San Gioacchino in Prati – kerk met een gevel vol kleurrijk mozaïek en een koepel vol kristallen sterren

Niet ver van de koepel van de Sint-Pieter schittert nog een prachtige kerkkoepel aan de skyline van Rome: die van de San Gioacchino in Prati. Ook van de binnenkant is deze koepel het bewonderen waard. Hij is gemaakt van aluminium, met opengewerkte kristallen sterren, waardoor het licht schitterend naar binnen valt.

Voor een bezoek aan de aan de grootvader van Jezus gewijde kerk wandel je naar het Piazza dei Quiriti in de wijk Prati, iets ten noorden van de Engelenburcht.

Jubileumkerk van paus Leo XIII

De kerk werd gebouwd op verzoek van paus Leo XIII (Gioacchino Pecci), een naam die waarschijnlijk vooral in België bekend in de oren klinkt. In 1843 werd Pecci namelijk benoemd tot pauselijke nuntius in België. Mede door zijn toedoen werd in 1844 het Belgisch Pauselijk College in Rome opgericht.

In februari 1878 besteeg hij de pauselijke troon, als opvolger van paus Pius IX. Hij zorgde onder meer voor het openstellen van de Vaticaanse archieven voor alle wetenschappers, ongeacht hun geloof, en introduceerde ter gelegenheid van zijn vijftigjarig priesterjubileum het onderscheidingskruis Pro Ecclesia et Pontifice.

Om datzelfde jubileum te vieren, gaf hij in 1887 opdracht tot de bouw van de San Gioacchino in Prati, die weliswaar meteen symbolisch van start ging maar vanwege een groot gebrek aan geld pas in 1891 echt kon beginnen, nadat een aantal landen geld had ingezameld voor dit pauselijke jubileumproject. In 1911 werden de laatste werkzaamheden voltooid.

Onder leiding van architect Raffaele Ingami creëerde men een rijkversierde kerk, met veelkleurig marmer en metaal. Uniek is de eerdergenoemde aluminium koepel, die dankzij de kristallen sterren echt op het hemelgewelf lijkt.

De koepel is bezaaid met gouden sterren, als symbool voor de nachtelijke hemel. In combinatie met het zachte licht dat door de glas-in-loodramen naar binnen valt, zorgt dit voor een betoverende sfeer.

Al bij binnenkomst zie je de blauwe gloed van de koepel. Naarmate je dichter bij het altaar komt, zie je dat de koepel bezaaid is met sterren, die mooi oplichten tegen de blauwe achtergrond.

Mozaïek ter verzoening van de katholieke wereld

Maar laten we beginnen aan de buitenkant van de kerk, want alleen al de voorgevel is een juweeltje, met dank aan de mozaïeken van de Società Musiva Veneziana.

Je ziet duidelijk wat de drijfveer van Leo XIII voor de bouw van deze kerk was: de eucharistische aanbidding ter verzoening van de katholieke wereld. De Venetiaanse mozaïekmeesters presenteren de eucharistie in duizenden kleurrijke steentjes, waarbij de vijf continenten worden vertegenwoordigd door vijf verschillende vrouwen.

Het centrale mozaïek wordt geflankeerd door de heilige Alfonso Maria de Liguori, de heilige Juliana van Luik, Thomas van Aquino en de heilige Clara van Assisi. Daarboven schitteren Maria en haar vader, de heilige Joachim (naar wie de kerk ook is vernoemd), met daarachter wederom een mooi mozaïek, met twee knielende engelen die het Heilig Sacrament aanbidden.

De majestueuze koepel wordt bekroond met een monstrans om nogmaals de eucharistische aanbidding te benadrukken.

Troon voor plechtige eucharistievieringen

Het altaar is opgetrokken uit rood marmer uit de Pyreneeën, met in het midden een kruis en de wapenschilden van Leo XIII in verguld metaal. Naast het kostbare tabernakel in de vorm van een tempeltje zijn twintig ronde malachietgroene schijven aangebracht die het altaar extra glans geven.

Daarachter leidt een trap van rood marmer uit het oosten naar de plaats waar de troon voor de plechtige eucharistievieringen staat, bestaande uit vier grote witte engelen, twee met kandelaars in de hand en twee andere op hun knieën die een band vasthouden met de inscriptie: ‘Eucharistisch Hart van Jezus, ontferm U over ons’, een cadeau van Frankrijk.

In de apsis prijkt een fresco waarop Jezus op de troon de kelk en de hostie ter aanbidding aanbiedt, nog een verwijzing naar de eucharistische aanbidding.

Veertien kapellen voor gulle gevers

Zevenentwintig landen hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de kerk. Veertien daarvan kregen daarom elk een eigen kapel.

De Nederlandse kapel werd beschilderd door Attilio Palombi, met in het midden een fresco van de wijding van Sint Willibrord als eerste bisschop van Utrecht. Op de linkerwand is het Mirakel van Amsterdam uit 1345 afgebeeld, aan de andere zijde prijken de martelaren van Gorcum.

In het linker lunet zie je de heilige Lidwina van Schiedam, terwijl rechts de heilige Bonifatius wordt vermoord. Op het gewelf schilderde Palombi het gebed van de heilige Gervasius voor Petrus en Paulus.

Carlo Busiri Vici tekende voor de Belgische kapel, met fresco’s van de hand van Silvio Galimberti, met onder meer de bruiloft van Maria, de geboorte van Jezus, de vlucht naar Egypte en de kruisiging. Links zie je de heilige Juliana van Luik, rechts Jozef, geflankeerd door de deugden naastenliefde, armoede, geloof en gebed.

De Belgische orgelbouwer Jules Anneessens voorzag de kerk in 1908 van een orgel, dat in 2008 werd gerestaureerd.

Daarnaast zijn er kapellen voor Argentinië, Beieren, Brazilië, Canada, Frankrijk, Groot-Brittannië, Ierland, Italië, Polen, Portugal, Spanje en de Verenigde Staten. Rusland heeft geen eigen kapel, maar de tsaar schonk de paus wel twee marmeren zuilen, die nu de centrale toegangsdeur flankeren.

Fontana delle Cariatidi

Als je een reis naar Rome plant en een minder toeristische bezienswaardigheid wil ontdekken, is de San Gioacchino in Prati een plek die je niet mag missen. Het is de ideale plek voor een moment van bezinning maar ook voor kunstliefhebbers en nieuwsgierige reizigers die meer van Rome willen zien dan wat in de traditionele reisgidsen te vinden is.

Dat geldt ook voor de fontein die op het plein voor de San Gioacchino in Prati klatert: de Fontana delle Cariatidi, die in 1924 werd gebouwd naar een ontwerp van Attilio Selva uit Trieste.

Na het voltooien van zijn travertijnen fontein op het Piazza dei Quariti was er veel weerstand bij de wijkbewoners. Ze vonden de vrouwelijke beelden te naakt en te obsceen.

Attilio Selva kreeg echter steun van Mussolini en uiteindelijk werd de fontein in 1928 alsnog feestelijk onthuld. Sindsdien zorgen Selva’s dames voor een pikante toets op dit rustige Romeinse plein.

Selva maakte in Rome ook vier beelden voor het Stadio dei Marmi (de bokser, discuswerper, slingerwerper en speerwerper), de San Carlo Borromeo op het Piazza Augusto Imperatore, het monument voor Guido Baccelli op het Piazza Salerno en het bronzen beeld van Sant’Eugenio in de Basilica di Sant’Eugenio.