Museo delle Miniere – daal af in de voormalige kopermijnen van Montecatini Val di Cecina

Wie aan Toscane denkt, denkt aan rode wijn, olijfolie, pasta en pecorino. Maar wist je dat deze Italiaanse regio in de negentiende eeuw niet alleen lekkernijen naar andere Europese landen exporteerde, maar ook een van de grootste koperleveranciers van heel Europa was? In Montecatini Val di Cecina kun je afdalen in een voormalige kopermijn, op zoek naar sporen van een onbekend verleden…

Het dorpje Montecatini Val di Cecina is niet meer dan een speldenprik op de kaart van Italië. Het ligt in de provincie Pisa, niet ver van Volterra. Dit deel van Toscane staat bekend om zijn unieke grondstoffen, zoals koper en albast.

De Etrusken wisten deze kostbare materialen al te vinden. Dankzij hen wisten ook latere bewoners van dit deel van Italië dat er hier in de grond allerlei kostbaars voor het oprapen lag. Of voor het oprapen, men moest er natuurlijk wel best wat moeite voor doen.

Zo werden er kopermijnen uitgegraven waar de werknemers hele dagen in het donker aan het werk waren. Een van die mijnen, Caporciano, groeide zelfs uit tot de grootste en rijkste kopermijn van heel Europa. Koper wordt er nu niet meer gewonnen, maar de mijnschachten maken nu deel uit van het Museo delle Miniere, dat onder leiding van een gids te bezoeken is.

Fladderende vleermuizen

Wij zijn nieuwsgierig naar dit ongekende stukje geschiedenis van Toscane en dalen samen met gids Lucia, wier schoonvader nog in de mijnen heeft gewerkt, af in een van de mijnschachten. Eerst krijgen we een helm op en raadt Lucia ons aan een dik vest aan te trekken, want de temperatuur in de mijnen is meer dan de helft lager dan de bijna veertig graden die buiten wordt gemeld.

In de eerste ruimte die we betreden, waren de muren ooit donkerblauw geschilderd. Zo konden de mijnwerkers alvast omschakelen, van daglicht naar de inktzwarte duisternis in de mijn.

Voor ze het donker instapten, moesten de mijnwerkers de ketting met hun persoonlijke nummer achterlaten. Zo wist men altijd precies wie er in de mijnen aan het werk waren, voor het geval er iets zou gebeuren. Wij gaan niet zo diep, dus registreren hoeft niet – alles is nu goed gestut en redelijk verlicht.

Op de vloer zie je precies hoe de mijnschachten lopen, met meer dan vijfendertig kilometer aan ondergrondse gangen waar het koper wachtte.

We lopen achter Lucia aan, een van die gangen in. Onze ogen wennen maar langzaam aan het donker. We kunnen ons bijna niet voorstellen dat de mijnwerkers hier twaalf tot veertien uur per dag doorbrachten, zonder ook maar een sprankje blauwe hemel of een teug frisse buitenlucht.

Niet schrikken als je ineens gefladder hoort. Marcello en Roberto, twee nieuwsgierige vleermuizen, komen elke groep die de mijnen betreedt, graag even begroeten. De rest van de vleermuizen houdt zich gedeisd, maar deze twee zijn dol op wat reuring in de mijnen.

Ondanks ons vest krijgen we kippenvel als we te lang stil staan om te zien of Roberto en Marcello terug komen vliegen. Het is net geen tien graden, zo vertelt Lucia, maar hoe dieper je gaat, hoe warmer het wordt. Op een diepte van driehonderd meter, waar de diepere schachten lagen, kan het makkelijk 37 graden worden. Zweten geblazen, zeker als je bedenkt dat de luchtvochtigheid in de mijnen ook enorm hoog is.

Nooit alleen in het donker

Het was dan ook zwaar werk, dat een enorme conditie vergde. Na een lange dienst moest elke mijnwerker namelijk ook nog eens binnen veertig minuten weer buiten staan. Een hele uitdaging als je diep in de mijnen zat, soms meer dan duizend traptreden verwijderd van de ingang.

Omdat het werk fysiek zo zwaar was – en zeker niet zonder gevaren – was de band tussen de mijnwerkers hecht. Je was immers nooit alleen, daar beneden in het donker. Hoewel je lamp maar een meter voor je uit kon schijnen, voelden je handen altijd wel iemand naast je.

Veel mijnwerkers stierven jong. De leeftijdsgrens van vijfendertig jaar werd door velen van hen niet gehaald, met veel verdriet en jonge weduwen tot gevolg. Zij zaten ineens zonder inkomen, want het was uitgesloten dat vrouwen in de mijn afdaalden. Niet alleen omdat het werk fysiek veel te zwaar was, maar ook omdat een vrouw in de mijn ongeluk zou brengen…

Koperkantoren

Eenmaal weer bovengronds brengen we een bezoek aan de kantoren van de kopermijn, met onder meer de administratie en de kamer van de directeur. Er is veel intact gelaten, bijzonder om te zien hoe het er hier uitzag toen de mijnen nog volop in bedrijf waren. Zelfs een deel van de documenten van toen zijn nog in te zien, van plattegronden tot de boekhouding, van testrapporten tot oude foto’s.

Buiten staat een kleine toren, waar vroeger gewaakt werd over de koperonderhandelingen. Naast het torentje prijkt het vroegere thuis van de eigenaar van de mijn. De mijnwerkers zelf kwamen veelal uit het dorp, wat lager op de heuvel.

Aan de andere kant van de mijnen toont Lucia ons nog een originele goederenlift. Tussen een paar ruïnes prijken beelden van mijnwerkers, voor het leven geketend. Hoewel de zon onbarmhartig hard schijnt, krijgen we ook hier weer kippenvel.

Wil je ook een bezoek brengen aan het Museo delle Miniere? Je vindt het mijnmuseum in Località La Miniera in Montecatini Val di Cecina. Via deze link vind je alle details, zoals de openingstijden per seizoen en de opties voor een rondleiding.

Mijnwerkerspasta

Heb je net als wij trek na je bezoek aan de voormalige kopermijnen? Schuif dan aan bij Il Buglione, aan het Piazza della Repubblica 24 in Montecatini Val di Cecina, voor een lunch met crostini al fegato (met kippenlevertjespaté), crostini al pomodoro (met tomaat) en met lardo (bijzonder spek uit de Toscaanse marmergroeven), gevolgd door pici del minatore, mijnwerkerspasta met knoflook, tomaat, gezouten ansjovis en kappertjes.

Vanaf het terras kijk je heerlijk uit op de drukte op het dorpsplein, met af en aan rijdende Apes, dames met volgeladen boodschappenkarretjes, zwijgende op een rijtje zittende oude mannetjes en spelende kinderen. Een heerlijk levendig spektakel na de donkere mijnen!