Het witte hondje van de heilige Augustinus

Joost Mangnus trakteert ons elke maand op een verhaal over Venetië. Dit keer laat hij ons kennismaken met het meest bijzondere hondje van Venetië:

Het San Marcoplein? Nee. Het Dogenpaleis? Geweldig hoor, maar ook niet. De Rialtobrug? Echt niet. Burano? Heerlijk eiland, daar niet van, maar dat zal ik ook niet antwoorden als je me vraagt wat je zeker moet zien in Venetië. Wat dan wel? Het witte hondje van de heilige Augustinus.

Vergeet de Mona Lisa. Vergeet het meisje met de parel. Vergeet de zelfportretten van Vincent van Gogh. Of de Beatrix-portretten van Andy Warhol. Het mooiste portret dat ik ken, is dat van het witte hondje dat Vittore Carpaccio heeft geschilderd. En dan te bedenken dat het hondje niet de hoofdpersoon is van het schilderij waarin het voorkomt. En niet eens in de naam van het schilderij genoemd wordt. Nee, die eer is voor zijn baasje, de heilige Augustinus. In zijn studeerkamer kijkt hij naar buiten, waar hij de stem hoort van de heilige Hieronymus, die hem vertelt dood te zijn en naar de hemel te gaan.

Zevenluik van Carpaccio
Dit schilderij is het laatste schilderij van een zevenluik van Carpaccio, geschilderd tussen 1502 en 1507 en te zien in de Scuola di San Giorgio degli Schiavoni. Hoofdpersonen in dit zevenluik zijn Sint Hieronymus – nee, niet Augustinus – , Sint Tryphon en Sint Joris, de patroonheiligen van handelaren uit Dalmatië, een streek in Kroatië. Deze Dalmatiërs werden door de Venetianen ook wel Schiavoni genoemd. En Sint Joris heet in Italië San Giorgio. Vandaar de naam van die school.

De zeven schilderijen in dit gebouw laten de avonturen van de drie heiligen zien. Door de humoristische stijl en de onderwerpen lijken ze samen wel een stripverhaal. Er gebeurt zoveel; en dus is er heel veel te zien. Op de voorgrond. In de achtergrond. Aan de zijkant. Al die details. Kijk bijvoorbeeld naar de macabere mensenresten die je op de achtergrond ziet van het schilderij waarin Sint Joris de draak verslaat. Of die rode papegaai die toekijkt terwijl Sint Joris de Selenieten doopt. Of de vluchtende monniken die wegrennen nadat Hieronymus met zijn tamme leeuw een bezoek brengt aan het klooster. Of het witte hondje, dat naar zijn baasje kijkt.

Smetteloos, welgemanierd, adorerend
Al kun je wat het hondje betreft nauwelijks spreken van een detail. Wat de naam ook is van het schilderij, ik zie eigenlijk alleen dat hondje. En ik niet alleen. Dat heeft ook hoofdpersoon Michael uit het boek Verwante stemmen van Vikram Seth. In het hele boek staan prachtige beschrijvingen van Venetië, maar in de pagina’s over de Scuola slaat Seth de spijker het hardst op zijn kop. Hij schrijft over de heilige Augustinus ‘met zijn schitterende smetteloze, welgemanierde, adorerende, krulharige witte hondje, volmaakter en onontbeerlijker dan als het overige in dit vertrek, in Venetië of in de wereld.’

Zo’n gevoel – nou ja, vooruit, iets minder lyrisch, maar toch – had ik ook toen ik dat hondje de eerste keer zag. Nadat ik eindelijk de Scuola had gevonden – het ligt wat uit het centrum, en de façade is vrij onopvallend – was ik door het interieur en de sfeer meteen aangenaam verrast. Ik begon gelukkig met de schilderijen aan de linkerkant, zodat het laatste schilderij die van Augustinus was. Anders had ik vast geen aandacht meer gehad voor de andere meesterwerken.

Vanaf het moment dat ik het hondje zag, was ik verkocht. Ik bleef het zien. Ook toen ik nog even de eerste verdieping ging bekijken. Ik keek daar wel, maar niets viel me op. Ik dacht alleen maar aan die lieve witte woef. En dat bleef ik doen toen ik de Scuola verlaten had.

De hond weet
Dit gebouw ging ik anders uit dan ik het betreden had. Ik was blijer. Zekerder van mezelf. Had meer vertrouwen. Waarschijnlijk kwam dat door dat witte hondje. Maar hoe dat dan precies zat, kon ik zelf niet verklaren. Totdat ik een paar jaar na dat eerste bezoek het boek van Vikram Seth las.

Hierin beschrijft de hoofdpersoon hoe een zwerm Franse schooljongetjes met gele petjes de schilderijen van de Scuola bespreekt. ‘Eén jongetje zegt, in antwoord op een vraag, verlegen: ‘Le chien sait.’ En hij heeft gelijk, de hond wéét […]. Hij is kalm in zijn weten. Hij heeft vertrouwen in de loop der dingen, en waardigheid, en toewijding.’

Zo is het precies. Door dat hondje te aanschouwen, word je zelf ook kalm. Krijg je vertrouwen. En voel je waardigheid. Nou ja, dat had ik dan. En jij vast ook, als je naar de Scuola di San Giorgio degli Shiavoni gaat. Ja, die Mona Lisa, het meisje met de parel, de selfies van Van Gogh en de portretten van Beatrix zijn erg mooi. Maar zo’n effect zullen ze nooit bereiken. En dan te bedenken dat ik niet eens van honden houd…