Genga en de Tempio del Valadier – een duik in de historie van de Gola di Frasassi

De Gola di Frasassi (die vroeger de Gola del Sentino werd genoemd) is een nauwe bergpas van ongeveer drie kilometer lang. De pas is gevormd door de Sentino-rivier en loopt tot diep in het betoverende landschap van Le Marche.

De gola wordt aan de ene kant geflankeerd door Monte Frasassi en aan de andere kant door Monte Vallemontagnana. Langs deze bergpas vind je op verschillende plekken grotten, die al sinds de prehistorie door de mens gebruikt zijn. Ze boden niet alleen een plaats om te schuilen maar werden ook als religieuze plaatsen gezien. Duik je met ons mee de grotten in – terug in de tijd?

Genga – een knus dorpje van kalksteen

Het stadje Genga vormt al sinds eeuwen het middelpunt van deze regio. Antonio Brandimarte, de bibliothecaris van paus Leo XII (1760-1829) kwam uit Genga en beschreef dit middeleeuwse stadje als volgt:

‘Het ligt op een heuvel, bijna geïsoleerd van Monte Ginguno, waarmee het verbonden is. Het beslaat de volledige vlakte van deze heuvel. De grond waarop het gebouwd is, is ‘la genga’, dat betekent kalksteen. De huizen daar hebben geen fundering, maar de gebouwen zijn gemaakt uit het gesteente van de bergen.’

Deze ontstaansgeschiedenis is nog steeds zichtbaar in de huidige bebouwing van Genga, een sereen dorpje waar je meestal alleen wat vogeltjes hoort fluiten.

Genga’s Venus en Madonna

Op het Piazza San Clemente vind je het Museo di Genga – Arte Storia Territorio. Het museum is in 1980 geopend en herbergt voornamelijk kunst uit de San Clemente en andere kerken uit de omgeving van Genga.

De topstukken van het museum zijn de Venus van Genga en de Madonna col Bambino van Canova, maar er is er nog veel meer te zien en te beleven.

Maak een driedimensionale dronevlucht

In de entreezaal van het Museo di Genga Arte Storia Territorio kun je sinds 2024 dankzij een VR-bril een driedimensionale dronevlucht maken. Je zweeft eerst door de grotten van Frasassi, vliegt hoog over de vesting van Genga en gaat vervolgens door de Gola di Frasassi, rakelings langs de tempel van Valadier.

Je ziet prachtige beelden, op spectaculaire wijze weergegeven. Benieuwd? Via deze link kun je alvast een voorproefje bekijken.

Venus van Genga

Het acht centimeter hoge beeldje dat tot ‘Venus van Genga’ is gedoopt, wordt beschouwd als een van de oudste voorbeelden van kunst uit de Italiaanse steentijd.

Het werd in 2008 gevonden. De kenmerken van het beeldje zijn vergelijkbaar met eerder gevonden beelden van Venus uit de oude steentijd, die zo’n achtentwintig- tot twintigduizend jaar geleden werden gebeiteld.

Uit een stalactiet is een figuur uitgesneden waarbij vrouwelijke kenmerken en tekenen van vruchtbaarheid benadrukt worden: ronde billen, grote borsten, gezwollen buik en een opvallend schaambeen. De armen zijn uitgestrekt, alsof het figuurtje aan het bidden is of een offer brengt.

Canova’s Madonna col Bambino

De andere grote vondst die tentoongesteld wordt in het Museo di Genga is Canova’s Madonna col Bambino (Madonna met Kind), dat oorspronkelijk in de Tempio del Valadier te zien was. We nemen je verderop in dit artikel mee naar deze unieke tempel, die lijkt ingeklemd in een grot.

Bekijk naast het beeld ook de medaille die in 1828 werd uitgegeven ter ere van de voltooiing van de Tempio del Valadier, met een prachtige miniatuurafbeelding van de tempel.

Nog meer mooie Madonna’s

Een van de zalen is gewijd aan de vijftiende-eeuwse schilder Antonio da Fabriano, met twee Madonna’s met kind. Uit 1474 is zijn drieluik Madonna con il Bambino e i Santi Clemente papa e Giovanni Battista, met links paus Clemens, de beschermheilige van Genga die de bijbel leest, en rechts Johannes de Doper. Helemaal bovenin kijkt Onze Lieve Heer toe. Onder aan dit tafereel staan de twaalf apostelen afgebeeld.

