Op 15 maart van het jaar 44 voor Christus werd Gaius Julius Caesar vermoord. Zijn vermeende laatste woorden, gericht aan zijn moordenaar, zijn wereldberoemd geworden. ‘Et tu, Brute?’ zou hij hebben gezegd. ‘Ook jij, Brutus?’ De ochtend was begonnen als vele andere. Hoewel Caesar gewaarschuwd lijkt te zijn dat hij juist op deze dag, op de iden van maart, op zijn hoede moest zijn, nam hij gewoon deel aan de senaatsvergadering. Aangezien de Curia Julia op het Forum Romanum niet gebruikt kon worden (het gebouw had veel schade geleden door een grote brand), vond de vergadering plaats in de curia …

Een van de mooiste straatjes van Rome, dat is een omschrijving die zeker van toepassing is op de Via Margutta. Ondanks de nabijheid van de toeristische trekpleisters op en om het Piazza di Spagna en het Piazza del Popolo, is de rust in de Via Margutta bewaard gebleven. Het straatje wordt bevolkt door kunstenaars, artiesten, een verdwaalde toerist en – bovenal – de sfeer van weleer. Van meet af aan is Via Margutta een thuis geweest voor ambachtslieden en kleine kunstenaars. Vanaf 1600 kreeg deze Romeinse straat ook steeds meer een internationaal karakter, dankzij de buitenlandse kunstenaars die zich er …

Na het verhaal van Jan Blokkers voetreis naar Rome vandaag het verslag van iemand die deze reis veel en veel eerder maakte. De Fries-Groningse abt Emo van Huizinge, een ongeveer veertig jaar oude zoon uit een gegoed Fries geslacht, liep namelijk tussen november 1211 en juli 1212 naar Rome. Emo ging op weg naar Rome om steun te krijgen van de toenmalige paus in een conflict met de bisschop van Münster. ‘Superpaus’ Innocentius III was een van de machtigste pausen uit de geschiedenis. Innocentius had niet alleen een enorme gedrevenheid en intelligentie, maar was ook een baken in een woelige …

Vandaag treden we in het voetspoor van de Heilige Christina, en wel aan de hand van Henk van Os. Meer dan een halve eeuw lang houdt deze kunsthistoricus namelijk al een map ‘raroria’ bij, die deel uitmaakt van zijn reproductieverzameling. Alle kunstwerken in deze map hebben een hoog ‘kijk nou eens’-gehalte. Zo ook de voeten van de Heilige Christina. Lees maar mee: ‘Gedurende de vijf jaar die ik besteedde aan de bestudering van reliekverering in de middeleeuwen raakte ik gefascineerd door heilige voeten. Veel reliekhouders zijn koppen en nog meer zijn reliekarmen, maar hier en daar vind je ook een reliekvoet …

De regina viarum, de koningin der wegen, zo luidde de eretitel van de Via Appia ten tijde van het Romeinse rijk. Het was de belangrijkste weg van het Romeinse rijk, de weg ook die het meest tot de verbeelding sprak en spreekt. Het begin van de Via Appia bevond zich op het Forum Romanum, waar ook de andere grote wegen uit die tijd hun vertrekpunt hadden. Het eerste deel van het toenmalige traject van de Via Appia stond beter bekend als de Via Triumphalis, de Weg van de Triomf, die door zegevierende keizers en veldheren werd afgelegd na weer een …

Hoewel het gezegde ons doet denken dat alle wegen naar Rome leiden, is het eigenlijk andersom: alle wegen vertrekken vanuit Rome. Het beginpunt van de grote wegen die de Romeinen reeds aanlegden, lag steeds in de Eeuwige Stad zelf; het eindpunt was veranderlijk, afhankelijk van de gekozen richting. Zo leidde de bekendste Romeinse weg, de Via Appia (waar we morgen uitgebreid bij stilstaan), naar Brindisi. Een andere grote weg ten tijde van de Romeinen, de Via Flaminia, liep van Rome naar Rimini. De Via Flaminia werd overigens vernoemd naar keizer Gaius Flavianus, die tijdens de tweede Punische Oorlog aan de …

