Het wonder van de wolf in het Parco Nazionale della Majella

Jessica verkende onlangs het Parco Nazionale della Majella, het prachtige natuurgebied in het binnenland van Pescara, in de regio Abruzzo, waar nog veel wolven leven.

foto: Il Grande Faggio

Jessica: ‘Van alle regio’s in Italië heeft Abruzzo de hoogste concentratie beschermde natuurgebieden. Vooral de biodiversiteit van het Parco Nazionale della Majella ongeëvenaard.

De moederberg, zo wordt de Majella wel genoemd. Haar naam kan een afgeleide zijn van Maia, de moeder van Mercurius, die hier haar laatste rustplaats schijnt te hebben. Maia was hier op zoek naar kruiden om haar zoon te redden toen ze haar laatste adem uitblies.

De biodiversiteit van deze streek zit ‘m niet alleen in de vele plantensoorten (waarvan een groot aantal met medicinale werking), maar ook in de vele diersoorten die hier leven: beren, herten, adelaars, valken, zwijnen, geiten, schapen, slangen, vossen, otters… De Majella is ook het territorium van de wolf, die al sinds de oudheid tot de verbeelding spreekt en weet te fascineren.

foto: Il Grande Faggio

Pretoro & het wonder van de wolf
In de geschiedenis en cultuur van Pretoro, een van de borghi più belli d’Italia in de provincie Chieti, aan de noordoost kant van de Majella speelt de wolf bijvoorbeeld een hoofdrol. Het is een ingetogen dorpje, met waanzinnige uitzichten over een gebied waar herders zich al honderden jaren lang met kun kuddes tussen al die wilde wolven door manoeuvreren.

Pretoro ligt tegen de steile bergwand aan. Hoe hoger je klimt, hoe smaller het dorpje wordt. Terwijl je trappetje op en trappetje af, het dorp verkent, ontdek je het ene fotogenieke hoekje na het andere. Kijk maar mee:

Angst voor de wolf
Voordat de invloed van de kerk ook de kleinste bergdorpen had bereikt, had men veel respect voor de wolf, het belangrijkste levende wezen waarmee de mens zijn leefgebied deelde. Met de komst van het christendom verdween dat ontzag werd de wolf een vertegenwoordiger van het kwaad. Hij werd gezien als hebzuchtig en gemeen. Men werd bang van de wolf en bang van de bergen.

Uit deze angst ontstond een bijzondere legende, die nog ieder jaar gevierd wordt in Pretoro. Op de eerste zondag van mei staat het stille dorpje op zijn kop, als het wonder van San Domenico Abate en de wolf wordt herdacht.

foto: Il Grande Faggio

In dit verhaal vertegenwoordigt de wolf al het kwaad dat men in de loop der eeuwen aan hem heeft toegeschreven. Hij ontvoert een baby, terwijl de ouders in het bos hout sprokkelen. Wanneer ze ontdekken dat het kind verdwenen is bidden ze hard en hevig om de terugkeer van hun kind.

Hun gebeden worden gehoord door San Domenico Abate (die ook wel bekend staat als San Domenico da Foligno of San Domenico di Sora), een belangrijk hervormer van het kloosterleven in de tiende en elfde eeuw.

Hij werd opgevoed door Benedictijner monniken en verbleef in zijn jeugd in veel verschillende kloosters. Uiteindelijk kwam hij in de regio Abruzzo terecht, waar hij in een aantal kloosters, kapellen en rituelen wordt herdacht. In Pretoro gebeurt dat herdenken op een wel heel sprekende manier…

Deze heilige Domenico hoorde de ouders van het verdwenen kind huilen en bidden. Dit ging hem blijkbaar zo aan het hart, dat hij er via goddelijke interventie voor zorgde dat de wolf besloot het kind rustig terug te brengen.

