Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
De Nederlandse Saskia Pauwels woont in Lucca. Samen met fotografe Cora Koning dook ze voor Ciao tutti in de kleurrijke wereld van de camelia’s in Toscane.
Saskia: ‘Toen ik nog in Nederland woonde, waren de eerste tekenen van de naderende lente bloeiende krokussen en narcissen. Hier in Toscane, in de buurt van Lucca, kijk ik uit naar de vrolijke rode en roze bloemen van de camelia in tuinen en parken.
Tijdens mijn eerste jaar in Lucca werd ik door een tuinvriendin meegenomen naar de Mostra delle Antiche Camelie in Sant’Andrea di Compito. Ik kende de camelia wel, omdat mijn vader als enthousiast tuinier er twee in zijn tuin had, maar ik vond het eerlijk gezegd niet zo’n bijzondere struik.
Wat een verrassing om te zien hoeveel verschillende soorten er zijn en hoe prachtig het is als ze groot en hoog mogen worden in een mooie Italiaanse tuin! De camelia had me voor zich weten te winnen en sindsdien zorg ik er elk jaar voor dat ik in ieder geval tijdens een van de vier weekenden er naar toe ga.
Mijn vriendin, fotograaf Cora Koning, komt er graag een paar dagen voor over. Toen we bezig waren met het maken van ons boek Lucca Verde – Green Lucca zijn we ook vaak op zoek gegaan naar camelia’s in Lucca en in de tuinen van de villa’s in de buurt.
De streek rondom Lucca is een plek waar camelia’s goed gedijen. De struiken werden dan ook volop aangeplant bij de vele villa’s die de rijke achttiende-eeuwse zijdehandelaren in deze omgeving bouwden. Wie hier in de maand maart rondkijkt, ziet overal de karakteristieke glanzende groene bladeren en de fraaie bloemen. Ze kleuren prachtig bij het verweerde stucwerk van de muren en lijken te zijn gemaakt om in terracotta potten de terrassen op te luisteren.
Vooral aan de zuidkant van de stad, in het wat meer bosachtige gebied tegen de flanken van de Monte Serra, zijn de grond en het klimaat bij uitstek geschikt voor camelia’s. Het centrum van de cameliacultuur is het dorpje Sant’Andrea di Compito, met zijn smalle straatjes rond een kerk met een stoere vierkante toren.
Antiche Camelie della Lucchesia
De rustieke huizen zijn gebouwd van natuursteen en veelal voorzien van de karakteristieke Toscaanse mandolate: een open constructie van zigzag gemetselde bakstenen die vroeger zorgde voor ventilatie van het opgeslagen hooi. Hoog boven het dorp kijkt een oude wachttoren uit over de vallei van Compito, tot aan Lucca. Een overblijfsel uit de dertiende eeuw, toen Lucca en Pisa geregeld met elkaar in oorlog waren.
Elk jaar staat Sant’Andrea geheel in het teken van de camelia, gedurende vier weekenden in maart en begin april. Dan wordt er de manifestatie Antiche Camelie della Lucchesia gehouden, met allerlei activiteiten die met deze plant te maken hebben. Dit jaar gaat de dertigste editie van start op zaterdag 16 maart.
In een tentoonstellingsruimte staan honderden cameliabloemen te pronken, maar bovenal is het mogelijk de tuinen van een aantal villa’s te bezoeken die alleen tijdens deze weekends worden opengesteld en waar prachtige camelia’s te zien zijn.
Een speciale route leidt bezoekers langs de mooiste plekjes. Overal zie je camelia’s: in pot op een terras, als haag, in kleine en grote tuinen, op een pleintje of op een rommelig erf. Alle bewoners van Sant’Andrea lijken mee te doen om de naam Borgo delle Camelie (‘cameliadorp’) waar te maken.
Een mooie wandeling langs het riviertje dat door Sant’Andrea loopt voert je naar het camellietum, gelegen tegen een bosrijke helling. Dit camellietum is een verzameling van een zeer groot aantal soorten en variëteiten camelia’s. Het is nog steeds in ontwikkeling en heeft de bedoeling een wetenschappelijk ordening mogelijk te maken.
Maar het is vooral ook een heerlijk stil plekje waar je kunt genieten van de bloeiende planten en lekker op een bankje kunt zitten om te luisteren naar de watervalletjes en je te koesteren in de zon.
