Saluzzo – ontdek de mooiste plekken van dit middeleeuwse pareltje in Piemonte

Als Stefania van Naturas ons uitzwaait, hangt de nevel nog in de bossen. Er is vannacht best wat regen gevallen, maar op weg naar Saluzzo breekt de zon door. Perfect weer om dit middeleeuwse stadje te verkennen!

Segno soltanto ore felici

We parkeren bij het station en worden verwelkomd door een zonnewijzer met een schitterende spreuk: Segno soltanto ore felici, ik wijs alleen gelukkige uren aan. Dat is in Saluzzo niet zo moeilijk, want dankzij de sfeervolle straatjes en bijzondere bezienswaardigheden liggen hier heel wat gelukkige uren in het verschiet.

We delen in dit artikel de plekken waar wij het gelukkigst van werden, van de klim naar La Castiglia tot een heerlijk restaurant, van de kleurrijke gevels tot Vlaamse kunst.

Saluzzo – stad van markiezen

Saluzzo is een van de best bewaarde middeleeuwse plaatsen in Piemonte. Het neemt bovendien een bijzondere plek in de geschiedenis in.

In 1142 erfde Manfredo I del Vasto van zijn vader Bonifacio het bezit van de gebieden rond Saluzzo en werd hij de eerste markies van Saluzzo.

Vanaf dat moment was Saluzzo een markgraafschap of markizaat, met aan het hoofd een markies die over het zuidwesten van Piemonte heerste. Veel adellijke sporen uit die tijd zijn nog altijd terug te vinden als je door de stad dwaalt, van palazzi en kerken tot het kasteel dat hoog boven Saluzzo uittorent.

In de zestiende eeuw begon het politieke en militaire verval van het markgraafschap, dat steeds meer een vazalstaat van de Franse kroon werd.

Uiteindelijk werd de laatste markies, Gabriele del Vasto, afgezet door de koning van Frankrijk en werd Saluzzo ingelijfd in het Franse koninkrijk.

Na de oorlog tussen het Franse leger en dat van de Savoia’s werd in 1601 in het Verdrag van Lyon bezegeld dat Saluzzo in handen van de Savoia’s kwam en niet langer tot Frankrijk behoorde.

Kleurrijke straten en donkere portici

In het historisch centrum van Saluzzo herinnert niets meer aan die strijd. Je vindt veel sfeervolle straten en steegjes, met kleurrijke details. Niet alleen dankzij de winkeliers, die uitpakken met de decoratie van hun gevels, maar ook dankzij de vele fresco’s en symbolen die je op de gevels kunt ontwaren.

Erg fotogeniek is de Porta Santa Maria, een van de twee monumentale toegangen tot de oude stadskern van Saluzzo, die ooit werd begrensd door dikke verdedigingsmuren.

Aan de Via Volta vind je i Porti Scur, zoals de Saluzzesi zeggen, de donkere portici. Deze booggangen zijn inderdaad donker, aangezien er weinig tot geen zonlicht doordringt. Wel fijn op zomerse dagen, want dan zorgen ze voor wat welkome schaduw.

Onder de portici vindt ’s ochtends een kleine boerenmarkt plaats. Elke woensdag- en zaterdagochtend is er een grotere markt in Saluzzo. Op woensdag vooral aan en rondom de Corso Italia, op zaterdag staan er meer kramen, onder meer op het Piazza Garibaldi, Piazza Cavour en Piazza Risorgimento.

Le Quattro Stagioni – vier seizoenen smullen in Saluzzo

Aan de Via Volta vind je ook het zeventiende-eeuwse Casa Sassone, het thuis van Ristorante Le Quattro Stagioni. Achter de entree – die elk seizoen van decoratie wisselt – ligt een prachtig oud palazzo, met gewelfde plafonds, stenen muren, een groot terras met kruidentuin en wijnkelders waar je terug in de tijd stapt.

