Palazzo Pfanner in Lucca – een barok paleis voor bierbrouwers

Nog net binnen de stadsmuren van Lucca ligt het elegante Palazzo Pfanner. Tijdens een wandeling of fietstochtje over de stadsmuur hebben we al vaak een glimp opgevangen van de prachtige beeldentuin die bij het palazzo hoort.

Dit keer treden we echter eindelijk over de drempel van het statige onderkomen. We hebben een afspraak met Dario Pfanner, een van de eigenaren van het palazzo, die ons graag meer vertelt over de geschiedenis van deze plek. Want Palazzo Pfanner heeft een prachtig verhaal.

Het paleis werd in 1660 gebouwd door de familie Moriconi, die er helaas niet lang van kon genieten. In 1680 kwam het palazzo namelijk in handen van de invloedrijke Controni-familie, die een zijdefabriek had. Deze familie onderwierp het net gebouwde paleis en de bijbehorende tuin meteen aan een metamorfose. Zo liet men in 1686 een groot trappenhuis aanleggen, naar een ontwerp van architect Domenico Martinelli. Lokale schilders sierden het trappenhuis en de binnenkant van het paleis met prachtige trompe l’oeil-fresco’s.

De nieuwe tuin was een ontwerp van de beroemde tuinarchitect Filippo Juvarra (1678-1736), die begin achttiende eeuw een prachtige Italiaanse baroktuin aanlegde, volgens een strak geometrisch patroon. Op de plek waar nu het waterbassin met de fontein staat, stond in de tijd van de Moriconi’s nog een klein palazzo, waar een deel van de familie woonde. Juvarra zette op die plek een waterbassin, dat het centrale punt in de tuin werd. Het ontwerp van Juvarra kun je vandaag de dag nog altijd aanschouwen.

Terwijl de Controni’s genoten van hun nieuwe optrekje en de prachtige tuin, reisde de hertog van Lucca halverwege de negentiende eeuw naar Oostenrijk, waar hij in Wenen bier proefde. Dat smaakte hem zó goed, dat hij daar thuis in Lucca ook wel van wilde kunnen genieten.

Bier was in die tijd nog zo goed als onbekend in Italië. De hertog had echter zijn zinnen gezet op een eigen bierbrouwerij in Lucca. Hij gaf opdracht de beste bierbrouwer uit Oostenrijk naar Lucca te halen, zodat hij voor hem het bier uit Wenen kon reproduceren.

De eer viel te beurt aan Felix Pfanner (1818-1892) uit Hörbranz. Deze bierbrouwer huurde een deel van de tuin van het paleis van de Controni’s, waar hij een van de eerste bierbrouwerijen in Italië bouwde. Ook huurde hij de kelders onder het palazzo van de Controni’s, waar het bier opgeslagen kon worden. In 1846 werd in de brouwerij het eerste Pfanner-bier gemaakt.

Het duurde niet lang tot Felix Pfanner het hele palazzo van de familie Controni kocht en de eerste Biergarten in Italië een feit was. Tijdens de belle époque werden in de Biergarten, onder de pergola’s die toen in de tuin stonden, regelmatig feesten gehouden. Het concept van een Duitse Biergarten in een Italiaanse tuin in Toscane was nieuw en maakte Pfanners brouwerij meteen tot een groot succes.

Felix  Pfanner en zijn nazaten hebben het palazzo en de tuin zoals de Controni’s daar hun stempel op hadden gedrukt vrijwel geheel in tact gelaten. Ze gaven het paleis alleen hun eigen naam.

Felix trouwde uiteindelijk met een dame uit Lucca en vanaf dat moment stroomde er ook Italiaans bloed door de Pfanner-familie. Een van de kinderen trad in de voetsporen van zijn vader en brouwde nog vele jaren bier, tot de aanhoudende crisis in 1929 een einde aan de bierbrouwerij maakte.

In en om het palazzo herinnert nog weinig aan Pfanners bierbrouwerij, behalve de muren van de oude brouwerij die nog altijd in de tuin staan en de kelders onder het paleis.

Aanweziger is de zoon van Felix, Pietro (1864-1935), die een andere carrière koos dan zijn vader. Hij werd chirurg én burgemeester van Lucca. Pietro verzamelde in de loop der jaren heel wat medische onderzoeksinstrumenten, die hij in Frankrijk liet maken. De unieke instrumentenverzameling van Pietro wordt nu tentoongesteld in het palazzo.

Leuk om te weten is dat Pietro goed bevriend was met de beroemde componist Giacomo Puccini (1858-1924). Puccini kwam regelmatig over de vloer bij de Pfanners.

In het palazzo is een aantal vertrekken geopend voor publiek. We nemen je aan de hand van foto’s mee door het paleis en de tuin, waarbij we beginnen in de grote zaal, die is versierd met prachtige fresco’s op de muren en het plafond.

