Naar hoofdinhoud Naar navigatie
25 juni 2024

Castello della Manta – een kasteel vol kleurrijke fresco’s uit de middeleeuwen

Niet ver van Saluzzo ligt het Castello della Manta, een middeleeuws kasteel met prachtige fresco’s. Op een van de muren prijkt de fontein van de eeuwige jeugd, waar we gulzig onze dorst hebben gelest.

Ook de kasteelkerk herbergt een kleurrijk frescospektakel. We laten je er in deze blog van meegenieten zodat ook jij je kunt laven aan de fascinerende fresco’s van het Castello della Manta!

Juweel in de heuvels van Piemonte

Elke regio in Italië kent veel verborgen pareltjes. In Piemonte ontdekten we bijvoorbeeld al de Sacra di San Michele en de Sacro Monte di Varallo.

Dit keer bezochten we op aanraden van Stefania van Naturas het Castello della Manta. Niet alleen omdat Stefania hier als kind een paar jaar woonde – haar ouders beheerden het kasteel – maar vooral omdat in het kasteel schitterende fresco’s te zien zijn.

Volgens Stefania zijn het de belangrijkste voorbeelden van laatgotische schilderkunst, grotendeels geïnspireerd op de thema’s van ridderromans.

De geschiedenis van het Castello della Manta

De oorsprong van het kasteel gaat terug tot de dertiende eeuw, toen op deze plek een militaire buitenpost met uitkijktoren werd opgericht.

Het castello dankt zijn belangrijkste schat aan Tommaso III, markies van Saluzzo. Hij liet op de muren van de Salone del Barone helden en heldinnen schilderen, met daartegenover de fontein van de eeuwige jeugd.

Dat onderwerp kwam niet uit de lucht vallen. Tommaso had namelijk net Le Chevalier Errant (‘de dolende ridder’) geschreven, een roman over de hoofse liefde en de deugden die een edelman moest bezitten.

Na het einde van het markgraafschap werd het kasteel geleidelijk omgebouwd tot een landhuis. Het huidige uiterlijk is het resultaat van de vele uitbreidingen en aanpassingen die door de eeuwen heen zijn uitgevoerd door verschillende generaties van de adellijke familie Saluzzo.

De drie grote gebouwen die samen het kasteel vormen, zijn nog wel te herkennen: het palazzo dat Valerano Saluzzo della Manta aan het begin van de vijftiende eeuw liet bouwen, het palazzo dat Michele Antonio Saluzzo della Manta halverwege de zestiende eeuw liet verrijzen en het palazzo dat Valerio Saluzzo della Manta eind zestiende eeuw liet toevoegen.

Eind achttiende eeuw werd het kasteel, na het uitsterven van de familie Saluzzo della Manta, een militair hospitaal. Daarna werd het aangekocht door de familie Radicati di Marmorito, die het grondig liet restaureren.

In 1985 schonk gravin Elisabetta de Rege Provana, die het had geërfd van de familie Radicati di Marmorito, het Castello della Manta aan de FAl (Fondo per l’Ambiente Italiano).

De klim naar het kasteel

We parkeren de auto op het Piazza Mazzini, in het dorpje Manta, voor Vineria Vecchio Camino, en wandelen te voet naar het kasteel. Het is een kleine klim, die niet naar de vijftiende-eeuwse ingang leidt (die wel nog te zien is in het midden van de zuidelijke gevel van het kasteel), maar naar de tuin aan de westkant van het kasteel.

Je stapt het kasteel binnen via het zestiende-eeuwse palazzo van Michele Antonio Saluzzo della Manta. Je komt uit op de sobere binnenplaats, met aan de linkerkant de wijnkelder, die is verbonden met de grote kasteelkeuken.

In de keuken prijkt een enorme openhaard, die nu wordt gesierd door koperen puddingvormen. Wat voor lekkers zou hier in de middeleeuwen allemaal zijn bereid?

De deur naast de haard gaf vroeger toegang tot de zogenaamde kazematten. Een andere deur verbergt een diensttrap naar de kamers op de bovenverdieping. Aan het begin van deze trap, op de keldervloer, is de rots waarop de fundamenten van het kasteel rusten, duidelijk zichtbaar.

