Naar hoofdinhoud Naar navigatie
2 maart 2022

Italië viert 100 jaar Pasolini met tentoonstellingen in Rome en Bologna

Op 5 maart 2022 is het precies honderd jaar geleden dat Pier Paolo Pasolini in Bologna werd geboren. Als eerbetoon aan deze dichter, schrijver en filmregisseur worden er dit jaar in Italië verschillende tentoonstellingen en evenementen georganiseerd.

foto: Pasolini op de set van Teorema
Cineteca di Bologna | Fondo Angelo Novi

Onder de naam PPP100 organiseert Rome een aantal lezingen, theater- en filmvoorstellingen en kleine exposities in onder meer de Terme di Diocleziano en de Galleria d’Arte Moderna.

Ook staan er voor dit najaar drie exposities in Rome op het programma, in het Palazzo Barberini, het MAXXI en het Palazzo delle Esposizioni. We zullen de details tegen die tijd opnemen in onze agenda en dit artikel updaten.

Nu tippen we alvast een aantal plekken in Rome én in Bologna waar je oog in oog staat met Pasolini en zijn erfenis.

De mooiste muurschilderingen van Pasolini in Rome

In Rome ontmoet je Pasolini met name op de muren van de stad. We delen de mooiste street art met Pier Paolo Pasolini in de hoofdrol.

Portretten van Pasolini in Pigneto

De Via Fanfulla da Lodi in de wijk Pigneto was het decor van Pasolini’s film Accattone (1961). Niet gek dus dat de street art hier grotendeels aan Pasolini is opgedragen.

Je wordt hier allereerst aangestaard door Pasolini’s ernstig kijkende oog, in zwart-wit. Dit werk van Mauro Pallotto (die in het street art-circuit beter bekend is als Maupal) is vernoemd naar een uitspraak van Pasolini: L’occhio è l’unico che può accorgersi della bellezza – ‘het oog is het enige dat schoonheid kan zien’, uit Lo Sguardo.

Aan de andere kant van de straat zie je een close-up van actrice Margherita Caruso als een jonge Maria, met een helderrode hoofddoek en een gouden aureool. Deze Madonna, getekend door Mr. Klevra, verwijst naar Pasolini’s film Il Vangelo secondo Matteo.

Even verderop in de straat koos Omino 71 voor zijn kunstwerk Io so i nomi een deel van Pasolini’s uitspraak ‘Ik ken ze. Ik ken de namen van degenen die verantwoordelijk zijn voor wat bekend zal worden als een militaire staatsgreep’.

Deze uitspraak komt uit een artikel dat op 14 november 1974 werd gepubliceerd in de krant Corriere della Sera. Pasolini’s gezicht gaat deels schuil achter een masker dat hem op Superman doet lijken.

Ook bij Bar Necci is de herinnering aan Pasolini niet ver weg. Het schaduwrijke terras is een heerlijke plek voor een kopje koffie, een broodje of een bord pasta.

Al sinds 1924 wordt hier koffie geschonken en pasta gekookt. Pasolini kwam er graag, alleen of met vrienden, of met de hele filmploeg met wie hij aan Accattone werkte. Voor hem was Necci een tweede thuis, zeker in de periode dat hij een kleine kamer boven het café huurde.

We begrijpen de aantrekkingskracht die Necci op Pasolini had meer dan goed. Het diffuse licht, het geroezemoes, de frisse lucht in de tuin en de lichte geur van tomatensaus die zich binnen in je neusgaten verschanst, de foto’s aan de muur – het is en blijft een inspirerende plek.

Even verderop brengt de muur van de Via del Pigneto 217 een hommage aan Pasolini, met een prachtige quote over passie die Pasolini ooit optekende.

De Sixtijnse Kapel van Torpignattara

De Romeinse wijk Torpignattara was vanwege het eigenzinnige, volkse karakter een wijk waar Pasolini graag kwam om inspiratie op te doen. Niet alleen voor ideeën voor zijn gedichten of films, maar ook voor het casten van acteurs. Hij werkte graag met het gewone volk, dat in een buurt als deze letterlijk van de straat te plukken was.

Je ontmoet Pasolini hier nog altijd, bijvoorbeeld op de zijmuur van een flat aan de Via Galeazzo Alessi 125. Deze murales wordt ook wel ‘de Sixtijnse Kapel van Torpignattara’ genoemd.

Het kunstwerk is geschilderd door Nicola Verlato, die officieel geen street artist is maar een traditionele schilder. Je ziet als je goed kijkt zijn schets nog onder delen van de uiteindelijke schildering.

Verlato maakte een soort mausoleum voor Pasolini, met aan de basis Pasolini als kind, samen met zijn moeder en zijn twee grootste inspiratiebronnen: de Italiaanse dichter Petrarca en de Britse dichter Ezra Pound.

Daarboven zien we Pasolini die het hiernamaals in valt, nagekeken door een politieagent, de vermeende moordenaar van Pasolini en twee journalisten.

Als je goed kijkt zie je deels achter Pasolini een T, die symbool staat voor tau, vrede. Deze toevoeging maakte Verlato op verzoek van de inwoners van het flatgebouw die op de etage ter hoogte van de hel woonden. Met een beetje vrede als tegenwicht van al die duivels wist hij hen gerust te stellen en het effect van de duivels te neutraliseren.

Nog een mooi detail is de letter D in het schrift op Pasolini’s schoot. Verlato zou voor de D hebben gekozen vanwege de kleine Daniele, die hem tijdens het schilderen elke dag koekjes kwam brengen.

Elders in de wijk schilderde street artist Diavù Pier Paolo Pasolini op de façade van de voormalige Cinema Impero (aan de Via Acqua Bullicante).

