Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Het wonder van San Gennaro – in de voetsporen van de beschermheilige van Napels

Napels kent maar liefst tweeënvijftig beschermheiligen, van wie San Gennaro, de heilige Januarius, de bekendste is. Maar hij is bij lange na niet de enige; hij krijgt gezelschap van onder anderen Santa Maria Assunta (aan wie de kathedraal van Napels is gewijd), Sant’Aspreno (de eerste bisschop van de stad), San Tommaso d’Aquino, San Francesco di Paola, San Francesco d’Assisi, San Severo, Santa Patrizia en San Vincenzo Ferrer.

Er is geen enkele andere Italiaanse stad met zo veel beschermheiligen, Na Napels kent Venetië de meeste patroonheiligen, maar de lagunestad heeft er ‘slechts’ vijfentwintig.

In de kathedraal van Napels staan tweeënvijftig zilveren bustes, voor elke heilige één. De zaterdag voorafgaand aan de eerste zondag van mei worden ze allemaal in processie door de stad gedragen, met San Gennaro voorop.

In deze blog treden we in de voetsporen van deze beschermheilige en bezoeken we de kathedraal van Napels, met de kapel die aan San Gennaro is gewijd.

Het bloed van San Gennaro

De kathedraal van Napels draagt weliswaar de naam van de belangrijkste vrouwelijke beschermheilige van de stad, maar eigenlijk draait het grootste deel van de aantrekkingskracht van deze kerk om San Gennaro.

In de Duomo huist namelijk de Cappella del Tesoro di San Gennaro, de kapel van de schat van San Gennaro. Hier wordt een aantal relieken van de Napolitaanse beschermheilige bewaard, met als belangrijkste schat twee ampullen met zijn bloed.

Drie dagen per jaar, op de eerste zondag van mei, op 19 september en op 16 december, staat de hele stad op zijn kop. Op die dagen wordt namelijk bepaald of de stad goede of kwade tijden tegemoet gaat. Het lot van Napels ligt in handen van San Gennaro.

Als zijn bloed gaat stromen en voor de ogen van duizenden gelovige Napolitanen vloeibaar wordt, slaakt iedereen een diepe zucht van opluchting. Als er geen bloed vloeit, dan staat de stad een tijd van tegenspoed te wachten…

De Duomo van Napels – een eclectisch geheel

De kathedraal werd gebouwd in opdracht van koning Karel II van Anjou. In 1314 was de kerk helemaal af, maar vijfendertig jaar later stortte een deel van de kerk alweer in, na een hevige aardbeving.

Vandaar dat de gevel er bijvoorbeeld heel anders uitziet dan andere delen van de Duomo; de façade werd in de vijftiende eeuw volledig opnieuw gebouwd. Met enige regelmaat zorgde een nieuwe aardbeving voor flinke schade, waardoor de kathedraal uiteindelijk een vrij eclectisch geheel is geworden.

Binnen wacht heel veel pracht en praal, met ontelbaar veel schilderijen, fresco’s, beelden en grafmonumenten.

Een juweel van een doopkapel

Bewonder naast de kapel van San Gennaro ook het battistero, de doopkapel, die dateert uit de vierde eeuw, een klein maar fijn juweeltje dat vaak over het hoofd wordt gezien vanwege alle voornoemde pracht en praal.

Het is de oudste doopkapel van de westerse wereld; in het oosten is alleen de doopkapel van Doura Europos in Syrië van eerder datum. In de kapel bewonder je een in de vloer verzonken doopvont uit Egypte en schitterende mozaïeken met kleuren die nog altijd net zo sprekend zijn als eeuwen geleden.

Een levensgrote San Gennaro

Een van de opvallendste street art-werken van de stad is de vijftien meter hoge muurschildering van de beschermheilige van Napels, op de hoek van Via Duomo en Via Vicaria Vecchia.

Het portret is gemaakt door de Nederlands-Napolitaanse kunstenaar Jorit Agoch. Net als Caravaggio kiest Jorit normale mensen als model voor de gezichten van beroemdheden. Zo heeft een van zijn vrienden, een doodgewone fabrieksarbeider, model gestaan voor het gezicht van San Gennaro.

Elders in de stad vereeuwigde Jorit ook onder anderen Maradona, Pier Paolo Pasolini en Che Guevara – met als speciale signatuur rode strepen op de wangen van al zijn portretten.

Nog meer San Gennaro in street art

In Via San Biagio dei Librai vind je Omaggio a De Ribera van Fabrizio Scala, die zich voor dit eerbetoon aan De Ribera liet inspireren door het schilderij San Gennaro esce illeso dalla fornace (San Gennaro komt ongeschonden uit de oven), dat te zien is in de Cappella del Tesoro in de Duomo van Napels.

foto: Fabrizio Scala

Scala’s street art is net zo groot als het oorspronkelijke werk, dat tussen 1643 en 1646 werd geschilderd door de Spaanse kunstenaar José de Ribera.