Het wonder wordt nog altijd gevierd met het luiden van de kerkklokken, die het goede nieuws tot aan de Monte Amaro verspreidden. Een terugkerend onderdeel van het feest ter ere van San Domenico is de ‘slangenwedstrijd’. San Domenico is als beschermheilige namelijk onder andere verantwoordelijk voor het afweren van ziekte na slangenbeten (zoals ook elk jaar wordt gevierd in Cocullo).

In de omgeving van Pretoro kruipen verschillende soorten slangen rond die door jagers gevangen worden en trots getoond. De jager die de mooiste en de grootste slang weet te vangen, gaat er met de prijs vandoor.

Veel belangrijker nog dan het luiden van klokken en het showen van slangen is het toneelspel dat men opvoert. Er is een jong echtpaar in traditionele, wollen kleding, er is een échte baby én er is een man in wolfskleren die op handen en voeten, met de doek waarin de baby geknoopt is, het moment uitbeeldt waar het allemaal om draait: het wonder dat de baby ongeschonden wordt teruggebracht. In bocca al lupo – en dan ook letterlijk dit keer!

Wolven kijken bij de Area Faunistica del Lupo
Nog een geluk is dat de mens de laatste jaren de connectie met de natuur, en met de wolf, weer heeft opgezocht. De wolf is extreem belangrijk voor het in stand houden van de natuurlijke systemen en daarom heeft men onder andere de Area Faunistica del Lupo geopend.

Hier helpt men gewonde wolven er weer bovenop en kunnen in gevangenschap geboren wolven re-integreren. Niet direct in de vrije natuur maar in dit besloten en gecontroleerde maar wel grote en natuurlijke gebied. Het ‘afgesloten’ gedeelte is groot en de wolven hebben veel ruimte, maar ze kunnen ook in de gaten worden gehouden en indien nodig worden bijgevoerd en verzorgd.

Ook kan men zo goed onderzoek doen naar de aard en de leefgewoontes van wolven. Hoe gedragen ze zich in deze ecologisch complexe omgeving? Welke sociale patronen vertonen ze?

Men bestudeert de wolven hier onder andere door hun sporen te volgen (in de wintermaanden in de sneeuw), hun uitwerpselen te onderzoeken en ze te observeren.

Ze worden bijgevoerd in de buurt van een observatie-hut. ‘Geen garanties hoor,’ zegt opzichter Fabrizio (die overigens óók degene is met de sleutel van het Museo del Lupo) voordat hij met een emmer vlees het hek doorgaat.

We hebben geluk; het duurt niet lang voordat de drie wolven die momenteel in het gebied aanwezig zijn door hebben dat de pranzo geserveerd wordt. Wij bewonderen de wolven vanuit een houten hutje; de dieren hebben alle ruimte en vrijheid.

Wil je de Area Faunistica del Lupo bezoeken – om als je geluk hebt de wolven van redelijk dichtbij te observeren, dan kun je contact opnemen met Fabrizio via Il Grande Faggio.

foto: Il Grande Faggio

Heilige houtkunst
Fabrizio heeft overigens ook de sleutel van het Museo dell’Arte, naast de Sant’Andrea in Pretoro. Hier stelt maestro Tonino (Antonio Palmerio, dé vakman van het dorp) zijn kunsten tentoon.

Aangezien Pretoro in een gebied ligt waar veel herders hun schapen laten grazen, is het produceren van wol altijd belangrijk geweest in het dorpje. Maestro Tonino is een van de laatste fusari in het dorp: ambachtslieden die houten spintollen maken waarmee wol gesponnen wordt.

Dat de kunst van houtbewerken in Pretoro verder ging dan deze spindels, wordt duidelijk wanneer je de trap naast de kerk afdaalt. In de voormalige pastorie staan tegenwoordig de houten modellen die maestro Tonino maakte van onder andere de Sagrada Família en de Taj Mahal – wereldse heiligdommen die je eigenlijk niet verwacht in een klein bergdorpje in Abruzzo…’