De menukaart is een mix van klassieke en eigentijdse gerechten, waarbij de nadruk natuurlijk vooral ligt op piatti piemontesi, gerechten uit de keuken van Piemonte.

Extra leuk: op de kaart is er een aparte kaassectie, met allerlei verschillende kenmerken per kaas én een advies voor een mooie wijn per kaassoort.

Wij schuiven er aan voor een uitgebreide lunch, met als antipasti onder meer de klassieke vitello tonnato alla piemontese, sformato di asparagi con fonduta di scamorza e cipolle croccante (aspergeflan met een saus van gesmolten scamorza en krokante ui) en tentacolo di polpo scottato su crema di patate e pistacchi (inktvis op een bedje van aardappelpuree en pistachenootjes).

Als primi proefden we onder meer de gobbi di Saluzzo, pasta van grano saraceno (boekweit), gevuld met brandacujun, een mix van aardappelpuree en vis.

Hoewel het nog midden op de dag was, kwam ook de spaghetti di mezzanotte op tafel, aangezien dit een van de specialiteiten van Le Quattro Stagioni is. De pasta met pikante tomatensaus is alleen al een plaatje om te zien en smaakt ook voortreffelijk!

Van de enorme lijst dolci kiezen we de parfait van drie soorten chocolade mét warme chocoladesaus. Bij de caffè krijgen we tot slot nog een schaaltje biscotti. Het is maar goed dat we nog een flinke wandeling voor de boeg hebben…

La Castiglia – het kasteel van Saluzzo

Hoog boven Saluzzo prijkt namelijk het kasteel van de markiezen, dat in 1270 door markies Tommaso I werd gekozen als versterkte residentie.

In de vijftiende eeuw werd het kasteel onder heerschappij van Ludovico II steeds meer omgetoverd tot een statig huis, dat zich kon meten met andere Italiaanse hoven van die tijd.

Na een periode verwaarloosd te zijn geweest, deed het kasteel vanaf de negentiende eeuw tot begin jaren negentig deels dienst als gevangenis.

De wandeling over de Salita al Castello gaat, hoewel flink heuvelopwaarts, moeiteloos, mede dankzij de pittoreske panden aan weerszijden en de fotogenieke doorkijkjes. We besluiten eerst omhoog te lopen en de bezienswaardigheden aan te doen op de terugweg, als we het kasteel hebben gezien.

Eenmaal op het Piazza Castello kunnen we het kasteel in volle glorie bewonderen. Tegenwoordig huisvest het kasteel het Museo della Civiltà Cavalleresca (over de ridders in het markgraafschap) en het Museo della Memoria Carceraria (over het gevangeniswezen), plus een collectie moderne kunst van het Istituto Garuzzo per le Arti Visive.

Je maakt kennis met lokale edelen, onder wie de markiezen Tommaso II en Ludovico II, en komt meer te weten over de legende van Griselda. Dankzij de Decamerone, waarin Boccaccio dit verhaal over Griselda opnam, kwam Saluzzo ook in literair opzicht op de kaart te staan.

Indrukwekkend uitzicht vanaf de Torre Civica

Nog niet genoeg geklommen? Als je de afdaling naar het historisch centrum van Saluzzo weer inzet, kun je de Torre Civica beklimmen.

De toren werd gebouwd tussen 1440 en 1462, tijdens het markizaat van Ludovico I (1416-1475). In 1556 werd hij verhoogd met een tweede kooromgang en de klokkentoren.

De koperen koepel loopt uit in een torenspits met het wapen van Saluzzo, een windwijzer en een adelaar. Tot 1848 stond er in plaats van deze spits een groot ijzeren kruis op de toren, dat tegenwoordig te zien is op de gevel van de kerk van Sant’Agostino.

De Torre Civica is bijna vijftig meter hoog. Als je de honderddertig treden naar de loggia onder de torenspits beklimt, kun je een indrukwekkend panorama bewonderen, met in je blikveld onder meer heel Saluzzo, de Monviso en de Alpen.