Een van Pasolini’s laatste portretten

Op een silo van de vroegere zeepfabriek van Mira Lanza in de wijk Ostiense schilderde de Portugese street artist Frederico Draw een van de meest recente portretten van Pasolini in Rome.

De moord op Pasolini

Het Romeinse leven van Pasolini was een aaneenschakeling van films, poëzie en maatschappijkritiek, dat op tragische wijze eindigde toen hij op 2 november 1975 werd vermoord in Ostia, waarover je in deze blog meer leest.

Niet ver van de plek waar hij stief, wordt Pasolini herdacht met twee indrukwekkende muurschilderingen, op de muren van de Mercato Appagliatore in Ostia.

Het eerste werk is een coproductie van Mr. Klevra en Omino 71, die beiden een helft van Pasolini’s gezicht schilderden, half als held en half als dichter. Het was in 2015 een van de eerste street art-werken in Ostia en het maakt nog altijd indruk.

Om de hoek bewonder je het andere werk met Pasolini in de hoofdrol, van de hand van Nicola Verlato, die we hiervoor al noemden. Je ziet Pasolini over de grond rollen, in de koplampen van een auto die na de brute moord over zijn lijk heen lijkt te willen rijden, zoals waarschijnlijk in die fatale novembernacht in 1975 ook gebeurd is.

Een portret van Pasolini in Napels

Voor we naar Bologna reizen, maken we een klein uitstapje naar Napels. De bekende Italiaans-Nederlandse street artist Jorit Agoch vereeuwigde Pasolini hier in de wijk Scampia, bij de uitgang van het metrostation Piscinola-Scampia (lijn 1).

foto: Vincenzo de Bernardo

Pasolini’s geboortehuis in Bologna

‘Bella e dolce Bologna! Vi ho passato sette anni, forse i più belli…’ aldus Pasolini over Bologna. ‘Mooi en zoet Bologna! Ik heb er zeven jaar doorgebracht, misschien wel de mooiste…’

In de Via Borgonuovo, een klein straatje in het centrum van de stad, hangt op nummer 4 een plaquette aan de muur, met daarop de tekst: In questa casa, il 5 marzo 1922 nacque Pier Paolo Pasolini, poeta, scrittore, regista.

De beroemde schrijver, regisseur en dwarse denker woonde maar een jaar in zijn geboortehuis. Zijn vader zat bij de Bolognese infanterie en de familie verhuisde dus regelmatig.

Pasolini’s tijd in Bologna

Een kleine reconstructie van de Bolognese jaren van Pier Paolo Pasolini. Zijn jeugd bracht Pasolini door op het Liceo Galvani, een gerenommeerd lyceum waar onder andere werd onderwezen in het Grieks en Latijn. Dat lyceum bestaat nog steeds en tot op de dag van vandaag studeren hier de meest fanatieke scholieren.

Het was op dit lyceum dat Pasolini, naast zijn passie voor voetbal, een grote passie voor literatuur ontwikkelde. Hij richtte zelfs een literaire discussieclub op met zijn vrienden van het lyceum.

Uren bracht hij door bij Libreria Nanni, een bijzondere boekwinkel onder de portici vlak bij het Piazza Maggiore. Hij kocht er boeken van Tolstoj, Dostojevski en Shakespeare. Deze Libreria Nanni bestaat nog steeds (aan de Via dè Musei 8) en is een must visit voor elke literatuurliefhebber.

Op zeventienjarige leeftijd schreef Pasolini zich in bij de Letterenfaculteit van de Universiteit van Bologna. Ondertussen was hij ook regelmatig te vinden bij Cineclub Bologna, waar zijn passie voor film ontstond.

Hij schreef ook gedichten, naar zijn vrienden, tijdens de zomervakanties die hij met zijn familie doorbracht in Casarsa. Dit leidde in 1941 tot zijn eerste gedichtenbundel, Poesie a Casarsa.

Pasolini in de Cineteca di Bologna

In de Cineteca di Bologna ligt een schat aan uniek materiaal uit de filmwereld: schetsen van Pasolini, originele scenario’s van Chaplin en honderden vintage filmposters bijvoorbeeld. Het is dan ook een van de belangrijkste filmrestauratiecentra van Europa.

foto: Massimiliano Donati

Alle schetsen, aantekeningen en scenario’s van Pasolini worden door de Cineteca beheerd. Dit materiaal is belangrijk omdat het laat zien hoe gecompliceerd en gedetailleerd het werk van een regisseur en scenarioschrijver was vóór het computertijdperk. Van het tapijt tot de snor van een acteur: alles moest tot in de puntjes worden geschetst.

Het lab is natuurlijk niet openbaar, maar je kunt wel een kijkje nemen in de bibliotheek. Daar vind je oude posters, boeken en een enorm archief aan uniek fotomateriaal. En als je geen genoeg kunt krijgen van film: de Cineteca runt ook een bioscoop waar je films in de originele taal kunt bekijken.

Op 1 maart startte in Bologna de tentoonstelling Pier Paolo Pasolini – Folgorazioni figurative, verzorgd door de Cineteca en te zien tot 16 oktober 2022. Via deze link lees je er meer over.

Via deze link ontdek je het volledige Cineteca-programma ter ere van honderd jaar Pasolini, met ook het Festival Pasolini al Cinema, waarbij vijftien films van Pasolini te zien zullen zijn in verschillende bioscopen in heel Italië.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ciao tutti is hét startpunt voor je vakantie naar Italië, bomvol persoonlijke tips. Buon viaggio!

autohuur italië
Bol AlgemeenBol Algemeen