewonder je de levensboom dus niet meer in de kerk, maar daar vind je wel nog een aantal prachtige fresco’s, waaronder Il Trionfo della Morte (‘de triomf van de dood’) van de hand van Bartolo di Fredi en verhalen uit het leven van de heilige Franciscus van Taddeo di Bartolo.

La Maggiolata – bloemenfeest in Lucignano

Wellicht ken je de bloemencorso’s in de bollenstreek, maar ook in Lucignano rijden de met bloemen versierde praalwagens door de straatjes.

Op de laatste twee zondagen van mei viert Lucignano de Maggiolata, een bloemenfestival waarbij de vier wijken van het dorp (Rione Porta Murata, Rione Porta San Giusto, Rione Porta San Giovanni en Rione Via dell’Amore) een eigen thematische praalwagen bouwen, waarmee ze door het dorp rijden, onder begeleiding van boerenkarren, vaandeldragers, bloemenmeisjes en muziek.

Elk jaar kiest een van de vier rioni een thema. In 2022 was dit hedendaagse kunst, met een kleurrijk eerbetoon aan Jeff Koons.

foto’s van de Maggiolata in 2022
© Maggiolata Lucignanese

Het evenement vindt in 2024 plaats op 19, 21 en 26 mei. Op de website van La Maggiolata vind je alle details voor je bezoek aan dit bloemrijke spektakel.

foto’s van de Maggiolata in 2018
© Maggiolata Lucignanese

Nog meer mooie plaatsjes in de Valdichiana

Voor meer informatie over Lucignano neem je een kijkje op de website van Visit Lucignano. Andere plaatsen in dit deel van Toscane die zeker ook een bezoek waard zijn, zijn Monte San Savino, Marcianno della Chiana, Foiana della Chiana, Cortona, Castiglion Fiorentino en Civitella in Val di Chiana. Zo kun je een mooie route uitstippelen om de Valdichiana te verkennen.’