Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Italië in mijn broekzak – Proef 2000 jaar oude wijn op Elba!

Pascal: ‘Italië is het land met het meeste erfgoed ter wereld. In de laars zijn maar liefst vierenvijftig Unesco-sites te vinden. Het is goed dat deze locaties zo extra aandacht krijgen en beter worden beschermd, want een groot deel van onze westerse identiteit komt van oorsprong uit Italië. Veel van onze moderne gebruiken, maar ook onze infrastructuur en architectuur hebben we te danken aan de kennis en nalatenschap van de Romeinen. Overigens hebben zij op hun beurt weer veel van de Grieken geleerd, maar dat terzijde.

foto: Mauro Piccardi

Na bijna twintig jaar reizen door Italië durf ik wel te stellen dat hetgeen dat ik vroeger vaak als grapje zei, ‘onder iedere steen die je hier optilt, vind je een verborgen verhaal’, echt waar is. Voor een televisiemaker is dat een waar paradijs, want ik leef letterlijk op, in, met en naast een onuitputtelijke bron voor interessante items.

Deze keer een buitengewoon verhaal dat om verschillende redenen de uitzending (nog) niet heeft gehaald. Het onderwerp is er wellicht ook te jong voor, ondanks het feit dat het iets verrassend ouds vertelt!

Over geschiedenis kun je lezen, vertellen, fantaseren, films maken en je kunt haar bestuderen, maar sinds de zomer van 2017 kun je geschiedenis ook proeven! Je schenkt haar zo uit een fles rechtstreeks in jouw wijnglas. Wijn gemaakt door de Romeinen, rond het geboortejaar van Christus. Was het een goed jaar, het jaar nul? Betreft het hier een exclusieve Riserva?

Nee, deze flessen lagen niet tweeduizend jaar lang in een antieke wijnkelder te wachten om geopend te worden. Er zit namelijk een klein addertje onder het gras, maar het is een prachtig voorbeeld van een revolutionaire comeback. Een klein puzzelstukje dat bijdraagt aan de grootse Italiaanse wijngeschiedenis.

Ik neem je mee naar Portoferraio, de pittoreske haven van Elba. Na Sardinië en Sicilië is Elba het grootste eiland van Italië. De Italianen zelf noemen Elba echter hun grootste eiland, omdat ze Sardinië en Sicilië niet meerekenen. Dat zijn regio’s, zoals Toscane ook een regio is, en worden daarom vaak dus niet als eiland gezien.

De drukke haven wordt gedomineerd door de oude stad, die prachtig gedrapeerd over een heuvelrug ligt. Sta je met je rug naar het historisch centrum, dan zie je aan de andere kant van de baai een verhoogd plateau. Daarop bevindt zich een archeologische site: Villa Romana Le Grotte.

foto: Stefano Mutti | Villa Romana Le Grotte

Het betreft een Romeinse villa. Op het eerste oog niet echt indrukwekkend. Elders in Italië zijn er immers veel mooiere, grotere en beter geconserveerde voorbeelden te vinden uit de tijd van het Romeinse Rijk. Maar deze domus romana, die 100 jaar voor Christus werd gebouwd, hield tot voor kort een geheim verborgen. Een wijngeheim.

Het enorme gebouw was ooit het buitenhuis van een vooraanstaand politicus uit Rome. In zijn vrije tijd kwam hij met familie en vrienden over uit de drukke stad om te genieten van de rust en de schoonheid van het eiland.

Anno 2018 resten er van dit ooit zo luxe buitenhuis niet veel meer dan wat lage muurtjes die het vloerplan uittekenen. Waarschijnlijk is er zo weinig bewaard gebleven omdat de villa reeds tweehonderd jaar na de oplevering, dus in het jaar 100, door de eigenaren werd verlaten.

Hun vertrek was niet overhaast, maar uiterst zorgvuldig gepland. Dat betekent dat alles van waarde op karren en boten, werd meegenomen, terug naar Rome. Zelfs het marmer waarmee de villa was afgewerkt werd los gebeiteld en ingepakt.

een reconstructie van de indrukwekkende Villa Romana Le Grotte
(uit het boek Elba, territorio e civiltà di un isola)

De volledig gestripte villa bleef troosteloos achter. Het zou een Godsvermogen hebben gekost om de villa te restaureren, laat staan te onderhouden. Niemand van de eilandbewoners had daar de middelen voor. Het verval trad dan ook snel in. Er ging tweeduizend jaar zon, zee, regen en wind overheen, waardoor we nu behoorlijk wat voorstellingsvermogen nodig hebben om ons de villa voor te stellen zoals de Romeinen hem hadden gebouwd.

Tot voor kort, toen er een belangrijke ontdekking werd gedaan die in de archeologische wereld behoorlijk veel Romeins stof heeft doen opwaaien.

Bij recente opgravingen werden namelijk een opslag voor druiven en traditionele amforen gevonden. Men vermoedt dat hier ruim twee millennia geleden een wijnmakerij geweest moet zijn. Hoogstwaarschijnlijk een serieus commercieel bedrijf, dat dankzij de ligging, net iets lager dan de villa, ook in opdracht van de Romaanse politicus wijn produceerde.

de recente opgravingen van de Romeinse villa
foto: Laura-Pagliantini |  Villa Romana Le Grotte

Er is zelfs een merkteken gevonden in de vorm van een dolfijn. Dit dier was in die periode het symbool voor rijkdom en voorspoed en werd veel gebruikt om een bedrijf te ‘zegenen’. Daarnaast is er een inscriptie gevonden. Op verschillende half ingegraven aardewerken kruiken stuitten de archeologen op de naam Hermia. Studies wijzen uit dat dit de naam geweest moet zijn van de slaaf die de leiding had over de wijnmakerij.