Uit dezelfde periode komt het schilderij Madonna in trono con il Bambino. Maria geeft Jezus een gouden globe, het symbool van macht over de wereld, terwijl daarboven God een open boek toont.

Verderop in het museum is nog zo’n gouden globe te zien, op het doek La madonna di Loreto, van Nicola Amatore uit de zeventiende eeuw, van de Maria die in de Basilica della Santa Casa in Loreto vereerd wordt.

Een ander object dat vermelding verdient, is de van was gemaakte Gesù bambino uit de negentiende eeuw. Het kindje Jezus is gekleed in prachtige stoffen en versierd met parels en een kroon. Op het achterpaneel staan de letters IHS, de afgekorte vorm van het Griekse IHSOUS, wat Jezus betekent.

Zo’n beeldje werd vaak cadeau gedaan aan een meisje dat ging trouwen, in de hoop dat ze snel in verwachting zou raken, of aan meisjes die het klooster in gingen, als vervanging van het moederschap.

Maar er zijn nog veel meer prachtige werken die een bezoek aan het museum zeker de moeite waard maken zoals de Crocifissione di Gesù Cristo con Maddalena uit de zestiende eeuw, en Martirio di Santa Eurosia uit de zeventiende eeuw. Van beide werken is de kunstenaar helaas niet bekend.

Tempio del Valadier – unieke kapel in de grotten

Tussen Genga en San Vittore loopt een voetpad omhoog, richting een ingang in de bergen. Deze grot herbergt maar liefst twee heiligdommen, die op slechts tientallen meters van elkaar liggen. Twee volledig verschillende weliswaar: de één is gebouwd door Benedictijner monniken in het jaar 1007 en de andere in opdracht van paus Leo XII, die afkomstig was uit Genga.

Langs het pad omhoog zijn verschillende gaten in de rotswanden te zien. Volgens archeologen werden deze bergen in de prehistorie als schuilplaats gebruikt en dienden de gaten voor het positioneren van speren. Verder omhoog vind je langs de route veertien kruiswegstaties, elk met een deel van de lijdensweg van Jezus.

Wanneer je door de zinderende warmte de kruisweg omhoog hebt gevolgd (deze wandeling op zich is al een aanrader vanwege de schitterende vergezichten) kom je eerst bij deze poort, waarna je meteen betoverd wordt door een metershoge kapel: de Tempio del Valadier.

De bouw van deze kapel, die is vernoemd naar de ontwerper ervan, Giuseppe Valadier, was een opdracht van paus Leo XII. De eerste steen werd gelegd in 1819. Negen jaar later, in 1828, werd de kapel voltooid.

De achthoekige kapel is volledig opgetrokken uit travertijn, een soort kalksteen die verderop in de Frasassi-bergen is gewonnen. In de kapel werd een Madonna col Bambino geplaatst, die in het museum in Genga te bewonderen is. Hij past precies in de grotten: een waar meesterwerk!

Santa Maria infra Saxa

Een paar meter verderop bevindt zich het tweede heiligdom: de Santa Maria infra Saxa, letterlijk vertaald ‘de heilige Maria onder de rotsen’. Deze vroegere kluizenaarswoning bevindt zich dan ook onder de rotsen, gedeeltelijk ingebeiteld in de bergwand.

Bronnen uit 1029 spreken over een klooster dat bewoond werd door Benedictijner nonnen. Tot in de jaren veertig werd in dit heiligdom een houten beeld van Madonna bewaard, maar deze werd helaas verwoest door een brand. Nu is er een stenen kopie te vinden.

Als je even de grotten inloopt, kun je daar in de zomer heerlijk verkoeling vinden voordat je weer naar beneden afdaalt. De ingang van dit bijzondere tafereel is niet zo gemakkelijk aan te geven, maar als je de weg van de Grotte di Frasassi naar Pianello volgt dan kom je er vanzelf langs. Er is een kleine parkeerplaats en aan het begin van het wandelpad is er een plek om water te drinken.