In de grote zaal en in de theekamer hebben de medische onderzoeksinstrumenten van Pietro Pfanner een plek gekregen. Je ziet scharen, mesjes en bloeddrukmeters, maar er is ook een apparaat te zien waarmee hij shocktherapie uitoefende.

Een van de meest opvallende vitrines is misschien wel die met kleine objecten die gevonden zijn in het lichaam van Pietro’s patiënten. Pietro hield een heel systeem bij van deze ‘gevonden voorwerpen’. Hij schreef alle relevante informatie, zoals de ‘vindplaats’ in het lichaam, op een briefje dat hij samen met het object bewaarde.

Hij bewaarde zelfs een niersteen van een van zijn patiënten…

In het palazzo zijn veel medische boeken gevonden die Pietro als naslagwerk gebruikte. Er werden ook boeken gevonden van de beroemde Nederlandse arts, anatoom en botanicus Herman Boerhaave (1668-1738), die naast hoogleraar aan de Universiteit van Leiden ook directeur van de Hortus Botanicus in Leiden was.

De slaapkamer met het antieke baldacchino-bed is nog altijd zoals de Controni’s hem ooit inrichtten. Alleen de Duitse stoof is later toegevoegd door de Pfanner-familie. De zijden stoffen die je overal ziet – ook op de muur – zijn zeer waarschijnlijk afkomstig uit de zijdefabriek van de Controni’s.

Dario vertrouwt ons toe dat hij als kind tijdens het jaarlijkse Festa della Santa Croce een paar keer in deze slaapkamer moest slapen, samen met zijn neefjes. Omdat het palazzo in die tijd nog niet geopend was voor publiek, hingen over de meubels in de aangrenzende zaal allemaal witte lakens. Hij vertelde dat hij geen oog dicht deed en overal spoken zag…

In de eetkamer is de tafel prachtig gedekt, alsof de familie straks nog aan zal schuiven. Op tafel staat nog altijd het originele servies en tafelzilver van de Controni-familie. Felix Pfanner kocht het palazzo namelijk inclusief inboedel – en veranderde maar weinig.

Als laatste nemen we een kijkje in de keuken. De fresco’s die hier ooit te bewonderen waren, zijn inmiddels helemaal grijs/zwart geworden van de as. De keuken heeft een prachtige voorraadkamer, die alleen met een ladder te betreden was. Gelukkig hebben de fresco’s hier de tand des tijds wel goed doorstaan.

Na dit letterlijke kijkje in de keuken van de bierbrouwer dalen we via het statige trappenhuis af naar de tuin, waar je kunt neerstrijken op een van de stoelen in de tuin. Een heerlijke – en inspirerende – plek om even tot rust te komen!

Neem echter ook de tijd voor een wandeling door de elegante beeldentuin, met tientallen beelden van de Griekse goden van de Olympus. Bewonder ook de Vier Seizoenen, die de tuin sinds begin achttiende eeuw ‘bewaken’.

Nog altijd sieren zo’n honderd citroenbomen de tuin, in antieke terracotta potten. Zodra de kou zijn intrede doet, worden ze allemaal in de citroenkas gezet om te overwinteren.

De tuin staat vol met geurende rozen, magnolia’s, geraniums, hoge laurierheggen, palmbomen, buxussen en pijnbomen. Ook zijn er twee kleine, metershoge bamboebossen, die dateren van begin 1800. Als je goed kijkt, zie je boven op het dak van de citroenkas een beeld van een soort draak, het familiewapen van de Controni’s.

Bijzonder zijn ook de muren van de oude bierbrouwerij.

Dario Pfanner vertelt dat elk jaar een deel van het palazzo wordt gerestaureerd. Er zijn plannen om deze winter een begin te maken met het in ere herstellen van de oude bierbrouwerij. Op termijn wil men zelfs weer op kleine schaal Pfanner-bier gaan produceren in. Dat klinkt ons als muziek in de oren: op een zomerse dag met een koud Pfanner-biertje op een bankje in deze prachtige (Bier)garten, te midden van de Griekse goden…

Wie meteen verliefd is op het palazzo: je kunt op deze unieke plek in Lucca ook overnachten! Palazzo Pfanner huisvest drie appartementen, waar het heerlijk toeven is tijdens een weekendje Lucca. Alle appartementen ademen de sfeer van het barokke palazzo.

De Principe Federico-suite is klassiek ingericht en heeft prachtige, originele fresco’s, een houten balkenplafond en een uitzicht over de prachtige baroktuin. Je kunt ook overnachten in een van de twee andere prachtige appartementen, Residenza Felix en Appartamento Nonno Pietro, vernoemd naar respectievelijk de allereerste bierbrouwer en de overgrootvader van de huidige eigenaren.

Ook leuk: elk jaar in september vindt in het palazzo een reeks (klassieke) concerten plaats. Een schitterend decor voor een muzikale avond, zeker als je voorafgaand aan het concert een wandeling maak door de prachtig verlichte beeldentuin.