Rome, Eeuwige Stad, stad der steden, stad waarover ik nooit uitgeschreven raak. De komende weken wandelen we dan ook weer door de straten van Rome. We zullen een aantal straten steen voor steen verkennen, maar ook een bezoek brengen aan plekken die de geschiedenis van de stad voor je ogen tot leven brengen. Maar voor we op weg gaan naar deze bijzondere stad een boek dat onderweg naar Rome een meer dan goede metgezel zal zijn: ‘De ontstaansgeschiedenis van Rome is in nevelen gehuld, al zijn er de nodige legenden met betrekking tot de oorsprong van de stad. Het verhaal …

De enige complete wegenkaart die is overgebleven uit de Romeinse tijd kan dankzij René Voorburg weer worden gebruikt om reizen te plannen – online nog wel! En gezien we op Ciao tutti komende weken over Romeinse wegen reizen, mag dit nieuwtje hier natuurlijk niet ontbreken. De Nederlandse historicus René Voorburg uit Houten heeft de wereldberoemde wegenkaart Tabula Peutingeriana verwerkt tot een moderne routeplanner. Voorburg heeft zijn Romeinse routeplanner online gezet op deze website, zo maakte hij onlangs bekend. De historicus, die in het dagelijks leven als webarchivaris werkzaam is bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, heeft het afgelopen half jaar ongeveer …

Vandaag een reisverslag van Johan Meeus, die dit jaar tijdens de paasvakantie (om precies te zijn van 26 april tot 7 mei) een bezoek aan Noord-Italië bracht. Hij laat jullie – en mij! – meegenieten van de streek tussen de voet van de Dolomieten en de lagune van Venetië, zowel met zijn verhaal als met de prachtige pentekeningen. ‘Een rondje door Veneto is ongeveer 400 kilometer lang. Daar trekken we in totaal twaalf dagen voor uit, tien op de fiets en twee voor citytrips. De route start in Vicenza, om richting de heuvels in het noorden te gaan. Vervolgens dwars …

Venetië en gondels, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Waar je ook over het water uitkijkt, vaak zie je zo’n zwarte, ranke boot opduiken – met naast een gondelier in gestreept shirt een groep toeristen en nu en dan zelfs een accordeonist die zijn repertoire beperkt tot O sole mio. Zie je ze in een rustig wijkje even niet op het water balanceren, dan weet je dat je echt de toeristische stukjes stad achter je hebt gelaten. De plek van de gondels wordt ingenomen door kleine bootjes van bewoners die een dagje naar het strand trekken, de vuilnisboot of gewoon …

Jan en Hubert Van Eyck, beter bekend als de gebroeders van Eyck, schilderden in 1432 Het Lam Gods, een altaarstuk dat zich in de Sint-Baafskathedraal in Gent bevindt. Dit Belgische meesterwerk inspireerde de Oekraïense kunstenaar Oksana Mas, die met haar ei-genzinnige bewerking ervan haar land vertegenwoordigt op de Biënnale in Venetië. Oksana Mas herschiep delen van het kunstwerk van de gebroeders Van Eyck, dit keer niet opgebouwd uit penseelstreken maar uit beschilderde houten paaseieren. 3.640.000 houten eieren, om precies te zijn, beschilderd door mensen uit 42 verschillende landen. Dat moet een hels karwei zijn geweest: eieren verzamelen, mensen vragen die …

Vlak voor vertrek naar Venetië kreeg ik de vraag een aantal teksten te vertalen voor een bruidspaar dat eind deze maand in Venetië in het huwelijk zal treden. Het was niet zo veel tekst, dus ik besloot de opdracht aan te nemen en de tekst te vertalen op de plek waar de twee geliefden over een aantal weken vast ook zouden staan, het Campo dei Miracoli. Hier staat namelijk de kerk Santa Maria dei Miracoli, die door Venetianen ook wel de huwelijkskerk wordt genoemd. Luc Verhuyck, die we al kennen van zijn eerdere boeken SPQR en Firenze, met wetenswaardigheden over …

