Hypermaremma – moderne kunst op prachtige plekken in de Maremma
Op een steenworp afstand van de Toscaanse kust ligt het dorpje Casoli, verscholen tussen het groen van de Versilia, vlak bij Camaiore. Hier vind je echter geen strandbedjes en kleurrijke parasols, maar zogenaamde sgraffiti.
Dit stille dorpje aan de voet van de Apuaanse Alpen is een waar openluchtmuseum, met dank aan talloze kunstenaars die jarenlang de straten en steegjes van Casoli hebben opgeluisterd met kunstwerken die op de muren zijn gegraveerd.
De allereerste muurschildering van Murabito
De geschiedenis van Casoli gaat eeuwen terug, maar de gewoonte om een artistiek souvenir achter te laten, dateert ‘pas’ uit het begin van de jaren vijftig, toen de Siciliaanse schilder en beeldhouwer Rosario Murabito zich in Casoli vestigde.
Hij werd verliefd op de sfeer van het dorp en de gastvrijheid van de bewoners en besloot daarom in 1970 een sgraffito te maken op het centrale plein, als eerbetoon aan de charme van Casoli.
Deze eerste sgraffito – met de naam A tutti i Casorini (aan alle inwoners van Casoli) – is nog steeds te zien, maar ook elders in het dorp wordt Rosario Murabito niet vergeten. Bezoek bijvoorbeeld het Museo Casa Murabito, gevestigd in het prachtige voormalige woonhuis van Rosario en zijn echtgenote, of bewonder de schildering die in 2010 verrees ter ere van Rosario.
Van portretten van locals tot historische gebeurtenissen
In de loop der tijd volgden veel andere kunstenaars Murabito’s voorbeeld. Casoli veranderde daarmee geleidelijk in een openbare kunstgalerie, met prachtige werken die tijdens een wandeling door de stille steegjes opduiken.
Het is het leukste om je te laten verrassen, maar als je zeker wil weten dat je geen enkele van de sgraffiti mist, dan kun je deze plattegrond ter hand nemen.
In het doolhof van smalle straatjes kom je scènes uit het dagelijks leven tegen, met een aantal lokale personages: Vincenzino il postino (de postbode), bakker Bruno, herder Dorando, touwslager Oreste en timmerman Fortunato.
De sgraffiti vertellen zowel oudere als hedendaagse verhalen. Je ziet de luchtballon die de familie Barsi voor toeristen bouwde om hen van de Grotta dell’Onda naar de top van de Monte Matanna te brengen. Aan boord waren ooit ook koning Albert I van België en Maria Theresia van Bourbon.
Helaas werd de hangar waarin de ballon was gehuisvest in 1911 verwoest door een storm, maar de buitengewone prestatie blijft de trots van de dorpelingen, ook ruim honderd jaar na dato.
Je stuit op de Olympische overwinningen van Niccolò Campriani maar ook mythologische verhalen, zoals de sgraffito in de lavatoio, het voormalig washuisje, die Narcissus laat zien terwijl hij wordt weerspiegeld in het water.
Hoe worden de sgraffiti aangebracht?
De techniek voor het maken van sgraffiti werd tijdens de renaissance veel gebruikt, zeker in Toscane. Het lijkt wel een beetje op frescoschilderen, want de kunstenaar gebruikt dezelfde materialen en moet de muur op dezelfde manier voorbereiden.
Verscheidene lagen pleisterwerk worden op de muur aangebracht, waarna de kunstenaar er met metalen gereedschap in graveert, zodat de onderliggende laag wordt blootgelegd. Net als bij fresco’s moet je stuk voor stuk te werk gaan. Als het pleisterwerk droogt, is het niet meer mogelijk om ermee te werken. Bij grotere werken moet de kunstenaar dus steeds een nieuw stuk van de muur van een laag pleisterwerk voorzien, met een techniek die balanceert tussen kunst en vakmanschap.
Sgraffiti a Casoli – nieuwe creaties
Tijdens het jaarlijkse evenement Sgraffiti a Casoli komen er nieuwe sgraffiti bij. Franco Pagliarulo, de artistiek directeur van het festival maar tevens een begenadigd sgraffiti-kunstenaar, nodigt steeds een aantal (inter)nationale kunstenaars uit om nieuwe sgraffiti te maken.
Sinds de eerste editie van het festival, in 2006, zijn er al honderden nieuwe creaties gemaakt. Als je de laatste week van mei in de buurt bent, is het extra leuk om Casoli met een bezoekje te vereren en de kunstenaars aan het werk te zien.
met dank aan Sgraffiti a Casoli en Stefano Cellai voor een aantal foto’s
