Ontdek de Gianicolo – met kanongeschut, Garibaldi te paard, een vuurtoren & een grote fontein

Het is even klimmen als je de top van de Gianicolo (Janiculum) wil bereiken, maar het prachtige uitzicht over Rome dat je vanaf deze heuvel hebt, maakt alle inspanning meteen goed. Vanaf het Piazzale Garibaldi schittert een weergaloos panorama je tegemoet.

Maar de Gianicolo biedt meer. Zo weerklinkt er elke dag om klokslag twaalf uur een kanonschot, zit Garibaldi er stoer op zijn paard, vind je er een heuse vuurtoren en een schitterende fontein, die ook dienst deed als decor in de film La Grande Bellezza.

Kanongeschut om klokslag twaalf uur

Loop naar de balustrade aan het Piazzale Garibaldi. Niet alleen om van het uitzicht te genieten, maar ook om even recht onder je te kijken. Daar staat een kanon dat nog altijd in gebruik is. Elke dag om klokslag twaalf uur ’s middags klinkt er een kanonschot in Rome.

Dat schot komt altijd van deze plek en herinnert inwoners van Rome inmiddels al meer dan honderdvijftig jaar aan het feit dat het middaguur is aangebroken. Ook is het een herinnering aan de grote eenheidsstrijders uit het Italiaanse verleden.

Oorspronkelijk kwam het kanonschot vanaf de Engelenburcht, maar in 1904 werd het kanon verplaatst naar de Gianicolo. Daar, op het topje van de heuvel, staat een beeld dat herinnert aan een tijd dat kanonschoten op de Gianicolo veel frequenter klonken – en gericht werden afgevuurd.

Roma o morte – revolutie in Rome

1848 was in Europa het jaar van de revolutie. Mede onder invloed van de politieke ideeën en idealen van de Franse Revolutie was in een aantal landen een streven naar nationale onafhankelijkheid ontstaan. Italië was lange tijd verdeeld geweest in talloze kleine staatjes en republieken, de meesten onder leiding van buitenlandse overheersers, maar ook hier begon een eenheidsbeweging te ontstaan. Tegen de helft van de negentiende eeuw hield zelfs paus Pius IX er verlichte ideeën op na.

In Italië begon de revolutie als volgt: in Rome werd de eerste minister van de Kerkelijke Staat, Pellegrino Rossi, op straat vermoord en de paus werd gedwongen te vluchten. Giuseppe Garibaldi, een notoire vechtersbaas met charisma, besloot zich aan te sluiten bij de revolutionaire beweging.

Garibaldi te paard

Het heetst van de strijd vond in 1848 plaats op de Gianicolo. Giuseppe Garibaldi voerde de nationalisten aan, tegen de Franse troepen, die zwaar kanonnengeschut inzetten.

Op de sokkel van Garibaldi’s standbeeld zie je de Italiaanse tekst Roma o morte – Rome of de dood, een van Garibaldi’s favoriete strijdkreten. Uiteindelijk werd zijn inzet beloond: in 1870 werd Rome de hoofdstad van een verenigd Italië.

Sinds 1932 staat Giuseppe Garibaldi niet meer in zijn eentje boven op de heuvel: in dat jaar schonk Brazilië een ruiterstandbeeld van Anita (in amazonezit) aan de stad Rome. Ze werd ook op de Gianicolo geplaatst – zoals dat een goede vrouw betaamt, in de schaduw van haar man, maar daardoor niet minder aanwezig.

Een vuurtoren in hartje Rome

Je verwacht het niet, maar op de Gianicolo prijkt ook een vuurtoren. Niet echt nodig, want Rome ligt niet aan zee. De Faro degli Italiani d’Argentina, zoals de vuurtoren officieel heet, staat sinds 19 september 1911 aan het Piazzale del Faro, op de Gianicolo.

Hoewel de bouw van de vuurtoren is gefinancierd door de Italiaanse gemeenschap in Argentinië, is het een eerbetoon aan álle Italianen die hun geboorteland achter zich lieten om elders een nieuw leven op te bouwen, waar ter wereld ze ook terecht gekomen zijn.

Het ontwerp is van de hand van architect Manfredo Manfredi, die ook het graf voor koning Vittorio Emanuele II in het Pantheon heeft ontworpen.

Overigens werkt de vuurtoren echt. Vanuit het centrum van de stad zie je als het duister is gevallen de groen-wit-rode kleuren van de Italiaanse vlag.

Fontanone – Fontana di Acqua Paola

Verlaat het Piazzale Garibaldi via de Passeggiata del Gianicolo en wandel naar de Fontana di Acqua Paola, die in de Romeinse volksmond ook wel fontanone (‘grote fontein’) wordt genoemd.

Begin zeventiende eeuw werd de fontein in opdracht van paus Paulus V aangelegd als nieuw eindpunt van het oude aquaduct van keizer Trajanus, niet alleen om de buurten aan deze zijde van de Tiber van vers water te voorzien, maar ook om water naar ‘zijn’ Vaticaanse tuinen te leiden.

De fontanone wordt bezongen door stadstroubadour Antonello Venditti in zijn beroemde Roma Capoccia, dat uitgroeide tot een lijflied van de stad:

Ook speelde de fontein een rol in de film La Grande Bellezza van Paolo Sorrentino (2013). De schitterende openingsscène speelt zich bij de Fontana di Acqua Paolo af. Net als de toeristen in die scène moet je natuurlijk even naar de balustrade lopen om te genieten van het uitzicht op Rome, dat ook vanaf hier prachtig is.

Vanaf hier daal je via de San Pietro in Montorio langzaam af naar de wijk Trastevere.