L’Ospedale delle Bambole – het poppenziekenhuis in Rome

In de etalages van de winkelstraten die vanaf het Piazza del Popolo zuidwaarts voeren, zie je veel chique tassen, kleding van grote merken uit de modewereld, horloges, sieraden en zonnebrillen. Behalve aan de Via Ripetta 29 – daar bevolken poppenhoofden, Jezusbeeldjes een kleurrijke beestenboel de etalage. Hier huist namelijk het zogenaamde Ospedale delle Bambole, het ‘poppenziekenhuis’.

Jesper nam een kijkje in dit minuscule atelier, waar al sinds 1953 poppen, beeldjes en andere dingen van porselein worden gerepareerd. Inmiddels zijn het de vaardige handen van de derde generatie van de familie Squatriti die zich buigen over poppenvoetjes, scherven van kale poppenhoofdjes of afgebroken armen van Maria en Jezus in elk denkbaar formaat.

Jesper: ‘Wie over de drempel van dit poppenziekenhuis stapt, laat het drukke centrum van Rome even achter zich. Een bezoek aan de bottega van Federico Squatriti en zijn moeder Gelsy is een stap terug in de tijd. Het is ook een bijzondere kennismaking met duizenden gezichten: poppen, porseleinen beeldjes, Pinokkio in alle soorten en maten, Mickey Mouse en zijn maatjes, porseleinen honden, olifanten en andere dieren…

Federico laat me even rustig rondkijken om kennis te maken met deze gezichten, die hem dag in dag uit op de vingers kijken en één voor één onder handen zullen worden genomen door deze ‘poppendokter’.

Als ik een aantal van de gezichten op de foto heb gezet, vertelt hij honderduit over de geschiedenis van dit unieke stukje Rome. Zijn oma, Concetta, opende de bottega in 1953. In de tijd na de Tweede Wereldoorlog was er nog weinig geld en veel gebruiksvoorwerpen werden dan ook gerepareerd als ze stuk waren, in plaats van weggegooid zoals nu vaak het geval is.

Concetta herstelde duizenden barsten in het porselein, zette honderden afgebroken armpjes aan geliefde poppen en wist tientallen beeldjes van Jezus te doen herrijzen. Elke dag opnieuw klopten Romeinen hier aan met gewonde poppen, de scherven van een geliefd beeldje, een gebroken jeugdherinnering…

Terwijl Federico vertelt, stoppen er regelmatig een paar toeristen voor de deur van de bottega. Weinigen stappen echter over de drempel, om een kijkje te nemen in deze mysterieuze werkplaats. Federico benadrukt dat ze geen winkel zijn: ze verkopen niks, ze repareren alleen.

Nadat nonna Concetta het werk neer heeft gelegd, nemen Federico’s vader Mario en zijn broer Renato de zaak over. Federico leert al jong de fijne kneepjes van het vak, van zijn vader.

Federico: ‘Als kind was ik bijna altijd bij mijn vader in de bottega. Ik vond het heerlijk om naar hem te kijken terwijl hij aan het werk was. Hij was een groot liefhebber van keramiek en kon schitterende verhalen vertellen over verschillende familiebedrijven die prachtige stukken maakten. Ik mocht ook vaak met hem op pad en beetje bij beetje leerde hij mij de fijne kneepjes van het vak.’

Het was dan ook niet meer dan logisch dat Federico de zaak van zijn vader en oom zou overnemen. Je ziet dat deze werkplaats hem past. Hij hoort hier, tussen de gebarsten poppenhoofdjes die met grote ogen in het niets staren, de Hummeltjes met hun lieflijke gezichtjes, de kindekes zonder kribbe en de stenen uilen die wijs over dit alles waken.

Uit elk gebaar blijkt een grote liefde voor het vak. Met een melancholische blik wijst Federico naar buiten. ‘Helaas is het hier wel heel anders dan dertig jaar geleden. Toen bruiste het hier nog van de kunstenaars, van de artigiani. Er waren zo veel botteghe: een goudsmid, een schoenmaker, een lampenmaker, een kleermaker, een zilversmid… Echt van alles. Nu bestaan al deze werkplaatsen niet meer.

De huren zijn enorm gestegen, dat konden de meesten niet meer opbrengen. In hun plaats komen modewinkels, die misschien prachtige producten verkopen, maar die worden niet meer hier gemaakt.’

