Als paus Adriaan VI zijn zin had gekregen… was Michelangelo’s Laatste Oordeel in de Sixtijnse Kapel overgeschilderd

De schitterende fresco’s van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel waren bijna verdwenen onder een dikke laag kalk. Als de enige Nederlandse paus, Adrianus VI, zijn zin had gekregen, had niemand na 1523 nog kunnen genieten van Michelangelo’s meesterwerk. De strenge paus, die bovendien niet veel op had met kunst, vond de schilderingen maar heidens en wilde er niet langer mee geconfronteerd worden.

Gelukkig voor ons kon hij zijn wens tijdens de korte periode dat hij paus was (1522-1523) niet laten uitvoeren. Toch was hij niet de enige die een deel van de Sixtijnse Kapel graag zag verdwijnen onder een dikke laag kalk.

Clemens VIII (1592-1605) zag zich geconfronteerd met mensen die Michelangelo beschuldigden van ketterij, vooral vanwege Het Laatste Oordeel op de muur achter het altaar, en speelde met het idee de hele muur achter het altaar wit te kalken.

De ophef was overigens niet nieuw. Over deze schildering ontstond namelijk al commotie toen Michelangelo er nog aan werkte. Een van de bijna vierhonderd figuren die hierop zijn afgebeeld is namelijk Biagio Martinelli da Cesena, de ceremoniemeester van Paulus III, de paus die hem in navolging van Clemens VII dwong de schildering op deze muur te maken.

Het verhaal gaat dat deze Biagio zich niet zo lovend had uitgelaten over Michelangelo’s werk. Toen Paulus III zijn ceremoniemeester om zijn mening vroeg, schijnt hij gezegd te hebben dat de figuren eerder geschikt waren voor een bordeel dan voor een kapel. Michelangelo, die zeer tegen zijn zin aan het werk was begonnen maar er toch zijn hele ziel en zaligheid in elk stukje schildering legde, was uiteraard zwaar beledigd.

Zijn wraak was zoet: hij gaf de ceremoniemeester een plekje in de hel. Je ziet hem helemaal rechts onder, als Minos, de figuur met ezelsoren die door een slang op een gevoelige plek te grazen wordt genomen. Je kunt je de reactie van Biagio wel voorstellen toen hij zichzelf herkende.

Hij deed er alles aan om overgeschilderd te worden, en smeekte zelfs Paulus III om Michelangelo te verplichten zijn gezicht weg te halen. Paulus III schijnt zeer laconiek te hebben geantwoord dat zijn macht weliswaar ver reikte, maar dat hij in de hel uiteraard geen enkele zeggenschap had…

De ceremoniemeester van Paulus III is overigens niet de enige die herkenbaar in Het Laatste Oordeel naar voren komt. Ook de paus zelf is door Michelangelo afgebeeld, net als zijn voorgangers Julius II en Clemens VII. Daarnaast zien we Dante en Savonarola.

Degene die echter de meeste aandacht naar zich toe trekt, is de heilige bij Jezus’ linkervoet (voor degenen die ervoor staan dus rechts). Het is de heilige Bartholomeus, die levend werd gevild. Niet vreemd dus dat deze figuur een mensenhuid vasthoudt.

Wat maar weinig mensen weten, is dat Bartholomeus van Michelangelo het gezicht heeft gekregen van Pietro Aretino, een satirisch schrijver die van Michelangelo’s werk zou hebben gezegd dat het ‘goddeloos en zeer ongepast’ is.

Michelangelo heeft ook zichzelf afgebeeld, als het gekwelde gezicht van de mens in de afgestroopte huid. Hiermee zou hij niet alleen duidelijk hebben willen maken dat hij met tegenzin aan Het Laatste Oordeel werkte, maar ook dat kunstenaars letterlijk werden ‘gestroopt’.

Het werk was niet alleen lichamelijk zwaar, de kunstenaars stonden ook geestelijk onder zware druk. Alles moest sneller, er was geen tijd voor bezinning, laat staan voor het overdoen van een stuk schildering als de kunstenaar zelf niet tevreden was. Tel daarbij op dat het werk ook nog eens vreselijk slecht betaald werd, en je kunt je voorstellen dat Michelangelo zich gebruikt en uitgebuit voelde.

Laten we hopen dat Michelangelo vanuit zijn gestroopte huid stiekem mee kan kijken hoe we nu massaal de Sixtijnse Kapel bezoeken, vol bewondering voor zijn talent en vooral voor zijn doorzettingsvermogen.

Skip the line tickets voor de Sixtijnse Kapel

Wil je je kostbare tijd in Rome liever niet besteden aan uren in de rij staan? Reserveer dan nu alvast je kaartjes voor de Vaticaanse Musea en de Sixtijnse Kapel. Zo heb je in Rome flink meer tijd om te genieten van wat er allemaal te zien is!

Ook leuk: de speciale Extra Time Tour in de Vaticaanse Musea, met als grande finale een bezoek aan de Sixtijnse Kapel zónder drommen toeristen!