‘In een kerk vlak bij een pleintje,
een beetje verder dan Piazza Montanara,
langs de straat die naar de zoutberg leidt,
bevindt zich bij de ingang een gezegende zaak.
In heel Rome, in de lengte en in de breedte,
zul je geen zeldzamer ding vinden.
Het is een gezicht van steen dat je zegt
wie een leugen heeft verteld en wie niet.
Als ik nu in dit gezicht, met zijn open mond,
mijn hand steek, en niet wat geld,
zal mijn oprechtheid als een zeker gegeven worden beschouwd.
Als echter een leugenaar er zijn hand insteekt,
wees er dan maar zeker van dat, ondanks duwen en trekken,
zijn hand door de mond zal worden verslonden.’
Zo dichtte Giuseppe Belli in 1832, toen hij in Rome de Bocca della Verità, de Mond van de Waarheid, bezocht. In zijn gedicht wordt meteen duidelijk waarom de mond sommige mensen zoveel schrik aanjoeg.
Hoewel de legende dat leugenaars hun hand verliezen als ze deze in de Bocca della Verità steken al eeuwenoud is, werd de Bocca della Verità pas echt beroemd door de film Roman Holiday (1953). Gregory Peck steekt zijn hand in de mond en doet vervolgens net alsof zijn vingers worden afgebeten:
Audrey Hepburn, zijn tegenspeelster, schrikt hier ontzettend van – en die schrik is niet gespeeld. Achteraf bleek namelijk dat deze actie van Gregory Peck niet in het script stond; Peck wilde gewoon een geintje uithalen.
Mede dankzij de gratis promotie door deze populaire film, is de Bocca della Verità uitgegroeid tot een van de grootste toeristische trekpleisters in Rome. Er staan soms tientallen mensen in de rij om hun hand in de mond te steken – het risico dat ze hierbij hun vingers verliezen, nemen ze allemaal voor lief.
Een antiek putduksel
De Bocca della Verità staat in het voorportaal van de kerk Santa Maria in Cosmedin, die in de zesde eeuw verrees op de plek waar zich in de oudheid het Forum Boarium (de veemarkt) bevond. Het is van origine echter geen wanddecoratie.
De Mond van de Waarheid is een antiek putdeksel, dat de oude zeegod Oceanus moest voorstellen. In de zeventiende eeuw werd de ‘mond’ opgehangen in het voorportaal van de kerk.
Eeuwenoude leugendetector
Al eeuwenlang gelooft men dat deze steen fungeert als een soort wonderbaarlijke leugendetector: wanneer je je hand in de mond van Oceanus steekt en een leugen vertelt, zou hij zonder pardon je vingers of zelfs je hele hand eraf bijten.
Het verhaal gaat dat er in vroeger eeuwen nog weleens een échte beul met een scherp hakmes verscholen zat achter de opening van de mond. Tegenwoordig zijn het vooral verliefde stelletjes die bij de Mond van de Waarheid de proef op de som willen nemen. Is er een betere plek denkbaar om elkaar te zweren dat je altijd trouw bent geweest, en te beloven dat voor altijd te zullen zijn?
Het geheim van de afgebeten vingers
Ga je met kinderen naar Rome, neem dan de tijd om ze de legende op de plek zelf te vertellen, dat maakt vast veel indruk. Wil je ze toch een beetje voorbereiden op deze wellicht enge gedachte, neem dan Het geheim van de afgebeten vingers van Rindert Kromhout mee op reis. Dat bereidt de kinderen (en jezelf) al een beetje voor op het wrede verhaal.
Wil je meer lezen over de Mond van de Waarheid? Het boek De Mond der Waarheid van Wim van Anrooij brengt alle verhalen over deze legendarische plek bij elkaar, van de middeleeuwse dichter Dirc Potter tot Bertus Aafjes en jeugdboekenschrijver Rindert Kromhout.
Een fragment over de vroegste ooggetuige van dit bijzondere monument: ‘Dirc Potter stond omstreeks 1400 als ambtenaar in dienst van de Hollandse graven Albrecht van Beieren (1358–1404) en diens zoon Willem VI (1404–1417). Hij woonde in Den Haag, was werkzaam aan het grafelijk hof en zal auteurs als Willem van Hildegaersberch, Dirc van Delft en heraut Beyeren persoonlijk hebben gekend.
Omstreeks 1411/1412 bracht hij in opdracht van Willem VI een bezoek aan Rome. Hij zegt daar de Bocca della Verità te hebben gezien: ‘In de stad Rome heb ik een grote, ronde steen gezien die in de vorm van een hoofd was gemaakt. De steen had een mond en kromme, scherpe tanden, moet u weten, en wordt ‘de steen der getuigenis’ genoemd.
Als iemand in een bepaalde kwestie wordt bedrogen, praatte men er liever niet over door; maar men voert de verdachte voor de steen, ten overstaan waarvan men de zaak gerechtelijk aankondigt. De verdachte stak zijn hand in de mond. Hij zwoer de kwestie meteen voor de steen. Als hij dan een valse eed aflegde, beet de steen de hand geheel af, alsof ze was afgesneden.’
Forum Boarium
Vergeet na je bezoek aan de Bocca della Verità en de Santa Maria del Cosmedin ook het parkje aan de overzijde van de kerk niet, met het ronde tempeltje van Vesta, de Tempel van Portunus (een van de best bewaarde tempels van Rome) en de Tritonfontein.
fijne bijdrage, met plezier gelezen
Grazie Peter!