De Basilica della Santa Casa in Loreto – bijzonder bedevaartsoord in Le Marche

Loreto is ondanks de bescheiden omvang een magneet voor mensen van over de hele wereld. Op het centrale plein bevindt zich namelijk een van de meest bezochte heiligdommen ter wereld: de Basilica della Santa Casa.

De nu als heilig beschouwde stad Loreto heeft niet alleen de enorme bezoekersaantallen te danken aan het Heilige Huis (Santa Casa), maar zelfs het hele bestaan van de stad. Om dit te kunnen verklaren, gaan we ver terug in de geschiedenis, naar de tijd van de kruistochten.

Toen in 1291 in het huidige Israël de kruisvaarders de strijd tegen de moslims niet konden winnen, waren de lokale bewoners bang dat de religieuze objecten in Jeruzalem verloren zouden gaan. Daarom werd het Heilige Huis, het huis waarin Jezus opgegroeid zou zijn, en daarmee een van de belangrijkste relieken van het christendom, op een schip gezet.

Eeuwenlang gonsde de mythe dat het huis niet per boot, maar door engelen naar Loreto was vervoerd. Later bleek dit verhaal slechts een taalkundige verwarring: de kruisvaarder die verantwoordelijk was voor het vervoer van het huis droeg de naam Angeli, wat de Italianen verwarden met de letterlijke betekenis: engelen. Zo kwam het dat de gelovigen dachten dat engelen het huis naar Loreto hadden gedragen.

Toen het huis in 1294 per boot in de haven van Ancona arriveerde, moest de paus beslissen over de precieze bestemming ervan. Hij was er echter niet; hij was namelijk uitgenodigd voor de bruiloft van de kroonprins. Zijn vervanger, de bisschop van Recanati, nam de beslissing. Hij bepaalde dat het huis van Ancona naar Porto Recanati vervoerd moest worden. Het huis werd vervolgens op een wagen geplaatst en voortgetrokken door buffels, om uiteindelijk op een beboste heuvel te belanden.

Het gerucht dat de Heilige Maagd Maria was gearriveerd, was de aanleiding voor de stichting van de stad Loreto. De Duomo werd gebouwd tussen 1470 en 1500, naar ontwerp van Giuliano da Sangallo. De rijkversierde koepel is qua formaat de op twee na grootste in Italië, alleen de Sint-Pieter in Rome en de koepel van de Duomo van Florence overtreffen dit bouwwerk.

Voor het ontwerp en de decoratie werd alles uit de kast gehaald. De beste kunstenaars van die tijd droegen in opdracht van de paus hun steentje bij aan dit bedevaartsoord, zoals ook Bramante die eerder het eerste bouwplan maakte voor de Sint-Pieter in Rome. Alleen al het decoreren van de binnenkant van de koepel kostte de kunstenaars twaalf jaar tijd.

In het midden van de basiliek staat datgene waar het allemaal om draait, de aanleiding voor het stichten van de stad Loreto: Santa Casa ofwel het Heilige Huis. Een indrukwekkende omhulling van marmer uit Carrara, ontworpen door Bramante, biedt de nodige bescherming voor het eeuwenoude huis dat zich binnenin bevindt.

Tenminste, een groot deel van het huis, een deel van de woning bevindt zich namelijk nog altijd in Nazareth. Rondom het marmeren omhulsel vind je op de drempel twee geultjes, uitgesleten door honderden jaren van biddende mensen die op hun knieën rond het huis gingen.

Prachtig is ook de beschildering in de koepel van een van de vier sacristieën, door Melozzo da Forlì:

Naast de kerk vind je de zeventiende-eeuwse Sala del Tesoro, schatkamer, die ook wel ‘de Sixtijnse Kapel van Le Marche’ wordt genoemd. Pelgrims van over de hele wereld brachten godsdienstige geschenken naar dit bedevaartsoord en omdat het te gevaarlijk was om deze in de kerk te bewaren, werd besloten tot de bouw van deze schatkamer.