Villa Orsi
Villa Orsi heeft het typische rechthoekige model van de oudste landhuizen uit de buurt van Lucca en ligt wat hoger dan de tuin. Een paar sierlijke terrassen overbruggen het hoogteverschil. Prachtige antieke terracotta potten staan aan weerszijden van het bordes. Verder een rij citroenboompjes in potten en bakken met lavendel en rozemarijn.
Maar de echte blikvangers zijn een paar prachtige vrijstaande exemplaren van Camellia japonica, de roze ‘Madame Pépin’ en ‘Paolina Maggi’ met een witte bloem met roze streep. Deze cultivars zijn in de negentiende eeuw in Italië gekweekt.
Hoge, meer dan een eeuw oude camelia’s staan als een grote haag tegen stenen muren, de bezoekers die ervoor poseren lijken kleine poppetjes. Tussen de tachtig heel grote camelia’s in deze tuin staan unieke exemplaren zoals een witte ‘Drouard Gouillon’. Verder groeien er prachtige jongere planten en er is een kas waar zowel de oude soorten als nieuwe variëteiten gekweekt worden.
Villa Giovanetti
Ook Villa Giovanetti is een klassiek voorbeeld van een buitenverblijf waar de signori uit Lucca graag de warme zomermaanden doorbrachten. Bij deze villa staat een mooie limonaia: een speciaal gebouw om de citroenplanten te laten overwinteren. In de parkachtige tuin staan een aantal fraaie camelia’s.
Antica Chiusa Borrini
Vlak bij de kerk ligt de Antica Chiusa Borrini, een grote tuin met kwekerij, waar Angelo Borrini rond 1830 begon met het veredelen van camelia’s. Er zijn bijzondere exemplaren uit die begintijd overgebleven; metershoge struiken en bomen met dikke stammen, zoals ‘Stella di Compito’.
In de grote ommuurde tuin vind je ook een aanplant van theecamelia’s, een soort die niet gekweekt wordt om zijn bloemen, maar om zijn blaadjes. Je kunt de hier geoogste thee ook kopen.
Van Japan naar Italië
De camelia is oorspronkelijk afkomstig uit Japan en China, waar hij in het wild groeit. In Japan wordt hij voor de bloemen gekweekt, in China gaat het vooral om de thee. Vanuit Japan heeft de camelia zich in de achttiende eeuw verspreid over Europa. Dat gebeurde op een nogal avontuurlijke manier want Japan was sinds 1640 voor alle buitenlanders gesloten.
Alleen Nederlanders mochten vanaf het voor de kust gelegen eiland Dejima handel drijven. Eens per jaar ging een delegatie naar Edo (nu Tokio) om een dankbezoek af te leggen bij de keizer. Ook artsen en botanici reisden in hun gezelschap mee en namen onderweg soms stiekem een stekje van een bijzondere plant mee.
Doordat hij zo zeldzaam was, werd de camelia een ware rage onder de adel en de rijke burgers. Het werd een echt statussymbool en verzamelaars deden de gekste dingen om zo’n bijzondere plant te bemachtigen en om andere liefhebbers te snel af te zijn.
Ook Italië kende veel enthousiaste camelialiefhebbers. Zij correspondeerden met elkaar en wisselden stekken uit. Vaak waren zij ook aanhanger van de revolutie zoals Angelo Borrini. Officieel was hij als privéoogarts verbonden aan het hof van de hertog van Lucca, maar in zijn villa verborg hij een illegale drukkerij.
Ook via de camelia verkondigde hij zijn politieke voorkeur. Hij kweekte een camelia die witte bloemen heeft met rode strepen. Samen met de groene bladeren krijg je dan de kleuren van de vlag van de eenwording van Italië. Deze camelia met de naam ‘Oscar Borrini’ is nog steeds te bewonderen in de tuin van Villa Borri en in de Antica Chiusa.’
foto’s: Cora Koning
In 2020 vinden de cameliaweekenden plaats op 14 en 15 maart, 21 en 22 maart en op 28 en 29 maart. Kijk voor meer informatie over Antiche Camelie della Lucchesia op de speciale website.
Lees ook ons artikel over het Parco di Villa Reale in Marlia (even buiten Lucca), waar eveneens kleurrijke camelia’s bloeien in het vroege voorjaar.