Hij wrijft weemoedig over het hoofdje van een van de poppen die op een behandeling wachten. ‘Maar wij blijven hier hoor, wij horen in deze wijk.’

Ik vraag Federico of hij weet hoe de bijnaam van zijn bottega is ontstaan. Officieel heet zijn werkplaats namelijk Bottega Squatriti, maar in Rome – en ver daarbuiten – kent iedereen deze plek als L’Ospedale delle Bambole. Heeft hij enig idee wie deze naam ooit heeft bedacht?

Federico wijst naar de etalage aan de Via del Vantaggio, om de hoek van de ingang aan de Via Ripetta. ‘Die bijnaam hebben we te danken aan de etalage, waar allerhande poppenpatiënten liggen te wachten. Vroeger was dit ook echt onze belangrijkste activiteit. In de jaren vijftig behandelde mijn oma wel vijftig tot zestig poppen per maand. Het grootste deel was van porselein, maar er zaten toen ook poppen tussen van papier-maché.

Nu belanden er zo’n drie tot vier poppen per maand op mijn behandeltafel. Voor het grootste deel wijd ik me aan het repareren van keramiek: borden en andere serviesstukken bijvoorbeeld, die deel uitmaken van een familie-erfenis of van een servies dat men graag compleet wil houden. Dat is mijn specialiteit, maar de naam is gebleven – en daar ben ik eerlijk gezegd trots op. Het is een mooi eerbetoon aan mijn oma, die deze bottega opende en tot een succes maakte.’

Ook nu is er een vaak een vrouw in de winkel te vinden: Federico’s moeder Gelsy. Al meer dan zestig jaar is ze in de bottega te vinden. Ze zet de traditie van haar schoonmoeder met trots voort, net als haar zoon.

Inmiddels is ze 85 en houdt ze met name haar zoon gezelschap, maar ooit werkte ze net zo hard mee. Federico vraagt haar om me haar handen te laten zien. Een beetje verlegen strekt ze haar handen voor zich uit, waaruit duidelijk blijkt dat die een leven lang voor haar hebben gewerkt. De scherp afgetekende aderen, een paar ietwat scheve vingers – ze zijn het bewijs van een leven lang handwerk.

Gelsy leidt de aandacht al snel af van haar handen en haar bijdrage. Ze wijst me op kleine details die ik volgens haar moet fotograferen. Er is zo veel te zien in dit kleine pand, dat ik niet weet waar ik mijn camera op moet richten. Al foto’s schietend, vraag ik Federico naar het verhaal achter een artikel dat aan de muur hangt, met daarop de beroemde regisseur Roman Polanski die voor de etalage vol poppen staat.

Federico: ‘Dat is een merkwaardig verhaal. Iemand – ik weet eerlijk gezegd echt niet meer wie – heeft me dat artikel gestuurd. Ik herinnerde me de beste man niet en ben op onderzoek uitgegaan. Het blijkt dat Polanski in 1959 een korte film heeft gemaakt met de naam The Lamp, waarin het leven wordt gevolgd van de mensen in een atelier waar net als hier poppen worden gerepareerd. De bottega uit de film lijkt wel een beetje op doe van ons. Wellicht kwam hij hier inspiratie opdoen, of wellicht deed onze plek hem aan zijn film denken…’

Het is dan ook een unieke plek, zeker in hartje Rome. In een stad vol geschiedenis zijn er maar weinig botteghe die de tand des tijds hebben kunnen doorstaan en dapper standhouden, tussen de grote modemerken, souvenirwinkels en pizzeria’s.

Federico en zijn familie vormen een uniek onderdeel van de Eeuwige Stad. Iets dat ook de gemeente Rome niet is ontgaan, want in 2000, een Jubeljaar, kreeg het Ospedale delle Bambole een mooie onderscheiding: het werd opgenomen in de historische botteghe van de stad, met een mooi plaatje voor aan de muur om Romeinen en toeristen erop attent te maken. Een klein eerbetoon aan een grootse plek, waar Federico en zijn moeder terecht trots op zijn!’

Ook een bezoekje brengen aan het Ospedale delle Bambole? Je vindt Restauri Artistici Squatriti, zoals het officieel heet, aan de Via Ripetta 29 in Rome. Federico is er van 8.00 tot 13.00 uur en van 15.30 tot 18.45 uur (met uitzondering van maandagochtend en zaterdagmiddag).