Antico Palazzo Comunale

De Torre Civica maakt deel uit van het Palazzo Comunale, het oude stadhuis waar je binnen een kijkje kunt nemen. Je bewondert onder meer de zaal waar het stadsbestuur bijeenkwam.

Deze zaal is toegankelijk via een trap die is gebouwd in de ruimte tussen het Palazzo Comunale en het aangrenzende Palazzo delle Arti Liberali, met op de gevel een zeldzame zonnewijzer met Franse en Italiaanse uren.

Dit Palazzo delle Arti Liberali (‘paleis van de vrije kunsten’) werd gebouwd in opdracht van markies Ludovico II, om de academie van Saluzzo in onder te brengen.

Op de gevel zie je allegorische voorstellingen van de kunsten van het trivium (grammatica, retorica en dialectiek) en het quadrivium (rekenkunde, geometrie, muziek en astronomie), uitgevoerd in de typische grisailletechniek.

Pinacoteca Matteo Olivero

Sinds 2013 is de tweede verdieping van het Palazzo Comunale gewijd aan de schilder Matteo Olivero (1879-1932), die werd geboren in Acceglio, in de Valle Maira. Hij studeerde aan de Accademia Albertina in Turijn en vestigde zich daarna in Saluzzo.

Zijn studio lag aan de Salita al Castello, op slechts enkele meters afstand van het museum dat nu aan hem is gewijd.

Je bewondert meer dan zestig schilderijen, plus een groot aantal tekeningen, documenten, foto’s en correspondentie. Een van de opvallendste werken is Mattina: Alta Valle Macra, dat hij in 1910 in Parijs tentoonstelde. Olivero vereeuwigde op dit doek de omgeving van Ussolo (in de provincie Cuneo).

Bijzonder mooi zijn ook de schilderijen met besneeuwde landschappen. Olivero geeft het wit van de sneeuw duizend schakeringen door te spelen met chiaroscuro, licht en donker. Dankzij deze schilderijen kreeg hij de bijnaam pittore delle nevi, ‘sneeuwschilder’.

Ook de moeite waard om te bekijken zijn de realistische portretten, waaruit je zijn opmerkelijke gevoeligheid voor de stemmingen van degenen die hij afbeeldde kunt afleiden.

Chiesa di San Giovanni

Naast het Antico Palazzo Comunale leidt de smalle Via San Giovanni naar de gelijknamige kerk, met op de façade een fresco van San Cristoforo (dat echter pas in de twintigste eeuw zou zijn toegevoegd). Deze heilige Christoffel is de beschermheilige van reizigers, chauffeurs, zeelieden, maar ook van vrijgezellen en tuinmannen.

De San Giovanni werd in 1281 gebouwd en is daarmee een van de oudste kerken van Saluzzo. In de apsis, achter het altaar met een monumentaal tabernakel van verguld hout, vind je de grafkapel van de markiezen van Saluzzo. Deze kapel is versierd met beelden van sibillen en profeten.

In de linker nis staat het grafmonument van markies Ludovico II. Tegenover hem had zijn vrouw begraven moeten worden, maar haar lichaam is na haar dood overgebracht naar Frankrijk.

Ook de Cappella di San Crispino e San Crispiano is prachtig, met dank aan de vijftiende-eeuwse fresco’s die het lijdensverhaal van Christus uitbeelden.

De San Giovanni heeft een prachtige kloostergang, omringd door zuilen met kapitelen die versierd zijn met de wapenschilden van de belangrijkste families van het markgraafschap.

Vanuit de kloostergang kun je de prachtige Cappella Cavassa betreden, met fresco’s uit het begin van de zestiende eeuw en het marmeren grafmonument van Galeazzo Cavassa.