Abbazia di San Vittore alle Chiuse

Op een paar minuten lopen vanaf de ingang van de grotten van Frasassi ligt het plaatsje San Vittore Terme, met de imposante romaanse Abbazia di San Vittore alle Chiuse.

De abdij staat aan het begin van de Gola di Frasassi, waar de rivier de Sentino in de Esino stroomt, en sluit de oostelijke ingang van de kloof af, vandaar de toevoeging ‘alle Chiuse’. In 1902 werd de abdij uitgeroepen tot nationaal monument.

De Benedictijner abdij maakte deel uit van een veel groter kloostercomplex dat tussen 1060 en 1080 gebouwd werd. Door het massieve uiterlijk met de twee torens lijkt de abdij echter meer op een verdedigingswerk dan op een kerk.

Van de rest van het oude kloostercomplex zijn nog maar enkele ruimtes over, die tegenwoordig onderdak bieden aan het speleo-paleontologisch en archeologisch museum. Hier wordt het verhaal over het ontstaan van het dal en de omgeving verteld aan de hand van onder andere een ruim drie meter groot fossiel van een uitgestorven reptiel, de ichtyosaurus, die liefkozend Marta genoemd is. Er wordt uiteraard ook aandacht besteed aan de eerste mensen in deze contreien.

Castrum Petrosum

De belangrijkste toegangsweg tot de abdij was de brug over de Sentino. De poort in de toren bij de brug heeft een ronde romaanse boog aan de kloosterkant en een gotische spitsboog aan de kant van de rivier.

Ooit maakte deze toren deel uit van de verdedigingswerken van Castrum Petrosum. Van het middeleeuwse kasteel zie je nu alleen nog de toegangspoort en een vijftien meter hoge toren. Het gehucht heeft nog geen tweehonderd inwoners.

Vanwege de ligging op bijna vierhonderd meter boven zeeniveau kijk je hier prachtig uit over de Gola di Frasassi, waar de Sentino stroomt, en de Gola della Rossa, de bergpas waar de Esino loopt.

Pierosara

Je zult Castrum Petrosum overigens niet meer op de kaart vinden. De huidige naam luidt Pierosara, dankzij een hartverscheurend verhaal over twee jonge geliefden, Piero en Sara, en de feodale heer van het gebied, graaf Ravellone.

Deze graaf had zijn oog op Sara laten vallen en wilde haar de zijne maken. Hij wist echter dat zij verloofd was met Piero en daarom besloot hij om het meisje te ontvoeren. Op een dag viel hij met een aantal volgelingen het kasteel binnen en slaagde erin het meisje te pakken te nemen.

Toen hij er met haar vandoor wilde gaan, wisten de inwoners echter net voor zijn neus de toegangspoorten te sluiten. Er volgde een gevecht tussen de graaf met zijn volgelingen tegen de burgers. Toen de graaf besefte dat hij zou gaan verliezen, besloot hij Sara te doden.

Intussen was ook Piero ten tonele verschenen. Hij zag zijn geliefde op de grond liggen en stormde onmiddellijk in razernij op de graaf af, maar deze wist hem met een bijl af te weren. Piero viel in de armen van zijn geliefde en stierf ook. Ter nagedachtenis aan dit drama hebben de inwoners het plaatsje Pierosara genoemd, zodat de liefde van beide jonge mensen nooit vergeten wordt…

Nog meer tips voor de regio Le Marche

Ga je op vakantie naar Le Marche? Check dan onze dubbeldikke digitale reisgids voor deze veelzijdige regio, met bijna zevenhonderd pagina’s aan verhalen, tips, foto’s en informatie:

Bestel de Special Le MarcheOpent in een nieuw tabblad:

We verzamelden al onze favoriete plekken: sfeervolle dorpjes, steden vol ‘geheime’ hoekjes, robuuste kastelen, schitterende stranden, fijne restaurants, enthousiaste wijnboeren, bijzondere villa’s en interessante musea, voor een onvergetelijke vakantie!

De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (je pc, laptop, tablet en smartphone) van alle moois in je nieuwe Special genieten.