Er werd een wedstrijd uitgeschreven om te bepalen wie de kamer zou mogen decoreren, een eer voor de kunstenaar die daarmee eeuwige roem zou verwerven. Pomarancio (zijn echte naam was Cristoforo Roncalli) won deze competitie. In schitterende fresco’s legde hij de belangrijkste momenten in Maria’s leven vast, met onder andere de geboorte van Maria, het huwelijk met Jozef en de annunciatie van Jezus’ geboorte door de aartsengel Gabriël. Ook het verhaal van de engelen die het Heilige Huis naar Loreto droegen, beeldde Pomarancio uit op de fresco’s.

Uniek aan de Basilica della Santa Casa is dat het omhuld is door een militair fort, ter verdediging van dit heiligdom. Het Heilige Huis trok immers niet alleen pelgrims, maar ook dieven die de kerkschatten wilden roven. De beste militaire architecten werden ingeschakeld om een verdediging van wereldklasse te creëren.

Vandaag de dag kun je vanaf dit fort schitterend uitkijken op de basiliek, Loreto en de wijde omgeving. De wandelgangen, de zogenaamde Camminamenti di Ronda, bieden toegang tot prachtige vergezichten en voeren je terug in de tijd.

Vanuit de vensters kijk je uit op de Monte Conero, Ancona, de stranden van de Riviera, Porto Recanati, waar het Heilige Huis ooit per boot arriveerde, de glooiende heuvels van Le Marche en in de verte de Gran Sasso, in Abruzzo.

Op het Piazza della Madonna staat het enorme Palazzo Apostolico, waar ruim tweehonderdvijftig jaar aan is gebouwd. Het oorspronkelijke plan was een paleis met drie zijden, maar die derde zijde is er nooit gekomen. Het palazzo doet nu dienst als het Museo Pinacoteca della Santa Casa, met een unieke collectie schilderijen.

Het paleis wordt aan de oostelijke zijde geflankeerd door een vijfenzeventig meter hoge klokkentoren, de Campanile Vanvitelliano, die zoals de naam al doet vermoeden werd ontworpen door Luigi Vanvitelli – alias Lodewijk van Wittel, de zoon van de beroemde schilder Casper van Wittel (alias Gaspare Vanvitelli), die van Amersfoort naar Rome trok.

De barokke fontein op het plein, de Fontana Maggiore, werd tussen 1604 en 1614 gebouwd door Carlo Maderno en zijn oom Giovanni Fontana (what’s in a name?), in eerste instantie ook om tegemoet te komen aan de vele pelgrims die zich hier even konden opfrissen voor ze na een lange reis de kerk betraden. De bronzen beelden – engeltjes, adelaars, dolfijnen, gevleugelde draken – die het marmer sieren, zijn van andere kunstenaars en werden iets later toegevoegd.

Het water komt vanuit de omgeving van Recanati en legt ondergronds een ingenieuze route van zo’n vijf kilometer af voor het hier omhoog komt.

Een laatste blik op dit bruisende plein laat je beseffen hoe bijzonder Loreto is, een ware parel in het landschap van Le Marche, een miniatuur-Rome met monumenten die net zo indrukwekkend zijn als die van de Eeuwige Stad…

De toegang tot de Basilica della Santa Casa is gratis, net als de entree voor de schatkamer. De toegang tot de wandelgangen in het fort kost zes euro per persoon.

Nog meer tips voor Le Marche
Ga je op vakantie naar Le Marche? Check dan onze digitale reisgids voor deze veelzijdige regio, met bijna 700 pagina’s aan verhalen, tips, foto’s en informatie:

Bestel deze Special

We verzamelden al onze favoriete plekken: sfeervolle dorpjes, steden vol ‘geheime’ hoekjes, robuuste kastelen, schitterende stranden, fijne restaurants, enthousiaste wijnboeren, bijzondere villa’s en interessante musea, voor een onvergetelijke vakantie!

De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (je pc, laptop, tablet en smartphone) van alle moois in je nieuwe Special genieten.