Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
In veel huizen en kerken staat in december een kerststal, met houten of gipsen figuren van Maria en Jozef rond de kribbe, waarin Jezus ligt, in gezelschap van de os en de ezel.
Een engel hangt aan de nok van de stal en kijkt uit over het veld waar herders met hun schapen de goddelijke boodschap ontvangen. In de verte naderen de drie wijzen Caspar, Balthasar en Melchior, om de geschenken van wierook, mirre en goud aan te bieden.
de kerststal bij de Basilica di San Francesco in Assisi
De oorsprong van de kerststal
Wist je dat de oorsprong van de kerststal in Italië ligt? De traditie van het opzetten van een kerststal komt uit het dorpje Greccio, enkele kilometers buiten Assisi (in Umbrië). Dankzij Tommaso da Celano, die het evenement beschreef, weten we precies hoe de eerste kerststal eruit heeft gezien.
Precies achthonderd jaar geleden, in 1223, kreeg Franciscus van Assisi van de paus toestemming om tijdens de kerstnacht buiten in de natuur de mis te vieren. De eerste Franciscaner monniken hadden in het dorp Greccio een hermitage, een klein klooster.
Vlak bij het klooster ligt een grot die Franciscus herinnerde aan de Geboortegrot in Bethlehem, die hijzelf in het Heilige Land had bezocht. In deze grot maakte hij een kerststal, een ware replica van de stal in Bethlehem, met een echte voederbak als kribbe voor Jezus, met levende figuren en zelfs een echte ezel en een os. Dit alles om het kerstverhaal zo realistisch mogelijk uit te beelden.
Inwoners van naburige steden en dorpen werden uitgenodigd voor de Heilige Mis, die werd opgedragen voor de kribbe. Tijdens de mis predikte Franciscus over de nederigheid en armoede van Jezus, nam hij een slapend kind uit de kribbe en wekte het.
Al vanaf de vijfde eeuw werden kerstspelen opgevoerd om mensen tot het christendom te bekeren en het kerstverhaal over te dragen aan mensen die niet konden lezen. Maar nu werd voor het eerst het kerstspel binnen opgevoerd, tijdens een mis, met een kribbe, kindje en levende dieren. En zelfs met toestemming van de paus!
Onbedoeld startte Franciscus zo een traditie, die al snel navolging kreeg. Niet alleen met levende mensen en dieren, maar later ook met kleine groepen met figuren van hout en gips.
Giotto’s kerststal in de San Francesco
Vanaf eind achttiende eeuw, toen Kerstmis een waar familiefeest werd, is de kerststal ook in de huiskamers te vinden. Maar de eerste kerststal blijft die van Franciscus, die prachtig gedetailleerd is weergegeven door Giotto op zijn frescocyclus in de San Francesco te Assisi.
Giotto was geen landschapsschilder en nam de vrijheid om de grot op zijn fresco in de Bovenkerk te promoveren naar een kerk, zodat hij ook zijn groeiende beheersing van het perspectief kon etaleren. Hij illustreerde het moment waarop de heilige het kind oppakt uit de kribbe, met om hem heen de gelovigen, die van heinde en verre zijn gekomen om het kerstverhaal te aanschouwen. Deze schildering zou de basis worden van alle latere kerststallen.
In de Benedenkerk schilderde Giotto de stal in Bethlehem. Jozef is in gedachten verzonken. Maria draagt Jezus in haar armen, terwijl de os en de ezel vertederd toekijken. Op de voorgrond is Jezus een tweede maal afgebeeld, op de arm van een vrouw die het kind baadt.
De kribbe bevindt zich voor een hoge berg, waar tussen de twee bergtoppen nog net de helder schijnende ster tevoorschijn komt. De vele engelen zingen ‘Glorie aan God in de hemel’, spreken de herders toe, die met hun schapen en rammen naar de kribbe zijn gekomen, of aanbidden het Christuskind.
Op een ander fresco schilderde Giotto het bezoek van de drie wijzen uit het oosten, geleerden die een ster aan de hemel zagen en hieruit begrepen dat er een koningszoon geboren moest zijn. Hierop ondernamen zij een verre reis om het pasgeboren kind te kunnen aanbidden en hem goud, wierook en mirre aan te kunnen bieden.
Maria en het kind bevinden zich niet langer in een stal, maar in een groots gebouw met een loggia, omgeven door twee engelen. De eerste koning knielt neer voor het kind, terwijl de andere koningen, hun gevolg en enkele kamelen, op gepaste afstand wachten.
Een kerststal van licht
Na het grote succes van voorgaande jaren komt Giotto’s kerststal ook in 2023 op een speciale manier tot leven. Dankzij videoprojecties op de façade van de Basilica Superiore di San Francesco en de Cattedrale di San Rufino wordt de geboorteplaats van de kerststal letterlijk in de schijnwerpers gezet. Het lichtspektakel is te zien tot en met 7 januari 2024.
Nog meer kerststallen in Assisi
Naast de kerststal van licht zijn er tijdens dit jubileumjaar meer presepi te bekijken in Assisi. In de monumentale kloostertuin van de Basilica di Santa Maria degli Angeli bewonder je Presepi del Mondo, een tentoonstelling van kerststallen van over de hele wereld.
Voor de Basilica Inferiore di San Francesco staat dit jaar een acht meter lange, vier meter hoge en vier meter diepe kerststal van zand van kunstenaars uit Jesolo, met de Heilige Familie, Franciscus en de engelen.
Voor de Chiesa Superiore della Basilica di San Francesco heeft Carlo Angeletti een schitterende kerststal gecreëerd, terwijl in de Sala Palazzo Capitano del Popolo een Napolitaanse kerststal uit de achttiende eeuw te zien is.
Het Palazzo Monte Frumentario wordt omgetoverd tot Casa del Presepe di Francesco, waar de eerste kerststal ter wereld uit 1223 tot leven wordt gewekt, met verhalen, lichteffecten en allerlei activiteiten.
Tijdens de kerstdagen zullen er ook presepi viventi, levende kerststallen, te zien zijn. Via de speciale website Natale ad Assisi vind je het complete programma met alle details.
Kerstlichtjes in Assisi
Ook de rest van de stad is prachtig versierd. We laten je virtueel alvast meegenieten van de kerstsfeer in Assisi, met foto’s van voorgaande jaren én van dit jaar:
met dank aan Natale ad Assisi, Valerio Mei & Stefano Valeri voor een aantal foto’s
Nog meer kerstverhalen
In onze Kerstspecial vind je nóg meer kerststallen, kerstverhalen en kerstrecepten. Trakteer jezelf op deze Kerstspecial en geniet van bijna driehonderd pagina’s die je helemaal in de stemming brengen voor een Italiaans kerstfeest.
De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail, een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (computer, laptop, smartphone of tablet) van alle moois in de Special genieten.
