Caltagirone – kleurrijk keramiek en een duizelingwekkende trap

Kleurrijke tegeltjes, sprekende koppen en andere voorwerpen van keramiek – dat is wat je ziet zodra je een voet in Caltagirone zet. Nagenoeg alle gebouwen in het historische centrum van dit Siciliaanse stadje zijn versierd met majolica-tegeltjes en beelden of andere kleurrijke details van keramiek.

Kasteel van de vazen

De keramiekkunst is nauw verbonden met Caltagirone. De naam van het stadje is er zelfs direct van afgeleid. Caltagirone is een verbastering van het Arabische Qal’at Ghiran, dat grofweg ‘Kasteel van de vazen’ betekent. Al tijdens de overheersing van de Arabieren maakten de bewoners hier kleurrijke keramieken voorwerpen, iets waar ze nog altijd bedreven in zijn.

Bezoek het Museo della Ceramica van Caltagirone

Een bezoek aan het Museo della Ceramica mag niet ontbreken. Het museum is gespecialiseerd in keramische vondsten op Sicilië.

De monumentale ingang versierd met keramische tegels is aan de straatkant gesloten, maar geeft wel een mooi uitzicht over de stad. Via een klein park achter het gebouw loop je naar de huidige ingang, waar je wordt opgewacht door een enorme leeuw die een slang verslindt.

Een van de topstukken is een vaas uit de vijfde eeuw voor Christus, waarop een pottenbakkerswinkel is afgebeeld die beschermd wordt door Athene, de godin van de wijsheid. De vaas werd gevonden in een oven die in de Griekse tijd in Caltagirone in gebruik was. Ook een bord uit de Normandische periode (elfde – twaalfde eeuw) is van grote historische waarde.

Neem een kijkje bij keramiekatelier Dueddi

Naast het museum zijn er ook veel keramiekateliers waar je een kijkje kunt nemen. Wij worden hartelijk ontvangen bij Dueddi, waar ze ons laten zien hoe ze de naam van Caltagirone als keramiekstad hooghouden.

In de grote hal staan overal kasten met klei- en  keramiekfiguren. Er is een klein vertrek dat als kantoor dient en in een aparte ruimte zitten twee vrouwen achter een draaibaar plateautje figuurtjes te beschilderen.

Een werkje dat heel wat concentratie vereist, helemaal omdat ze het uit de losse pols doen. Elk object is dus uniek – en tijdrovend. Als de objecten een mooi verflaagje hebben, gaan ze de oven in, die tot circa driehonderd graden is opgestookt. Afhankelijk van de grootte worden de keramieken figuren daarin twaalf tot zestien uur gebakken.

In principe maken ze hier vooral keramieken beeldjes, maar op bestelling kan ook met een andere grondstof gewerkt worden, met het zwarte gesteente van de Etna bijvoorbeeld. We zien een stenen plaat die door de kunstenaars van het atelier tot een prachtig tafelblad is gemaakt.

Proef Siciliaans street food bij Pinsè

Tussen al het keramiek bewonderen door, proef je bij Pinsè (Via Duomo 2) van smakelijk Siciliaans street food. Je eet aan campingtafels en op klapstoelen, de drankjes worden geserveerd in plastic bekers – maar die eenvoud geeft een aangename, ongedwongen sfeer. Bovendien zijn alle Siciliaanse street food-specialiteiten, van arancini tot stukken pizza, meer dan lekker!

Andere aanraders zijn Il Pozzo dei Desideri (Via Gravina 7) of Il Locandiere (Via Luigi Sturzo 55-59). Zorg dat je genoeg energie hebt voor het letterlijke en figuurlijke hoogtepunt van Caltagirone!

Scalinata di Santa Maria del Monte

Het keramieken kunststuk dat het meest in het oog springt is de ruim honderdveertig treden tellende Scalinata di Santa Maria del Monte, waar men in 1606 aan begon te bouwen om de lager en hoger gelegen gedeelten van Caltagirone met elkaar te verbinden. Het duurde tot 1884 voor de trap van grijze lavasteen klaar was.

Pas in 1954 werden de kleurrijke keramieken tegeltjes toegevoegd, allemaal verzameld door Antonio Ragona. De originele tegeltjes zijn van alle tijden, maar komen allemaal uit Caltagirone. Hier werden ze van de tiende tot de twintigste eeuw gemaakt, zonder te weten dat de meer dan honderddertig meter lange trap ermee bekleed zou worden.

Infiorata – een trap vol bloemen

Tijdens de laatste twee weken van mei is de trap het decor van de zogenaamde Infiorata, een bloemenfeest waarbij de trappen worden bedolven onder een enorme hoeveelheid bloemen die samen een mooi patroon vormen.