De zestiende-eeuwse marmeren trap met zuilen, een zeldzaamheid in Piemonte, werd gebouwd in opdracht van Michele Antonio Saluzzo della Manta, om de begane grond op een indrukwekkende manier te verbinden met de prestigieuze zalen op de bovenliggende verdieping, waar we virtueel doorheen zullen wandelen.

Het Leit-motief in de vestibolo

Hoewel hij een onwettige zoon was, erfde Valerano in 1416 van zijn vader Tommaso III niet alleen de titel markies van Saluzzo maar ook de bijbehorende residenties, waaronder het Castello della Manta. Hij voerde een reeks verfraaiingen uit waardoor het kasteel een luxe onderkomen werd.

De muren van de grote vestibule zijn versierd met het woord Leit (‘leid, gids’), het motto van de familie Saluzzo della Manta. Rechts van het raam zie je een vijftiende-eeuwse Maria met Kind. Het prachtig beschilderde cassetteplafond is nog steeds het originele vijftiende-eeuwse plafond.

Via de Sala degli Alberi beland je in de vroegere bibliotheek, waar het familiemotto wederom veelvuldig aanwezig is. Bewonder hier het authentieke houten plafond, met kleine schilderingen die hier en daar verrassend goed bewaard zijn gebleven.

Helden en heldinnen in de Salone Baronale

Vanuit de bibliotheek stap je de Salone Baronale binnen, met fresco’s die je mee terugvoeren naar de riddertijd. Valerano laat deze zaal ontwerpen als eerbetoon aan zijn vader. Het is een van de belangrijkste frescocycli uit die tijd, niet alleen in Piemonte maar ook in Italië en zelfs in Europa.

Alle personages komen voor in Le Chevalier Errant, waarin Tommaso III het verhaal vertelt van een ridder die op zoek is naar kennis. Na een lange reis komt hij terecht in het paleis van Madama Fortuna, waar hij de negen helden en de negen heldinnen die je op de wanden ziet ontmoet.

Je kunt ze herkennen dankzij de Oudfranse verzen. De helden zijn onderverdeeld in groepjes van drie. De drie heidense helden zijn Hektor van Troje (met het gezicht van niemand minder dan Valerano), Alexander de Grote en Julius Caesar.

Jozua, David en Judas Makkabeüs zijn de drie joodse helden; Arthur, Karel de Grote en Godfried van Bouillon de drie heldhaftige christenen.

Herken je Valerano? Hij staat rechts van de openhaard, waarop wederom het motto van de Saluzzo della Manta’s is afgebeeld, net als hun wapenschild, helm en kroon.

De heldinnen zijn allemaal ontleend aan de mythologie en geschiedenis: Deipyle (de moeder van Diomedes), de amazones Sinope en Hippolyte, Semiramis (koningin van Assyrië), Etiope (veroveraarster van India), Lampedo (koningin van de Amazones), Tomyris (koningin van de Scythen), Teuca (koningin van de Illyriërs), Pentesilea (de koningin van de Amazones, die werd vermoord door Achilles).

De naam van de kunstenaar is helaas onbekend. Hij wordt daarom slechts vermeld als de Maestro della Manta, de meester van Manta.

De fontein van de eeuwige jeugd

Op de muur tegenover al deze helden en heldinnen schittert het fresco van de bron van de eeuwige jeugd. In de middeleeuwen werd dit verhaal over mensen van alle rangen en standen die op zoek gaan naar deze unieke fontein vaak verteld. Zoals je ziet, nemen ze een bad in het bekken van de fontein, om er verkwikt weer uit tevoorschijn te komen.

Hier en daar staan teksten. Onze gids vertelt dat deze niet in het Frans of Italiaans en zelfs niet in het Piemontees zijn geschreven, maar in de volkstaal die rond 1420 werd gesproken in het markgraafschap Saluzzo.

Op de afbeelding van de oude man in een houten kar schreeuwt hij tegen zijn bediende: ‘Als je de fles niet loslaat, geef ik je ervan langs.’ De bediende antwoordt: ‘Ik haal de fles pas van m’n mond als mijn keel nat genoeg is.’