Vlaams veelluik in de Duomo van Saluzzo

De belangrijkste kerk van Saluzzo ligt beneden, in het hart van het historisch centrum. Deze Cattedrale Santa Maria Assunta werd gebouwd in de vijftiende eeuw, in opdracht van markies Ludovico II.

De kathedraal verving de Pieve di Santa Maria, zodat Saluzzo een kerk zou hebben die de grandeur van het markgraafschap zou uitstralen. Tegenwoordig lijkt de indrukwekkende kerk eigenlijk veel te groot voor een stadje als Saluzzo.

In 1511 wordt de kerk de zetel van het bisdom van Saluzzo, dat dan net door paus Julius II is opgericht. Vanaf de façade word je verwelkomd door San Chiaffredo en San Costanzo, de twee beschermheiligen van de stad.

De Duomo is een perfect voorbeeld van de gotiek in Piemonte. Bewonder zeker de Adorazione dei pastori van Sebastiano Ricci, de met bas-reliëfs versierde preekstoel en de houten kruisiging.

Het allermooiste kunstwerk van de Duomo prijkt in de Cappella del Santissimo Sacramento. Dit zestiende-eeuwse veelluik van de van oorsprong Vlaamse schilder Hans Clemer was eigenlijk bedoeld voor het hoofdaltaar.

De kerk van het zwarte kruis

Een andere bijzondere kerk in Saluzzo is de Chiesa della Croce Nera (‘kerk van het zwarte kruis’), die in 1761 verrees op de plek van het voormalige oratorium van de Compagnia di Misericordia, een broederschap die zich toelegde op het bijstaan van de gevangen in La Castiglia.

De naam is afgeleid van het feit dat de leden van deze broederschap van de barmhartigheid gewoonlijk gekleed gingen in een zwart habijt met capuchon en tijdens processies een vorm van zelfkastijding uitoefenden.

De officiële naam van de kerk is overigens San Giovanni Battista Decollato, de onthoofde Johannes de Doper.

Museo Civico di Casa Cavassa

Casa Cavassa is een schitterend bewaard gebleven woonhuis uit de renaissance, dat je kunt bezoeken. Het pand werd al gebouwd in de middeleeuwen, maar Galeazzo Cavassa en zijn zoon lieten het verfraaien met prachtige kunstwerken.

Vader en zoon Cavassa waren beiden vicaris-generaal van de markies van Saluzzo en behoorden dus tot de belangrijkste figuren van het markgraafschap. Het motto van de familie Cavassa, droit quoy quil soit (dat vertaald kan worden als ‘gerechtigheid ten koste van alles’) is op veel plaatsen in het huis terug te vinden.

Je dwaalt door de kamers met antieke meubels, fresco’s van illustere mannen en inspirerende muzen en de prachtige Madonna della Misericordia van de hand van Hans Clemer, met haar armen uitgestrekt om het markgraafschap van Saluzzo tegen dreigend gevaar te beschermen.

Een prachtige plek voor een laatste foto van Saluzzo, voor we langs de zonnewijzer die de hele dag onze gelukkige uren telde weer terug naar de auto lopen.

met dank aan Visit Saluzzo & Terres Monviso voor een aantal foto’s

Een mooi fotoboek van elke reis

Na elke reis hebben we honderden foto’s van bijzondere bezienswaardigheden, mooie uitzichten en lekker eten. Die bewaren we uiteraard online, maar met de leukste foto’s maken we ook altijd een mooi fotoalbum.

Tegenwoordig kun je gemakkelijk een online fotoboek maken en zo je herinneringen aan al die gelukkige uren tastbaar maken. We gebruiken regelmatig Profotonet, zodat we met een album op schoot even terug kunnen bladeren naar de hoogtepunten van al onze reizen in de laars.

Het voordeel van online-fotoboeken? Je kunt ze helemaal op je eigen manier samenstellen, of het nu gaat om de bindwijze, de kwaliteit van het fotopapier of de afmetingen. Zo heb je een uniek aandenken aan elke reis!