Een van onze favoriete auteurs, David Hewson, schreef nieuwe thriller. Ditmaal speelt het spannende verhaal zich niet af in Rome, zoals we gewend zijn van zijn eerder verhalen, maar in Venetië. Aangezien we daar op dit moment verblijven, mochten we van uitgeverij De Fontein alvast het manuscript lezen – en een fragment met jullie delen! De hoofdpersoon van De schaduw van Lucifer, Daniel Forster, heeft een zomerbaantje in de bibliotheek van een verzamelaar en raakt betoverd door het aanlokkelijke Venetië. Wanneer hij er door zijn werkgever op uit wordt gestuurd om een viool te kopen van een dief, zet hij …

De beste remedie tegen het regenachtige weer in Nederland is de film La prima cosa bella. De perfecte manier om toch nog een zwoele zomeravond in de agenda te kunnen schrijven en het vakantiegevoel nog even vast te houden! Zomer, 1971. Bruno en Valeria zijn getuigen van de lotgevallen van hun moeder, Anna, die door haar jaloerse echtgenoot op straat is gezet nadat ze was verkozen tot ‘mooiste mama van het strand’. Vanaf dat moment leidt Anna samen met haar kinderen een onzeker bestaan met talloze verhuizingen en verschillende minnaars. 2011. Het einde van het leven van de nog altijd strijdlustige en vrolijke Anna nadert. …

Ambrosius is onmiskenbaar de belangrijkste heilige van Milaan. Als een van de drie beschermheiligen van de stad vervult hij een belangrijke rol in het leven van de Milanezen, ook buiten de kerk. Bovendien is een van de prachtigste kerken van de stad aan hem gewijd. Reden te meer om eens de geschiedenis in te duiken op zoek naar zijn wortels. Ambrosius blijkt te zijn geboren in Trier, in 339 om precies te zijn. Zijn vader behoorde tot een rijke Romeinse familie, die zich weliswaar had laten bekeren tot het christendom maar die nog sterke banden onderhield met Rome. Ambrosius verliet …

Wie een wandeling maakt in de buurt van het San Siro stadion in Milaan, komt op zijn weg een enorm paard tegen, dat ooit is ontworpen door Leonardo da Vinci. Helaas heeft Leonardo zijn ontwerp zelf nooit anders gezien dan op papier. Zijn droompaard staat pas sinds 1999 tussen het voetbalstadion en het hippodroom van Milaan, als eerbetoon aan zijn bijzonder geniale ontwerp. Het paard was, zoals we al een paar keer eerder hebben gezien, het resultaat van een ontwerpwedstrijd. In 1472 of 1473 besloot de familie Sforza een wedstrijd uit te schrijven voor een standbeeld dat ervoor moest zorgen …

Wees gerust, geen complottheorieën zoals in Dan Brown’s Da Vinci Code. Ik vermoed dat de meesten van jullie het boek hebben gelezen en de suggesties rondom de betekenis van Da Vinci’s meesterwerk al dan niet hebben uitgeplozen. In plaats van een uitgebreide verhandeling over welke boodschap Da Vinci zou hebben kunnen vereeuwigen, vertel ik jullie liever iets over hoe hij te werk ging tijdens zijn verblijf in het klooster waarvoor hij dit Laatste Avondmaal schilderde. Daarvoor duiken we in de biografie over Da Vinci die ik al eerder noemde, Leonardo – de mens en zijn kunst (Serge Bramly). Daarin haalt …

Een echt Noord-Italiaans recept vandaag: polenta met paddenstoelen. Het recept is afkomstig uit Italiaans vegetarisch van Loes Janssen Miraglia. In Italiaans vegetarisch gaat Loes op zoek naar de authentieke Italiaanse smaken en belevingen. Ze doorkruist het land van noord naar zuid en gaat op zoek naar allerlei vegetarische streekklassiekers. Daarnaast deelt ze ook de vegetarische gerechten van haar Italiaanse schoonfamilie. Italiaans vegetarisch laat zien hoe veelzijdig de Italiaanse keuken is als het gaat om koken zonder vlees of vis. Denk aan risotto met citroen, gnocchi met gorgonzola, courgettecarpaccio in kappertjessaus, salade van sinaasappel en de polenta met paddenstoelen van vandaag. Alle …