Het stel bij het bos is ook voorzien van tekst. De man stelt voor om de bosjes in te duiken, maar zijn geliefde voelt daar niets voor

Tegenover de openhaard zie je nog een fresco van de kruisiging. Bijzonder is dat aan de zijkant van de nis scharnieren zitten waarop volgens onze gids een soort deurtje was gemonteerd. Zo kon men deze heilige afbeelding verbergen als er in deze zaal niet zo’n heilige evenementen werden georganiseerd.

Meubels met kastanjes

Via een kleine werkkamer met een enorme openhaard en goedgevulde boekenkasten betreden we een knusse slaapkamer met naastgelegen badkamer. Hier zouden we zo onze intrek willen nemen…

Op de bedden, stoelen en banken liggen trouwens overal kastanjes met bolster, zodat je niet kunt gaan zitten. Het ziet er een beetje gek uit maar het is vast effectiever dan een bordje…

De vertrekken van Michele Antonio Saluzzo della Manta

Op de toegang tot de vertrekken van Michele Antonio Saluzzo della Manta prijken zijn initialen, MA. Je ziet ze ook terug op het plafond van de eerste ruimte van zijn domein, die tegenwoordig vaak wordt aangeduid als de Stanza della Corna.

In deze kamer van de hoorns hangen de wanden namelijk vol met jachttrofeeën. Een eigenzinnige collectie van graaf Francesco de Rege Thesauro, de echtgenoot van Elisabetta.

Salone delle Grottesche – naar voorbeeld van het Vaticaan

Vanuit deze donkere jachtkamer stap je een heel andere wereld in. Na de koppen van herten en wilde zwijnen wacht de Salone delle Grottesche, een schitterend versierde zaal, rijk aan grottesche, geïnspireerd op Rafaëls decoratie in het Vaticaan.

Op het plafond prijkt een wereldbol die niet alleen de continenten weergeeft die in die tijd bekend waren, maar ook al de omtrek aangeeft van wat later aangeduid wordt als Antarctica. De fresco’s dateren uit circa 1563, terwijl dit continent pas in 1820 werd ontdekt. Wat een mysterie!

Men weet ook hier niet zeker wie al die schilderingen gemaakt heeft, al wijzen veel historici naar Giovanni Angelo Dolce.

Mythologische figuren in de Galleria

Na deze grootse zaal wacht de Galleria, met brede ramen die uitzicht bieden op de tuin. Ook hier is het plafond versierd met fresco’s, met mythologische figuren als Odysseus en Polyphemos, Perseus en Medusa en Hercules en de Hydra van Lerna.

Na de Galleria sta je in de slaapkamer, met nog een aantal originele elementen, zoals het houten plafond en een deel van de vloer. Het hemelbed dateert uit de negentiende eeuw.

Een kerk vol fresco’s

Naast het kasteel ligt een klein kerkje met een overdaad aan fresco’s. Wandel hier zeker even heen en vergaap je aan de Cappella del Cristo Risorto, waar Michele Antonio Saluzzo della Manta begraven is.

Schitterender misschien nog wel zijn de fresco’s van het koor. Er is geen stukje muur meer vrij. De fresco’s werden gemaakt rond 1427 en vertellen het lijdensverhaal van Christus, met onder meer het verraad van Judas, het laatste avondmaal en de kruisiging.

Een deel is helaas verloren gegaan bij het plaatsen van de grafsteen ter nagedachtenis aan Gasparo, de zoon van Giovanna Saluzzo della Manta en Benedetto Tapparelli di Lagnasco, die in 1553 op zeer jonge leeftijd overleed.

Bezoek het Castello della Manta

Wil je dit indrukwekkende kasteel bezoeken? Je vindt het Castello della Manta aan de Via de Rege Thesauro 3 in Manta, in de provincie Cuneo, op ongeveer veertig kilometer van Turijn.

Via deze link vind je alle details voor je bezoek, van openingstijden tot toegangsprijzen. Alle evenementen die in het kasteel en de kasteeltuinen worden georganiseerd, van een picknick bij zonsondergang tot zomerse kasteelfeesten, vind je hier.

1 opmerking

  1. Alfons Caris schreef:

    Staat al jaren op m’n verlanglijstje. Tjongejonge, wat mooi.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ciao tutti is hét startpunt voor je vakantie naar Italië, bomvol persoonlijke tips. Buon viaggio!

autohuur italië
Bol AlgemeenBol Algemeen