Frans van Munster woont tussen de olijfbomen in Puglia. Vanuit dit aardse paradijs onderhoudt hij al jarenlang een heerlijke briefwisseling met zijn zus Karin. Een deel van die brieven werd gebundeld in het kook/lees/kijkboek Fratello e Sorella.
Frans deelt elke maand ook een mooi verhaal op Ciao tutti. Vorige keer nam hij ons mee naar Taranto, volgens velen de minst mooie stad van Puglia, dit keer gaan we naar Grottaglie.
Frans: ‘Grottaglie is ook weer zo’n Pugliese stad waar je weinig over hoort maar die bijzonder veel te bieden heeft. Vanaf ons huis is het een half uurtje met de auto. Het eerste stuk nog bosachtig en groen, maar al gauw rijden we door een onherbergzaam, rotsachtig landschap dat bezaaid is met zwerfkeien.
We zien nu ook hoe hoog we eigenlijk zitten. Aan de wijde horizon ligt, vierhonderd meter lager, de spiegelende zee en de grote stad Taranto.
De lage struiken van de macchia mediterranea hebben de verschroeiende temperaturen in de zomer, het gebrek aan water in de rotsachtige bodem en de jaarlijkse branden die dit gebied teisteren overleefd. Er groeien corbezzolo en mirto (van de vruchten van deze twee struiken kun je fantastische likeur maken) en verder lentisco, filirea, alaterna, cistus, (met prachtige bloemen) en brem.
Een schaapherder laat zijn kudde het laatste sprietje groen wegknabbelen en hier en daar staat een troosteloos bouwwerk, ooit begonnen maar nooit afgemaakt, met graffiti bespoten en een zeer geschikt decor voor een scène van een afrekening in een film over de maffia.
De weg slingert naar beneden langs een canyon en het wordt duidelijk waar Grottaglie zijn naam aan te danken heeft. In de grillige rotsen zijn overal grotachtige formaties te zien. In Gravina di Riggio, een van de schitterende canyons waar Grottaglie door wordt omringd, stroomt als het heeft geregend zelfs een heuse waterval, de enige in het door lange periodes van droogte gekenmerkte Puglia.
Ooit maakte ik met Anna een wandeling in zo’n gravina. We waren verbijsterd over de hoeveelheid grotten, waar overduidelijk mensen in hadden gewoond. Er heerste een bijna onnatuurlijke rust, er tsjilpten alleen wat vogeltjes. Ik was niet verbaasd geweest als er een, slechts in een geitenvelletje gehulde grijsaard tevoorschijn was gesprongen die, net als alles hier, de tand des tijds had doorstaan. In sommige grotten waren nog prachtige gekleurde muurschilderingen te zien die, bij navraag, in de zesde eeuw na Christus bleken te zijn gemaakt.
Als we de stad binnenrijden, zien we links de overdekte markt, waar in het midden groenten en fruit worden verkocht en in de omringende winkeltjes brood, kaas en allerlei andere etenswaren. De andere, open markt is gigantisch en wordt alleen op donderdag gehouden. Je vindt er voornamelijk nieuwe en tweedehands kleding.
Grottaglie heeft een mooi centro storico, maar welke stad in Puglia heeft dat niet? Het enige wat me opviel toen ik er voor het eerst rondliep, waren de sinaasappelbomen die hier en daar groeien en een grote hoeveelheid slechtvalkjes die rond de koepel van de chiesa madre vlogen.
Maar waar Grottaglie zich echt door onderscheidt, is het historische pottenbakkerskwartier, het Quartiere delle Ceramiche. Deze verzameling ateliers en winkels die sinds eeuwen zijn gevestigd in de grotten van een gravina die vanaf het Castello Episcopio langs een helling naar beneden loopt, biedt een ware schat aan voorwerpen van aardewerk, zowel antiek als modern. Indrukwekkend zijn de capasoni, reusachtige amforen waar vroeger wijn, vijgen of andere levensmiddelen in werden bewaard en die soms wel een inhoud hebben van meer dan 250 liter!
Er is te veel om op te noemen, zowel schitterende kunst als superkitsch. In een van die ateliers werkt een kleurrijk heerschap, die door iedereen kortweg Mimmo wordt genoemd. Ooit kocht hij voor een habbekrats een huis in het pottenbakkerskwartier, wegens de ernstige staat van verval waarin het verkeerde. Alles was door planten overwoekerd en hij werd voor gek verklaard dat hij eraan dacht om de zaak op te knappen. Maar hoe meer onkruid hij weghaalde, hoe meer bijzondere kunstschatten hij vond: kruiken, urnen, beschilderde borden, te veel om op te noemen.
In de kelder van het huis stuitte hij op een pottenbakkersoven waarvan hij.- als kenner – meteen doorhad dat die daar niet hoorde. Toen hij hem weghaalde, verscheen een uit de rotsen gehakte prehistorische kerk met offerbeelden, muntstukken en zelfs goed bewaard gebleven Byzantijnse muurschilderingen! Hij vertelt met veel plezier over al deze spectaculaire ontdekkingen en hun onschatbare waarde in Casa Vestita, zoals hij zijn droomhuis heeft genoemd. Het heeft nu de status van een museum, dat je op aanvraag kunt bezichtigen.
foto: Casa Vestita
Een ander intrigerend schouwspel vormen de murales, de muurschilderingen op een aantal gebouwen in Grottaglie. In het kader van het FAME festival, een naar Zuid-Italiaanse begrippen bijzonder vooruitstrevend kunstzinnig festival dat tussen 2008 en 2012 jaarlijks werd gehouden, is er een aantal meesterwerken geproduceerd, waarvan een deel gelukkig nog steeds te zien is.
Bij de VVV (gevestigd in het kasteel) kun je een plattegrond van de stad krijgen waarop staat aangegeven waar deze street art zich bevindt. Ik deel hier alvast een aantal van de werken, allemaal anders, maar zeker in de setting van Grottaglie allemaal even fotogeniek.’