Ook tijdens bijzondere evenementen wordt de trap versierd met een bijzondere afbeelding in bloemen. Dan zien de kleurrijke treden er nog spectaculairder uit dan anders!

met dank aan Marco Brivio & Giambattista Lazazzera voor een aantal foto’s

Illuminata – duizenden lichtjes op de trap

Op 24 en 25 juli wordt de trap ter ere van het feest van San Giacomo, de patroonheilige van Caltagirone, zodra het donker wordt sfeervol verlicht door vierduizend coppi, kaarsjes, die eveneens samen een bijzonder patroon vormen in de donkere nacht (want alle andere verlichting is uit).

Ook tijdens Ferragosto is er zo’n zogenaamde Illuminata en flakkeren er ’s nachts duizenden kaarsjes. Het is dan echt net alsof je in een sprookje bent beland.

Deze traditie wordt al gevierd vanaf het einde van de achttiende eeuw, toen architect Bonaiuto peinsde over een lichtvoorstelling op de beroemde trap. Het was echter een monnik die het project echt wist te realiseren. Meer dan veertig jaar zorgde hij voor een lichtspektakel dat de hele trap innam.

Nog steeds is er slechts één persoon verantwoordelijk voor de compositie. Alle inwoners krijgen een kandelaar die ze op een bepaalde plek neer moeten zetten. Dit gebeurt in stilte, waarna om half tien ’s avonds alle lichtjes tegelijkertijd worden ontstoken, eveneens in stilte. Kippenvel als je ineens al die lichtjes ziet oplaaien…

Keramieken kunstwerken in de Galleria Luigi Sturzo

Vlak bij de kleurrijke trap, aan het Piazza Municipio, prijkt de Galleria Luigi Sturzo. Het is de oude zetel van de regionale senaat, die werd gebouwd in 1483. De grote aardbeving van 1693 heeft het gebouw zwaar getroffen. Het raakte vervolgens langzaam in verval, tot er in 1823 een theater van werd gemaakt.

In 1960 werd besloten om dit palazzo te gebruiken als openbare overdekte galerij, die de naam kreeg van de in Caltagirone geboren priester en politicus Luigi Sturzo.

Binnen zijn twee keramieken kunstwerken te bewonderen: het tweeëntachtig vierkante meter grote paneel waarop het beleg van de Rocca di Judica is uitgebeeld, waarbij de Caltagironesi het wonnen van de Saracenen. Het tweede paneel toont Siciliaanse ambachten en kunsten en de wapenschilden van de Siciliaanse provincies.

Het verhaal van de Siciliaanse koppen van keramiek

Je ziet in Caltagirone ook veel kleurrijke keramieken koppen, bijvoorbeeld op balkons. Italië zou Italië niet zijn als er geen prachtig verhaal over deze hoofden te vertellen zou zijn. Een luguber verhaal, met de voor Italianen zo kenmerkende dosis passie.

Voor dit verhaal reizen we terug naar het Sicilië van rond het jaar 1000, om precies te zijn naar Palermo, dat in die tijd werd bestuurd door de Arabieren. In deze blog lees je er alles over.

Street art in San Michele di Ganzaria

Op zo’n tien kilometer van Caltagirone ligt het stadje San Michele di Ganzaria. Het is even een inspanning, maar als je de weg naar boven neemt, kom je uiteindelijk bij de ruïnes van het Castello Ducale en wordt je klim beloond met een mooi uitzicht op de stad en aan de andere kant op het dal met in de verte de Etna.

In 2020 organiseerde men in dit dorpje de Vernice Fresca Day, een festival met onder meer openluchttentoonstellingen met fotografie, street art, beeldhouwwerken, theatervoorstellingen, muziek. Het vond plaats in de wijk Poggio, die wel een likje verf kon gebruiken. De street art die tijdens het festival werd gemaakt, is nog altijd te bewonderen.

Meer Siciliaans keramiek en mozaïek

Wil je nog meer keramiek bewonderen? Ga dan naar Sciacca, aan de zuidwestkust van Sicilië. Unieke taferelen van steen zie je ook in de schitterende Romeinse villa vol mozaïeken in Piazza Armerina.

Nog meer tips voor de oostkust van Sicilië

Nog veel meer tips voor Syracuse en alle andere pareltjes aan de oostkust van Sicilië vind je in onze digitale reisgids Sicilië – de mooiste plekken aan de oostkust.

Bestel Sicilië – de mooiste plekken aan de oostkustOpent in een nieuw tabblad:

Deze Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail, een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (computer, laptop, smartphone of tablet) van alle moois in de Special genieten.