Aan het Piazza Cardinale Sisto Riario Sforza, het pleintje bij de Pio Monte della Misericordia, zie je San Gennaro en Caravaggio, twee Napolitaanse helden, in één kleurrijk kunstwerk van Roxy in the Box (de artiestennaam van street artist Rosaria Bosso), dat de titel Mission Possible draagt.

Op het plein staat tevens de Obelisco di San Gennaro, met een bronzen patroonheilige helemaal op de top van de obelisk, die in 1636 werd opgericht als dank voor het beschermen van de stad bij een uitbarsting van de Vesuvius vijf jaar daarvoor.

San Gennaro als souvenir

Je vindt San Gennaro ook in de kraampjes en winkels aan de Via San Gregorio Armeno, de ‘kerststraat van Napels’, waarover je in deze blog meer leest. Tussen pizzabakkers, voetballers, herders, koningen, politici en popsterren. Ideaal voor een echt Napolitaans souvenir!

Pizza bij de Porta San Gennaro

Dat je het fresco van San Gennaro op de Porta San Gennaro nog altijd kunt bewonderen, is te danken aan de doortastende familie die Pizzeria Capasso runt, aan de voet van de poort.

De Capasso’s doneerden een percentage van hun pizzaopbrengsten aan de stichting die de restauratie van het fresco op zich nam. Daar profiteren ze nog elke dag van, want al zijn de pizza’s niet lekkerder dan elders, het uitzicht op het fresco (en het verhaal dat erachter zit) is uniek.

foto’s: Pizzeria Capasso

Catacombe di San Gennaro

De Catacombe di San Gennaro zijn de grootste catacomben in Napels. De ingang ligt meteen naast de Basilica dell’Incoronata Madre del Buon Consiglio ligt (Via Capodimonte 13). Na het afdalen van honderd treden waan je je ver terug in de tijd, in een soort ondergrondse stad met een oppervlakte van bijna zesduizend vierkante meter.

De Catacombe di San Gennaro dateren uit de eerste eeuw na Christus. Vermoedelijk was het eerst het graf van slechts één welgestelde familie. Pas later werd de grafruimte ook gebruikt door de christelijke gemeenschap van Napels. In de vierde eeuw werden de resten van Sant’Agrippino, een van de eerste patroonheiligen van de stad, hier ter aarde besteld.

In het onderste gedeelte van de catacomben, dat de Basilica di Sant’Agrippino wordt genoemd, wordt nog altijd regelmatig een mis opgedragen. Het geheel bestaat, anders dan je ondergronds wellicht zou verwachten, uit weidse ruimten van gelijke vorm, met plafonds die soms wel zes meter hoog zijn. Hier vind je ook een groot doopvont, dat werd geplaatst in opdracht van bisschop Paulus II, die in de achtste eeuw onderdak zocht in de catacomben.

In het bovenste gedeelte vind je de Cripta dei Vescovi, met de graven van de eerste bisschoppen van de stad. In deze crypte bewonder je zeer oude christelijke schilderingen, waaronder het waarschijnlijk alleroudste nog bestaande portret van San Gennaro.

Begin vijfde eeuw werden namelijk ook zijn overblijfselen naar deze plek gebracht. Vanaf dat moment waren de catacomben populairder dan ooit. Veel Napolitanen kwamen hun beschermheiligen de laatste eer bewijzen. Het werd een geliefd bedevaartsoord, maar tevens ook een gewilde begraafplaats.

Steeds meer christenen werden hier na hun dood bijgezet, van bisschoppen en andere hooggeplaatste personen van de kerk tot gewone Napolitanen. Het schijnt dat in de nabijheid van het graf van San Gennaro alleen de puurste zielen mochten worden begraven, hetgeen zou verklaren waarom er zoveel kleine nissen rondom zijn voormalige graf te zien zijn.

Overigens ligt San Gennaro hier nu niet meer begraven. Zijn relieken werden in 831 gestolen – en toen ze eind vijftiende eeuw terugkeerden naar Napels, kregen ze een plekje in de Duomo.

Na deze reliekenroof raakten de catacomben in verval. Er vonden veelvuldig plunderingen plaats. Eind achttiende eeuw besloot men alle overgebleven botten en schedels naar het Cimitero delle Fontanelle te brengen, waarna men startte met een grootscheepse restauratie. Tijdens een rondleiding kun je al het moois dat men heeft weten te redden bewonderen.

De Catacombe di San Gennaro zijn van maandag tot en met zaterdag geopend van 10.00 tot 17.00 uur, op zondag van 10.00 tot 14.00 uur. De mogelijkheden voor een rondleiding vind je wederom op de website Catacombedinapoli.it.

foto’s in deze blog met dank aan Marco Brivio, M Cantile,
Antonio Gravante, Diego Poggi & Anna Serrato

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *