Eremo di Fonte Avellana – spirituele plek in Le Marche

Verscholen tussen de beboste hellingen van Le Marche ligt Eremo di Fonte Avellana, een Benedictijner klooster. Nog slechts acht monniken bewaken dit spirituele heiligdom, op een hoogte van bijna zevenhonderd meter. Er heerst absolute rust, de stilte doet bijna pijn aan je oren, zo ontwend zijn we het gebrek aan geluiden.

Paul en Lianne kregen een privérondleiding van gids Graziano en dompelden zich een middag onder in een middeleeuwse serene sfeer van kaarsen en kapellen.

Paul: ‘Helemaal stil zijn we van de eerste aanblik van dit schitterend bewaard gebleven bouwwerk, als we het klooster via een prachtige bergweg vanuit de Cesano-vallei naderen. Omzoomd door hoge bomen valt het roomwitte gebouw extra op, met dank aan de typische Apennijnse witgele kalksteen die voor de bouw van deze heilige plek is gebruikt. De stralen van de late namiddagzon laten het gebouw bijna stralen. Het is niet te geloven dat dit bijna als nieuw uitziende gebouw al meer dan duizend jaar oud is.

Met dank aan onze goede vriendin Serena Cianci hebben we een afspraak met Graziano, die nauw verbonden is aan het klooster en ons een exclusieve rondleiding zal geven. Exact op het afgesproken tijdstip komt Graziano naar buiten en verwelkomt ons hartelijk. We bedanken hem voor de privétour die hij ons wil geven en het feit dat we exclusief foto’s mogen maken, hetgeen normaal gesproken niet is toegestaan.

Kennismaking met de Camaldulenzers
Eenmaal binnen loodst Graziano ons naar de ontvangstzaal, het scriptorium. Prachtige Romeinse bogen overheersen in deze ruimte, die in een zee van natuurlijk licht baadt door de vele aanwezige ramen.

Graziano: ‘Het klooster is gesticht in de elfde eeuw en was in die tijd een zeer belangrijke gebedsplek die zelfs door Italiës grootste dichter, Dante Alighieri, werd bezocht. Hij schreef zelfs over deze plek in zijn Divina Commedia.

Het enorme complex bestaat uit een klooster, een kerk met een crypte, een scriptorium, twee bibliotheken en een kapittelzaal, allemaal gesitueerd rondom de klokkentoren. Het klooster wordt bewoond door Camaldulenzers, een zeer kleine kloosterorde van monniken die ook wel Witte Benedictijnen worden genoemd. Ze prediken de leer van hun stichter, Romualdus van Ravenna.

Ooit waren het echte kluizenaars, die niet voor niets zo ver van de bewoonde wereld afdwaalden om een klooster te stichten. Ze stuitten destijds op een waterbron, omgeven door hazelaars. Daarom noemden ze de plek Fonte Avellana, naar fonte (bron) en corius avellana (hazelaar).

Hier in het scriptorium (her)schreven de monniken Griekse en Latijnse manuscripten op perkament, versierd met miniaturen. Tegenwoordig bevinden de manuscripten zich in de bibliotheek van het Vaticaan.

Maar gelukkig is ook de ruimte zelf bijzonder. Het scriptorium heeft unieke architectonische en rekenkundige afmetingen, gebaseerd op de zogenaamde gulden snede. Alle afmetingen hebben een verhouding van 1,618 tot elkaar. De lengte van de ruimte is bijvoorbeeld 1,618 maal de breedte.

Het klooster is ontworpen op basis van de richtlijnen van de Romeinse architect Vitruvius, die tijdens de heerschappij van keizer Augustus leefde.

Maar de afmetingen zijn niet het enige bijzondere aan deze kamer.  De ruimte heeft ook als een astrologische kalender. Hij bouwde de ruimte zodanig, dat het zonlicht op de eerste zomerdag (21 juni) precies op de eerste tree achter het altaar scheen, terwijl de zonnestralen van de eerste winterdag (21 december) precies op de eerste tree van de trap bij de deur terechtkomen.’

In de loop der eeuwen is de functie van de ruimte meerdere malen gewijzigd. Enige tijd deed het zelfs dienst als keuken. Tussen 1936 en 1958 werd de ruimte voor het laatst gerestaureerd. Sindsdien fungeert het voormalige scriptorium als een ontmoetingsruimte voor gasten.

De vroegere boekbinderij en Dantes bibliotheek
Graziano gaat ons voor naar de aanpalende kamer, de Sala San Giovanni di Lodi. Deze ruimte bekleedde in de afgelopen eeuwen vele functies: van kerk tot gastenverblijf en van boekbinderij tot opslagplaats voor voedsel. Tegenwoordig is het een expositieruimte voor moderne kunst.

Prominent aanwezig is een modern olieverfschilderij waarop het wonder van Emoroisa wordt verbeeld: een knielende vrouw die de rode kleding van Jezus aanraakt, hetgeen een wonder tot gevolg zal hebben.

We steken over naar de moderne bibliotheek, die in totaal zevenduizend titels herbergt. De boeken zijn niet zo oud als het klooster zelf, het zijn met name werken vanaf het einde van de achttiende eeuw, voornamelijk met onderwerpen als theologie, literatuur en historie.

De bibliotheek werd in 1965 geopend en opgedragen aan Dante, aangezien het in dat jaar precies zevenhonderd jaar geleden was dat Dante werd geboren.

Verderop in het kloostercomplex bevindt zich ook nog de authentieke bibliotheek, met vijfentwintigduizend werken vanaf het begin van de vijftiende eeuw. Deze is helaas niet toegankelijk voor het publiek, het is het exclusieve domein van de monniken van Fonte Avellana.

Het hart van Fonte Avellana
We dwalen verder door de mysterieuze gangen van het complex. We ademen de middeleeuwse sfeer en vergapen ons aan zoveel sobere schoonheid. We stuiten op een oude sfeervolle ruimte met schitterende glas-in-lood ramen.

’Deze zijn gemaakt in Duitsland en door de Belg Paul Claudt aan het klooster geschonken’, aldus Graziano. De lichtinval door de ramen ademt, samen met de prachtige Romeinse bogen, de Moors-Arabische architectuur en de originele elfde-eeuwse vloer, een mystieke schoonheid. Dit is het hart van het klooster, waar de monniken hun gezicht en handen wasten voordat ze naar de mis gingen.

In tijden van afzondering kregen de paters hun eten via typische draailuiken, verscholen achter prachtige zwarte draaideurtjes. Ook mooi is het houtsnijwerk in een walnoothouten deur die de toegang tot de ontbijtzaal vormt.

We vervolgen onze weg naar de ontmoetingsruimte waar de monniken zich na het eerste gebed verzamelen. Ook hier vallen drie prachtige smalle ramen op. Eens versierden schitterende fresco’s het plafond, maar doordat de ruimte in de loop der jaren ook dienst heeft gedaan als oven (de monniken zijn nogal van de multifunctionele ruimtes, zo blijkt) zijn de fresco’s door de warmte bijna volledig verloren gegaan.

In de kapittelzaal, vernoemd naar het feit dat een monnik hier elke ochtend een hoofdstuk uit het werk van Benedictus voordraagt, staat een opvallend schilderij met een zwarte Madonna prominent in een hoek. Graziano: ‘Het betreft een kopie van het schilderij dat op 5 september 1982 door paus Johannes Paulus II ter gelegenheid van zijn bezoek aan het klooster is geschonken. Het origineel bevindt zich nu helaas in een klooster in Polen.’

Missen in de crypte
We duiken steeds dieper in het gangenstelsel van het complex, totdat we uiteindelijk in de crypte belanden, de oudste ruimte van het klooster. Met zijn dikke muren is dit een perfecte stilteplek voor de monniken, die hier nog altijd missen opdragen.

Aangezien de crypte is opgetrokken uit gesteente uit de bergen rondom Fonte Avellana, heerst er hier het hele jaar door een constante temperatuur, zo tussen de vijftien en zeventien graden. Het eenvoudige maar prachtige witte altaartje met zijn vijf pilaren, symboliseert Jezus en de vier evangelisten.

Via een afgesleten eeuwenoude stenen trap komen we uiteindelijk in de kerk van het klooster uit, die in romaanse stijl met gotische en oosterse details is gebouwd.

Nadat we afscheid van Graziano hebben genomen en hem hebben bedankt voor deze unieke rondleiding, doen we nog wat inkopen in de naast het klooster gelegen traditionele farmacia. We kunnen niet kiezen tussen de heerlijke ouderwetse snoepjes, de dikke repen chocolade, de potjes acaciahoning, kruidenthee, wijn, likeuren, olijfolie of de fruitige confetture, marmelades, afkomstig uit de aanpalende botanische tuin. Met een tas vol lekkernijen verlaten we de winkel en rijden we vervolgens nog wat hoger de bergen in om het complex in al zijn glorie van boven vast te leggen.’

Praktische informatie
Wil je Fonte Avellana ook bezoeken? Dat kan tijdens een groepsrondleiding. Deze vindt in de weekenden plaats (en in juli en augustus dagelijks), tussen 10.00 en 12.00 uur en tussen 15.00 en 17.30 uur. Elk half uur start er een tour vanaf de hoofdingang.

Buiten de zomermaanden zijn er rondleidingen van maandag tot en met vrijdag, om 10.00 uur, om 11.00 uur, om 15.00 uur, om 16.00 uur en om 17.00 uur. De (vrijwillige) bijdrage bedraagt twee euro.

Bij het klooster is een bar annex restaurant aanwezig waar ze ook plattegronden van de omgeving verkopen. Je kunt hier namelijk heerlijk wandelen, maar er zijn ook volop mogelijkheden voor een picknick. Mooie plaatsjes in de omgeving zijn Cagli, Pergola en Acqualagna.

Nog meer tips voor Le Marche
Ga je op vakantie naar Le Marche? Check dan onze dubbeldikke digitale reisgids voor deze veelzijdige regio, met bijna 700 pagina’s aan verhalen, tips, foto’s en informatie:

Bestel deze Special Opent in een nieuw tabblad:

We verzamelden al onze favoriete plekken: sfeervolle dorpjes, steden vol ‘geheime’ hoekjes, robuuste kastelen, schitterende stranden, fijne restaurants, enthousiaste wijnboeren, bijzondere villa’s en interessante musea, voor een onvergetelijke vakantie!

De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (je pc, laptop, tablet en smartphone) van alle moois in je nieuwe Special genieten.