Genua staat bekend om de pesto alla genovese, maar daarnaast heeft de Noord-Italiaanse havenstad nog een heel bekend ‘exportproduct’: de bekende ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus werd hier in 1451 geboren. Althans, dat is wat Columbus zelf regelmatig vermeldde. Zo noteerde hij bijvoorbeeld in zijn testament dat Genua zijn geboorteplaats was. Ook liet hij uitsluitend bezittingen na aan vrienden uit deze stad. Columbus droeg zijn geboortestad een warm hart toe. Tijdens een van zijn reizen schreef hij zijn bankier: ‘Hoewel mijn lichaam hier is, is mijn hart altijd daar…’ Toch twijfelden veel mensen aan zijn afkomst. In de twintigste eeuw ging een …

Sinds anderhalf jaar neem ik jullie elke dag even mee naar Italië, in de breedste zin van het woord. Helaas is zelfs deze dagelijkse reis naar Italië vaak niet voldoende; er is zoveel moois, leuks en lekkers te ontdekken dat ik makkelijk vijf stukjes per dag zou kunnen plaatsen. Gelukkig zijn er ook andere Italiëfans die hun fascinatie voor het land, de cultuur, het eten en de mensen op een originele manier tot uiting brengen, zodat anderen kunnen meegenieten van alles wat la bella Italia te bieden heeft. Marc Vandenbon is zo’n Italiëfan. Als je zin hebt in een originele …

Vandaag, om afscheid te nemen van de Maremma, een heerlijk recept uit deze streek. Het is een perfecte combinatie van de heerlijke smaken van dit stukje Toscane, maar uiteraard smaakt deze pasta ook meer dan goed op andere plekken in Italië, Nederland of België! Ingrediënten (voor 4 tot 6 personen): 1 grote aubergine | 60 gram gedroogde funghi porcini | 125 ml extra vergine olijfolie | 100 gram verse Italiaanse braadworst (salsiccia), zonder vel | 2 teentjes knoflook | 6 ontvelde tomaten (of 1 blik tomaten) | 150 gram doperwtjes | 4 blaadjes salie | chilipoeder | 500 gram penne | zwarte peper …

Het zijn onze laatste dagen hier in de Maremma. Na bijna drie weken genoten te hebben van onder andere zonnebloemen, zwavelbaden, vrolijke tarotbeelden en de geschiedenis van de Etrusken, trekken we over een paar dagen naar het noorden van Italië. Gelukkig kunnen we de komende dagen nog één keer genieten van alle heerlijks wat de Maremma te bieden heeft, met het boek In de Maremma. Hoe zou het zijn om in Toscane een oude boerderij te kopen en daar te gaan wonen? De befaamde Amerikaanse auteur David Leavitt en Mark Mitchell ondernamen deze stap. In 1997 kochten zij in de …

Gelukkig biedt het boek De perfecte pastaformule niet alleen uitkomst bij het maken van een perfecte pasta, maar geeft het ook het recept voor de perfecte tomatensaus. De auteurs geven zelfs drie recepten voor verschillende soorten tomatensaus, die allemaal een eigen smaak en een eigen toepassing hebben. Probeer ze allemaal! Lichte tomatensaus Ingrediënten (voor 7 dl saus, genoeg voor 500 gram droge pasta): 1 kilo rijpe trostomaten | 3 tenen knoflook, in plakjes | 4 eetlepels extra vergine olijfolie | 1 snufje chilivlokken (desgewenst) |een halve theelepel fijn zeezout | peper Snijd de tomaten in blokjes en pureer ze in de keukenmachine …

Er bestaan meer dan driehonderd pastavormen, die allemaal hun eigen geschiedenis hebben, allemaal een verhaal dat het waard is om te vertellen. De vormen zijn niet per toeval ontstaan, maar in samenhang met de smaken en geuren van lokale ingrediënten. Alleen de perfecte combinatie van de vorm van de pasta en de ingrediënten van de saus levert een subliem gerecht op. Spaghetti bolognese, ik schreef het al eerder, zal een Italiaan je nooit voorzetten. Deze dikke saus eet je met tagliatelle – volgens de inwoners van Emilia-Romagna is een andere soort pasta bij deze saus een doodzonde. De geschiedenis en …