Dit alles is een uitzonderlijke en tevens belangrijke vondst voor Elba, helemaal als je weet dat het eiland al jaren vecht tegen het Italiaanse vooroordeel dat haar aarde geen goede voedingsbodem zou zijn voor het telen van druiven. Met deze ontdekking hebben de eilandbewoners het volste recht te claimen dat wijn wel degelijk deel uitmaakt van hun cultuur – en dat al meer dan tweeduizend jaar lang! Een morele overwinning op de rest van de laars, zou je kunnen zeggen.

Elba staat bekend om haar prachtige stranden,niet om haar wijnen

Voor wijnboer Arrighi was deze vondst de aanleiding om met een aantal wetenschappers te achterhalen hoe de Romeinen wijn op Elba zouden hebben geproduceerd, om deze vervolgens zo natuurgetrouw mogelijk na te maken.

Na drie jaren van intensief onderzoek was het in de zomer van 2017 eindelijk zover: onder grote internationale belangstelling werd de eerste Hermia-fles gepresenteerd. Voor de eerste keer na de val van het Romeinse Rijk, is het onwaarschijnlijke mogelijk geworden: je kunt nu dezelfde wijn drinken als de Romeinse elite. Zou het net zo goed smaken als tweeduizend jaar geleden?

foto: Arrighi Vigne & Olive

Net als toen wordt ook de huidige Hermia gemaakt van de Viognier-druif. Bijzonder om te melden is dat de schil van de druif tijdens de fermentatie niet wordt verwijderd, maar voor langere tijd in contact blijft met het vocht. Daarna gaat de wijn, die dan nog geen wijn is, in de traditionele grote aardewerken kruiken van achthonderd liter.

naar voorbeeld uit de oudheid worden nieuwe ‘moderne’ kruiken gemaakt
foto: Arrighi Vigne & Olive

Deze enorme kruiken’ worden in het Toscaanse Impruneta sinds jaar en dag door ambachtslieden op traditionele wijze gefabriceerd. De klei waarvan ze zijn gemaakt, heeft in tegenstelling tot houten wijnvaten geen enkele invloed op de kleur, smaak of geur van de wijn. De uiteindelijke afdronk van de Hermia is dan ook uiterst trouw aan de oorspronkelijke smaak van de druif zelf.

De gebakken klei is wel poreus, waardoor een micro-zuurstofvoorziening ontstaat. Een kleine hoeveelheid zuurstof weet de kruik binnen te dringen, hetgeen een positief effect heeft op de evolutie van de wijn.

ook de druivenschil gaat mee en wordt pas later gescheiden van de wijn
foto: Arrighi Vigne & Olive

Door middel van een glas wijn wanen we ons nu heel even in het dagelijks leven van de Romeinen. Alcohol drinken vormde in die tijd een belangrijk deel van het sociale leven in Rome, veel meer dan nu – voor de mannelijke elite althans. Wijn werd overal bij gedronken, bij de lunch, uiteraard bij het diner en zelfs bij het ontbijt! Overigens werd de wijn wel sterk met water aangelengd.

Wij beschouwen het tegenwoordig als ongehoord om ‘water bij de wijn te doen’, maar tot de jaren zeventig van de vorige eeuw werd dat eigenlijk overal in Europa nog gedaan. Met name in Frankrijk en in Italië, waar ik het nu nog steeds zie gebeuren.

Dit gebruik stamt dus nog uit de oudheid, want zowel de Grieken als de Romeinen vonden het juist ongehoord en barbaars om wijn puur te drinken. Het toevoegen van water werd gezien als een teken van beschaving.

Antieke recepten uit het voormalig Romeinse Rijk vertellen dat er in sommige gevallen zelfs zeewater werd bijgeschonken. In Andalusië was het gebruikelijk om tijdens het gisten de zoetheidsgraad omlaag te brengen door het toevoegen van water uit de zee. Dat moest zo puur mogelijk zijn en werd dus zo ver mogelijk van de kust aan boord ‘gevist’.

De Romeinse wijn die op Elba wordt gemaakt, smaakt puur het best, zonder water, maar mét dit prachtige verhaal in je achterhoofd. Met elke slok een stukje geschiedenis opnemen, dat is een mooie toost waard. Cin cin!’

Ga met Pascal mee op reis
Pascal woont in Italië. Als televisieproducer werkt hij aan uiteenlopende programma’s waarvoor hij de mooiste locaties bezoekt en steeds weer bijzondere mensen ontmoet. Je kunt dagelijks op de hoogte blijven van zijn televisie-avonturen in Italië via Instagram, je volgt hem via Pascal_Horbach en/of Italieinmijnbroekzak. Al zijn verhalen voor Ciao tutti lees je via deze link, nog veel meer verhalen lees je op zijn eigen blog Italië in mijn broekzak.

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *