Al jaren is Marlou gefascineerd door olijfbomen. Ze is dol op olijfolie en geniet elk jaar opnieuw van de gezelligheid die de olijvenoogst met zich mee brengt.
Door de jaren heen is Marlou veel te weten gekomen over de olijfboomgaarden van de Gargano (het ‘spoor’ van de hak van de Italiaanse laars) en heeft ze goed olijfolie leren proeven. Ze heeft zelfs een favoriete eetgelegenheid waar je buiten tussen sfeervol verlichte olijfbomen kunt eten. Meer dan genoeg inspiratie voor een blog over het groene goud van Gargano dus!
Eeuwenoude en supersterke olijfbomen
Marlou: ‘Ook hier kun je er niet omheen. Net als in de rest van Puglia word je omringd door olijfbomen, of je nu door het binnenland rijdt of langs de kust.
De Gargano kenmerkt zich door het azuurblauw van de zee, het wit van de krijtrotsen en het zilvergroen van de eeuwenoude olijfbomen. Deze ulivi secolari zijn vaak drie- tot vierhonderd jaar oud (secolo is eeuw in het Italiaans).
Ze hebben de meest prachtige vormen en groeien hier sinds mensenheugenis. De familie Medina, met wie ik inmiddels goed bevriend ben geraakt, heeft er ongeveer tweehonderd. Natuurlijk geven deze oudjes lang niet meer zoveel olijven als hun jongere soortgenoten, waarvan de familie er ook nog tweeduizend heeft, maar toch worden ze gekoesterd.
Deze oerbomen zijn bijna allemaal van het ras Ogliarola Garganico, een inheemse olijvensoort die, net als de Coratina en de Leccino, zeer bepalend is voor de Gargano.
Dat ik niet de enige ben die graag tussen deze bomen vertoeft, blijkt altijd weer wanneer ik hier mensen mee naartoe neem. Bijna iedereen ervaart een soort rust hier in deze prachtige natuur.
De boomgaarden worden omgeven door de karakteristieke muri a secco, de muurtjes van losse opgestapelde stenen. De ulivi secolari oogsten altijd veel bewondering en zo ontstond het idee om ze aan te bieden als adoptieboom voor wie daar interesse in heeft. Via deze link vertel ik je daar meer over.
De familie Medina, die al vier generaties met passie zorg draagt voor de olijfbomen, heeft me in de loop der jaren veel geleerd over de olijfbomen, de verzorging en het onderhoud ervan.
Niet alleen tijdens de oogst, maar het hele jaar door is er namelijk werk aan de winkel. Denk maar aan de potatura, het snoeien van alle bomen; het ene jaar fors, het andere jaar iets minder.
Of aan het omploegen van de grond, het wegknippen van uitgroei en het verbranden van alle dode takken. Het controleren van de bomen moet natuurlijk het hele jaar door en in geval van ernstige droogte moet er extra water worden gegeven.
Men doet alles voor een goede oogst, maar zonder garantie. Zoals alle natuurproducten is het eindproduct afhankelijk van diverse invloeden zoals klimaat, ziektes en ongedierte.
In de Gargano is gelukkig geen sprake van die vervelende bacterie met de naam Xylella, die in het zuiden van Puglia al voor een grote ramp heeft gezorgd. Zeker, ook hier komen ziektes voor en wanneer je een boom ziet die uit meerdere stammen lijkt te bestaan, dan is de kans groot dat deze ooit ziek is geweest.
De zieke plek wordt eruit gehakt of afgezaagd, het natte hout eronder dat overblijft wordt uitgebrand met behulp van dorre takjes, want het moet flink branden. Uiteindelijk ontstaat er een gat, maar de boom kan rustig genezen en groeit verder, in welke vreemde vorm dan ook. Olijfbomen zijn superoverlevers.
Plukken, persen en proeven
De oogstperiode in de Gargano is grofweg van eind oktober/begin november tot en met januari. Het precieze moment hangt af van onder andere de hoeveelheid olijven en het weer. Wanneer het regent, wordt er niet geplukt. Gemiddeld plukt men vijf tot zes uur per dag. De opbrengst gaat in kratten van twee- of driehonderd kilo.
Het plukken gebeurt met een ‘elektrische’ rubberen hark. Er zijn meerdere manieren om olijven te plukken en dit is de minst schadelijke voor de boom. Schudden met machines beschadigt volgens de kenners de takken en de bast. In Vieste wordt deze methode dan ook niet gebruikt.
Overal zie je mensen aan de pluk, soms met gevaar voor eigen leven, bijvoorbeeld wanneer de bomen pal langs de weg staan. Na het plukken volgt – elke dag opnieuw – het transport naar de oleificio, de olijfperserij. Binnen een bepaald aantal uur na het plukken moeten de olijven geperst worden. Dit gaat op afspraak en je wordt geacht erbij te blijven.
Van iedere honderd kilo geplukte olijven perst de oleificio je ongeveer zeventien liter olijfolie. Dat ligt natuurlijk aan de sappigheid van de olijf maar reken maar dat er zo’n vijf, zes kilo olijven in één literblik gaan.
De oleificio van de Fratelli Vieste
Al jaren kom ik bij de oleificio van Fratelli Vieste over de vloer. Het is een echt familiebedrijf, dat van half oktober tot eind januari geopend is. Er wordt op twee manieren geperst: op de oude traditionele wijze, met persplaten, en met gebruik van moderne(r) technologie.
Als ik met gasten ben, volgen we altijd de traditionele manier, omdat je dan duidelijker het proces ziet. Er is genoeg tijd om vragen te stellen; men geniet van die nieuwsgierige blikken. Een hoogtepunt is natuurlijk als je de versgeperste olijfolie op een stukje brood druppelt om te proeven. Mamma mia, che buono!
Men heeft hier ook een machine om de olijven te ontpitten voor het persen. Er zijn steeds meer liefhebbers voor deze olio denociolato. De pitten worden opgevangen en gedroogd, geperst tot blokken en briketten. Ze vinden gretig aftrek in Dubai, waar geen hout te vinden is maar houtgestookte pizzaovens niet aan te slepen zijn.
Ik houd van de sfeer rondom de oogst, de bedrijvigheid, het laden en lossen, overal kratten olijven, de trotse boeren die in de oleificio wachten op hun olie… Bovenal houd ik van de heerlijke geur van olijfpulp in de oleificio. Elk jaar opper ik dat iemand er een huisparfum van moet maken. Wie weet…
De oleificio is de rest van het jaar ook open, maar dan alleen als opslag van de olijfolie die in grote silo’s wordt bewaard, onder de beste omstandigheden. Je kunt er ook terecht voor proeverijen. Ze produceren zelf namelijk ook meerdere soorten olijfolie en verkopen aanverwante artikelen.
Deze proeverijen zijn ook via mij te boeken. Soms ga ik zelf mee als tolk. De oleificio ligt in een mooie omgeving, dus het is sowieso een leuk uitje.
Olijven plukken in Vieste
Mijn interesse in het maken van olijfolie en mijn enthousiasme voor de olijvenpluk leidden er uiteindelijk toe dat ik trips ben gaan organiseren rondom de olijfoogst, zodat je zelf dit hele proces kunt beleven, samen met de lokale bevolking.
Ook dit jaar organiseer ik samen met de familie Medina, de Fratelli Vieste en andere locals trips naar Vieste voor wie een keer de olijvenoogst mee wil maken. De eerste staat voor eind oktober gepland.
In het kort komt het erop neer dat je alles meemaakt: van de pluk tot het persen en het proeven van de eerste olijfolie; volgens de authentieke manier zoals de families en arbeiders het hier al generaties doen.
Je vertoeft heerlijk tussen de olijfbomen, maar er is ook tijd voor een strandwandeling (en soms zelfs nog voor een duik in zee) terrasje en meer.
Je verblijft een dagje in campagna, op het platteland, waar je mee mag helpen (maar niets moet). Je schuift aan aan lange tafels tussen de olijfbomen, met op het menu een traditioneel gerecht, pan cotto, klaargemaakt op een groot vuur.
Je gaat naar de eerder genoemde oleificio, en verder is er aandacht voor lokale tradities. Zo bezoek je een trabucco, een eeuwenoud houten vissersplatform (waar je een demonstratie krijgt), leer je typische pasta van de streek maken (die je natuurlijk daarna ook zelf proeft) en ontdek je Vieste.
Uiteraard drink je de lekkerste aperitivo, geniet je van een apericena bestaande uit streekgerechten en ben ik zo nodig je persoonlijke gids en tolk. Ik neem je mee naar geheime plekjes in Vieste. Bovendien ben je voortdurend tussen de Viestani, dus je pikt ook nog een aardig woordje Italiaans mee.
Deze trips bied ik aan compleet met transfer van en naar Bari (aansluitend op de door mij geselecteerde vluchten) en verblijf in huisjes van een villaggio. Neem via deze link contact op voor meer informatie.
Wil je deelnemen maar zelf een auto huren? Dat kan natuurlijk ook. Ben je al in de buurt op vakantie, dan kun je ook het programma volgen. Dit jaar kunnen ook gasten met een eigen camper deelnemen.
Ben je met een eigen groep, club of familie dan kan ik ook een programma op maat aanbieden. Vraag gerust eens naar de mogelijkheden, ik ben erg flexibel en de locals des te meer!’
Hoe kan ik me opgeven voor Olijven plukken in de Gargano (Puglia)?
4 jaargelden deed ik het al bij Castelvittorio, maar de mensen daar zijn te oud geworden.
Ik zou het graag weer willen doen. Prachtige manier om nuttig in de natuur bezig te zijn.
Met vriendelijke groet
Lenie
Ciao Lenie,
zoals in het artikel staat aangegeven kun je via https://www.marilu-in-italia.nl/formulier/ contact opnemen met Marilù!