Villa Panza – een villa vol moderne kunst in Varese

Achter de voordeur van Villa Panza in Varese – een achttiende-eeuwse villa met antieke meubels en een prachtige geometrische tuin – gaat een museum vol hedendaagse kunst schuil, zo ontdekte Marc Leijendekker toen hij de villa binnenstapte.

Panza’s originele puurheid

Marc: ‘Villa Panza ligt aan een rustig pleintje in het hart van Varese. Decennia lang was dit het thuis van Giuseppe Panza di Biumo, de belangrijkste Italiaanse verzamelaar van moderne Amerikaanse kunst.

Giuseppe Panza di Biumo werd in 1923 geboren in een welgestelde familie. Hij wilde in zijn villa – bestaande uit drie verdiepingen en twee vleugels – een harmonisch geheel creëren van antieke meubelen en eigentijdse kunst. ‘Mijn leidraad en doel,’ zo zei hij eens in een interview, ‘is originele puurheid’.

Gewaagde combinaties

Dat klinkt allemaal wat abstract. Maar meteen in de eerste kamers begrijp je wat hij heeft bedoeld. Drie gekleurde vazen op een oude marmeren tafel. Roodfluwelen antieke meubelen met aan de wand monochrome schilderijen: grote vlakken van één kleur die omdat er metaal zit in de verf, gaan leven als het licht verandert.

Vergulde spiegels, een plafond met putti en andere stucco-versieringen, met aan de muren werk van minimalistische kunstenaars. Het is gewaagd, maar het werkt.

In de biljartkamer, met rococo banken en stoelen, een barokke spiegel en ander monochroom werk, kun je zelfs de gekleurde biljartballen zien als een bijdrage aan de sfeer.

Minimalistische en conceptuele kunst

Je kunt al snel de smaak van Panza plaatsen. Het is allemaal begonnen op een reis door de Verenigde Staten. Hij was overweldigd door het licht en de ruimte daar, waarna hij zich verdiepte in Amerikaanse kunstenaars die iets met licht en ruimte deden en hun werken begon te kopen.

Nooit impulsief, hij dacht er vaak weken over na. Ook koos hij niet voor alle kunstenaars binnen het genre. Je moet je beperken, vond hij. ‘Ik heb een hekel aan verzamelingen met van alles wat,’ zo zei hij ooit.

Panza koos voor minimalistische en conceptuele kunst, hetgeen goed is terug te zien in Villa Panza. Kunstkenners zijn geïmponeerd door namen als Robert Wilson, Ford Beckham, Max Cole en Phil Sims.

Het zijn allemaal vroege ontdekkingen die hij met enorme winst weer had kunnen verkopen. Maar winst zocht Giuseppe Panza alleen in zaken, niet in de kunst.

Veel werk uit zijn verzameling waarvoor hij geen plaats meer had (in totaal meer dan tweeduizend stuks!) schonk hij aan Amerikaanse musea of verkocht hij voor een echte vriendenprijs.

Plannen om zijn collectie in een museum in Italië onder te brengen, zijn nooit wat geworden. De villa is uiteindelijk geschonken aan de FAI, een soort monumentenzorg.

Een zaal voor grootse eetgelagen

De grootste ruimte op de benedenverdieping is de enorme eetzaal. Die is in 1829 ontworpen voor een eerdere eigenaar van de villa door de beroemde architect Luigi Canonica, inclusief kroonluchters en aardewerk.

De afbeeldingen van fruit en groente verwijzen naar de functie van deze zaal: ruimte bieden aan grootse eetgelagen. Ook hier vind je de spannende combinatie van negentiende-eeuwse kunst met twintigste-eeuws werk, van de hand van David Simpson.

Italiaanse en Afrikaanse kunst

In een van de zalen op de eerste verdieping staat werk van de enige Italiaanse conceptuele kunstenaar, Ettore Spalletti.

In drie andere vertrekken (de salon, de gewone eetkamer en een studio) is ruimte voor primitieve kunst uit Mali en andere Afrikaanse landen. De primitieve beeldjes vormen het andere spoor voor Panza’s zoektocht naar originele puurheid.

Tweehonderd neonbuizen in groen, geel en paars

Spectaculair is de lange gang die daarna komt. Hiervoor nodigde Panza in 1987 de Amerikaanse kunstenaar Dan Flavin uit. Flavin was gefascineerd door de effecten van licht. Hij heeft ruim tweehonderd neonbuizen in de gang aangebracht, in groen, geel en paars.

Het is boeiend te zien hoe door een wisseling van kleuren de aanblik volledig verandert. Daarbij speelt ook licht vanuit de zalen aan weerszijden van de gang een rol. Het is een van de grootste vaste installaties van Flavin.

Venster zonder glas

In een kamer aan het einde van de gang heeft Robert Irwin een ‘venster zonder glas’ gemaakt. Het is een opening in de dikke muren die je zou kunnen beschouwen als de omlijsting van een schilderij – en dat schilderij is dan de tuin buiten. Prachtig in zijn eenvoud.

Een kegel vol water

Hetzelfde geldt voor een groot waterbassin op de binnenplaats van de villa, in de vorm van een brede omgekeerde kegel. Het kunstwerk lijkt te balanceren op de smalle punt waarmee het bassin contact maakt met de grond.

Het is tot de rand gevuld, en zo weerspiegelt het water de muren van de villa en een deel van de tuin. Een mooi voorbeeld van de dialoog tussen kunst en zijn directe omgeving die Panza nastreefde.

Een klassieke Italiaanse tuin

Vanaf deze binnenplaats loop je de royale tuin in. De grond hier is bij de aanleg van de villa vlak gemaakt, om dit gedeelte van de tuin zijn strakke geometrische vormen te kunnen geven. Het is zo een klassieke Italiaanse tuin geworden.

Achter de muur aan de linkerkant was vroeger een zogeheten Engelse tuin bedacht, veel grilliger en romantischer, maar die opzet is niet meer zo zichtbaar. Dat past ook niet echt bij de harmonie die de tuin voor de villa en de villa zelf uitstralen.’

Praktische informatie Villa Panza

Panza vertelde ooit in een interview dat zijn kinderen vroeger tussen de kunstwerken speelden. De tweede verdieping is nog steeds in gebruik als woonruimte voor de familie, maar de eerste twee lagen van de villa zijn tegenwoordig voor iedereen te bezoeken.

Benieuwd naar deze unieke villa? Je vindt Villa Panza aan het Piazza Litta 1 in Varese. Alle details voor een bezoek (zoals openingstijden, de kosten van een kaartje en rondleidingen) vind je op de website van Villa Panza.

met dank aan Villa Panza voor een aantal foto’s

Tip in de buurt van Villa Panza

Als je Villa Panza bezoekt, is ook Villa Della Porta Bozzolo in Casalzuigno (iets ten noorden van Varese) een aanrader. In deze blog lees je er meer over.