Ascoli Satriano: heuvels vol historische schatten

Ascoli Satriano is een lieflijk dorpje in de binnenlanden van Puglia, onder de rook van nog relatief onbekende steden als Lucera en Foggia. Het historisch centrum is een doolhof van smalle steegjes met her en der verrassende vergezichten door de ligging op een heuvel. Wie de heuvel trotseert, zal ontdekken hoeveel historische schatten Ascoli Satriano in petto heeft.

De beroemde marmeren griffioenen van Ascoli Satriano

We beginnen onze wandeling aan de voet van de heuvel, bij het Museo Diocesano di Ascoli Satriano. In het eerste deel van dit museum kun je je hart ophalen aan archeologische vondsten uit tombes vanaf vierhonderd jaar voor Christus, terwijl het tweede deel allerlei kerkelijke objecten omvat.

De beeltenis en het belangrijkste pronkstuk van het museum zijn de Grifoni, een indrukwekkend marmeren beeld van twee griffioenen die een hert verscheuren (dat dateert van 400 jaar voor Christus!).

Het prachtig gedetailleerde beeld maakt deel uit van een serie objecten die behoorden tot de graftombe van een rijke inwoner van Daunia (een streek in het noorden van Puglia). De Grifoni werden gevonden op het grondgebied van Ascoli Satriano, dat in totaal drie heuvels beslaat.

Pas sinds 2007 zijn ze weer als één geheel te zien. Een deel van het beeld kwam namelijk in handen van de beruchte kunstsmokkelaar Giacomo Medici, die het doorverkocht aan een liefhebber in de Verenigde Staten. Pas op zijn sterfbed bekende de koper dat het in Italië thuishoorde.

Via een omweg langs tentoonstellingen in Parijs, Athene en verschillende Italiaanse steden zijn de griffioenen sinds 2010 weer ‘thuis’ in Ascoli Satriano. Het marmeren beeld trekt zoveel extra bezoekers naar het museum, dat je sinds kort een kaartje moet kopen om de Grifoni te kunnen bewonderen.

Maar het museum biedt meer moois. In dezelfde graftombe vond men een prachtig beschilderd ritueel bekken van Grieks marmer. Het werd vermoedelijk gebruikt voor het wassen van de voeten voor de familie een geliefde ging begraven. De schildering op het voetenbassin beeldt het transport van wapens voor Achilles uit.

Verderop in het museum worden nog meer persoonlijke bezittingen uit tombes van rijke inwoners tentoongesteld. Je ziet onder meer sieraden, haaraccessoires en parfum- en oliekruiken. Elke vitrine biedt plaats voor de vondsten van één persoon en daardoor is het net alsof je ze stuk voor stuk leert kennen.

Ook de kerkelijke objecten zijn het bekijken waard. Zo aanschouw je onder meer een prachtig houten beeld van Jezus en een treffend schilderij van Maria met kind, beide gemaakt door een Napolitaanse kunstenaar.

Je kunt uren doorbrengen in het museum, maar voor ons is het tijd om heuvelopwaarts te gaan en Ascoli Satriano nog beter te leren kennen!

Moderne barokke pracht en een ezel van papier-maché

Tussen de smalle steegjes is het de kathedraal die vanaf verschillende kanten de aandacht trekt. Dit monument uit de twaalfde eeuw is opgedragen aan de geboorte van de Heilige Maagd Maria en aan de Heilige Leeuw. Met name de leeuw zie je net als de Grifoni overal in het dorpje terug als beeltenis.

Achter de oude gevel van de kerk schuilt tegenwoordig moderne barokke pracht. Door brand en aardbevingen is de kathedraal noodgedwongen meerdere malen gerestaureerd. Dit doet echter niets af aan de trots waarmee gids Rosaria over het interieur vertelt, met als belangrijkste onderdeel het massief zilveren borstbeeld van de beschermheilige van Ascoli Satriano: San Potito.

Eén keer per jaar dragen vijftien mannen de heilige met diamanten ogen door de straten, als het feest van San Potito wordt gevierd, op 14 januari. Dit feest markeert het einde van de kerstfestiviteiten en pas na deze dag verdwijnen de kerstdecoraties uit het straatbeeld.

Voor wie nog nooit een processie heeft bijgewoond is het bijwonen zeker de moeite waard. Tijdens het hoogtepunt wordt onder grote belangstelling een ezel van papier-maché ontstoken op het plein naast de kathedraal. Dit gaat gepaard met een hoop vuurwerk en spektakel. Het is dan ook geen overbodige luxe om een plekje aan de rand van het plein op te zoeken.

De legende van San Potito

De ezel in combinatie met de beschermheilige vraagt om wat uitleg. De legende vertelt dat een handelaar op weg naar Ascoli Satriano een van zijn muilezels moest afmaken, omdat deze door de zware last op zijn rug in de modder was weggezakt.

Nadat hij zijn weg had vervolgd, hoorde hij toch opnieuw de klaagzang van de ezel. Onder de indruk keerde de handelaar terug naar de plek waar hij de ezel had achtergelaten en tot zijn verbazing was de ezel uit de dood herrezen.

Ervan overtuigd dat er iets bijzonders moest zijn op de plek waar de ezel oorspronkelijk was gestorven, begon de handelaar te graven en ontdekte het nog geheel intacte lichaam van San Potito. De heilige was eerder op deze plek gemarteld, hij zou de eerste martelaar van Puglia zijn geweest.

De plek werd een bedevaartsoord waar pelgrims San Potito om bescherming tegen droogte en betere vooruitzichten voor de toekomst kwamen vragen.

Tegenwoordig vindt er geen pelgrimstocht plaats, maar eert de bevolking van Ascoli Satriano San Potito door zijn relikwie door het dorpje te dragen met als afsluiting de ontsteking van de ezel.

Het hoogste punt van de heuvel

Na al dit spektakel besluiten we onze tocht door Ascoli Satriano op het hoogste punt van de heuvel, met een blik op het Palazzo Ducale, dat in de volksmond ook wel Il Castello wordt genoemd. Het oorspronkelijke ‘kasteel’ dateert uit de twaalfde eeuw, maar ook dit bouwwerk werd getroffen door een aantal aardbevingen.

Het Palazzo Ducale was een van de grootste gebouwen van de toenmalige bevolking van Daunia. Vanwege zijn strategische ligging had het een belangrijke beschermfunctie voor de omgeving. Helaas kun je enkel de buitenkant aanschouwen.