Ghirlandaio’s Laatste Avondmaal – Badia a Passignano

We proefden jaren geleden al eens van de Badia a Passignano, een bijzondere wijn uit de kelders van Antinori, maar we bezochten het kleine plaatsje in de Chianti, dat zijn naam dankt aan de indrukwekkende abdij, pas afgelopen nazomer.

Op het einde van een warme septemberdag, als de lucht boven de Toscaanse heuvels al voorzichtig roze begint te kleuren, rijden we op weg naar ons tijdelijke thuis bijna als vanzelf het gehuchtje binnen. We besluiten spontaan te stoppen bij de abdij, omdat we hebben gehoord dat het meesterwerk van de badia, een Laatste Avondmaal van Domenico Ghirlandaio, na een jarenlange restauratie weer in volle glorie te bewonderen is.

De kerkdeuren staan open en volgens de folder die we bij de ingang vinden, moet ook het klooster open zijn. Zoals dat echter gaat in Italië, komen de openingstijden in een folder niet altijd overeen met de werkelijkheid. De deuren zijn hermetisch gesloten en er is geen levende ziel te bekennen.

Nu we echter voor de deur staan, willen we niet zomaar opgeven. We bellen het telefoonnummer dat in de folder staat vermeld. De telefoon gaat eindeloos over, maar gelukkig klinkt er uiteindelijk een krakende stem (hebben we een monnik gestoord tijdens zijn lange middagslaapje?). Als we vriendelijk vragen of hij de deur kan openen, antwoordt hij zacht doch duidelijk dat hij er zo aan komt.

Dat ‘zo’ blijkt dik twintig minuten te duren en inmiddels hebben we gezelschap gekregen van een grote groep Italiaanse toeristen die ook graag een blik willen werpen op Ghirlandaio’s Laatste Avondmaal. Eindelijk komt de monnik dan aangesloft. Bij het zien van zo’n grote groep is hij echter meteen wakker en zwaait hij de deuren wijd open.

We mogen eerst even in de kloostertuin wandelen, terwijl hij de sleutel van de deur naar de refter gaat halen. In de folder uit de kerk lezen we dat de abdij al in 1049 werd gesticht, door Giovanni Gualberto, op de resten van een ouder klooster, dat al in 890 zou zijn opgericht.

Het klooster werd meerdere keren verwoest en weer opnieuw opgebouwd, waardoor het niet meteen een eenheid vormt. Het doet bovendien eerder denken aan een kleine burcht dan aan een klooster, met dank aan bijvoorbeeld de gekanteelde muren en torens.

Zodra we echter door de schitterende glazen deuren (met Florentijnse symbolen) stappen, voelen we de verstilde sfeer van het chiostro, de kloostergang die mooi klassiek is aangelegd, met ritmische bogen en een waterput in het midden.

De kloostergang leidt naar de refter, waar de monnik opnieuw een deur moet openen voor we Ghirlandaio’s meesterwerk kunnen bewonderen. Zijn lange tafel met de twaalf apostelen dateert uit 1476; Ghirlandaio schilderde het toen hij pas zevenentwintig jaar oud was. Op die leeftijd was hij al een veel gevraagd kunstenaar, maar nog niet zo beroemd dat de monniken van dit klooster zich zijn kunst niet konden veroorloven.

Ghirlandaio ging volgens de bronnen eind juni 1476 aan de slag, samen met onder anderen zijn broer David, eveneens een schilder, maar helaas lang niet zo getalenteerd als zijn broer. Ze wisten het werk in ongeveer drie maanden te voltooien, met prachtige details die helaas op het origineel – vanwege de afstand tussen werk en kijker – niet altijd even goed te zien zijn.

Gelukkig hebben de monniken daar wat op gevonden: in de kloostergang plaatsten ze schildersezels waarop verschillende scènes van het werk prachtig zijn uitgelicht en vergroot. Kijk maar mee!

Wil je Ghirlandaio’s meesterwerk met eigen ogen aanschouwen? Badia a Passignano ligt op ongeveer tien kilometer van Tavarnelle Val di Pesa, in de Chianti, ongeveer dertig kilometer ten zuiden van Florence en vijftig kilometer ten noorden van Siena.

De abdij zou dagelijks (behalve op zon- en feestdagen) geopend moeten zijn van 10.00 tot 12.00 uur en van 15.30 tot 17.30 uur (’s zomers). ’s Winters kun je van 10.00 tot 12.00 uur en van 15.00 tot 16.30 uur terecht. Op zon- en feestdagen kun je er een kijkje nemen tussen 16.00 en 18.00 uur (’s zomers) of tussen 15.00 en 17.00 uur (’s winters).

Om er zeker van te zijn dat je niet voor een gesloten deur staat, kun je het beste voorafgaand aan je bezoek bellen naar 0039-0558071171.

Ook de moeite waard om te lezen: onze blog over de mooiste cenacoli in Florence, met onder andere Ghirlandaio’s Laatste Avondmaal in de Ognissanti en dat van Andrea del Castagno in het voormalige klooster Sant’Apollonia.