De ruïne van Fornace Penna bij het vissersdorpje Sampieri

Aan de zuidoostkust van Sicilië staat een opmerkelijke ruïne. Het is de voormalige steenfabriek Fornace Penna. De resten van de fabriek zijn terug te vinden op een rotsplateau direct aan zee, ook wel Punta Pisciotto genaamd, niet ver van het vissersdorpje Sampieri.

Liefhebbers van de verhalen van commissario Montalbano zullen de fabriek direct herkennen. De ruïnes zijn namelijk meerdere malen gebruikt voor opnames van deze populaire televisieserie, al heet de fabriek dan La Mànnara en is het een oude tonnara, tonijnfabriek. In La forma dell’acqua bijvoorbeeld vinden Saro en Pino, twee straatvegers, hier het lichaam van ingenieur Luparello.

Erwin treedt in de voetsporen van de populaire commissaris en brengt een bezoek aan dit industriële monument.

Erwin: ‘Het is even goed zoeken om de juiste afslag te vinden vanaf de provinciale weg SP66, maar de navigatie stuurt ons naar het juiste adres, Contrada Pisciotto. Al snel zien we een enorme bakstenen schoorsteen aan de horizon verschijnen.

Nog een paar bochten en we staan aan de zee, met links van ons de ruïne van Fornace Penna. De voormalige fabriek staat spectaculair op nog geen honderd meter van de zee en biedt een prachtig panorama.

In 1909 startte men met de bouw van de fabriek, naar het idee van Ignazio Emmolo. De bouw nam drie jaar in beslag. Met de steun van baron Guglielmo Penna, naar wie de fabriek is vernoemd, richtte Ignazio Emmolo een bloeiend bedrijf voor de productie van bakstenen op.

De locatie lijkt op het eerste oog wat vreemd, zo direct aan zee, op een rotsplateau, maar het was juist een geweldig goed gekozen plek. Op nog geen tweehonderd meter afstand van de fabriek lag namelijk een kleigroeve, die de fabriek van grondstoffen voorzag.

Er was een zoetwaterbron in de buurt en er lag een spoorlijn. De aan- en afvoer vanaf land was hiermee voorzien, maar het overgrote deel van het transport van de bakstenen zou over zee gaan – en dan met name naar Malta en Libië.

Zo is de Libische stad Tripoli tijdens de wederopbouw begin twintigste eeuw grotendeels opgetrokken uit de bakstenen van de Fornace Penna. Omdat de wateren rond de fabriek behoorlijk diep zijn, konden de schepen vlak bij de fabriek aanmeren om de bakstenen in te laden. Zo lag de fabriek op een ideale locatie voor zowel transport over land als over zee.

In de nacht van 26 januari 1924 sloeg het noodlot toe. Er brak een hevige brand uit en de fabriek werd grotendeels verwoest. Tot op de dag van vandaag is nog niet helemaal duidelijk of er iemand verantwoordelijk was voor brandstichting, maar er zijn verdenkingen richting de socialisten of een wraakactie binnen de fascistische gelederen. Nooit werd de bakstenenfabriek weer opgebouwd. Wat rest, is een skelet en de hoge schoorsteen, die we al van veraf zagen.

Als we richting de fabriek lopen zien we al snel dat dit niet geheel zonder gevaar is. De fabriek, die door de lokale bevolking ‘o Pisciuottu’ wordt genoemd, raakt steeds verder in verval. De harde zeewind en de regen hebben hun sporen duidelijk nagelaten.

Er zijn bezoekers die zich nog naar binnen wagen, in de ruïne van de fabriek, maar wij besluiten het monument van een afstandje te bekijken omdat instortingsgevaar een reëel risico is. Er is duidelijk te zien dat de muren niet veel meer nodig hebben om volledig in te storten.

De ruïne van de fabriek is al jaren een punt van discussie onder de lokale bevolking. Er is gesproken over renovatie en er zijn zelfs plannen voor een hotel geweest, maar tot op de dag van vandaag trotseert de voormalige fabriek de elementen en zullen de ruïnes stukje bij beetje verder vergaan.

Spiaggia della Mannara

Naast Punta Pisciotto ligt een fijn strand, Spiaggia della Mannara. Dit brede strand met goudbruin zand ligt ingeklemd tussen de voormalige baksteenfabriek en het dorpje Sampieri.

Achter het strand zijn schitterende duinformaties te vinden. Doordat er niet veel begroeiing is op de duinen, verplaatsen die zich dankzij de wind. Hierdoor verandert het landschap constant. De wind laat ook een ander schitterend natuurfenomeen achter in het fijne zand: zandgolven. Vanaf de duinen heb je prachtig uitzicht op Fornace Penna.

Het strand is vooral in de zomermaanden populair bij de lokale bevolking. Er is een aantal strandtenten waar je tegen betaling een ligbedje met parasol kunt huren, maar het overgrote deel van het strand is vrij toegankelijk. Omdat het strand hier heel geleidelijk afloopt richting zee, is het ook een ideaal strand voor gezinnen.

Het vissersdorpje Sampieri

Aan de ander kant van het strand ligt het vissersdorpje Sampieri. Het oude hart van Sampieri ligt direct aan zee en bestaat uit een aantal kleine straatjes met lage woningen. Tot een jaar of tien geleden was dit een echt vissersdorpje, maar vandaag de dag is er nog maar een klein aantal vissers over. Het merendeel van de bevolking leeft inmiddels van de landbouw en het toerisme.

In het laagseizoen bestaat het dorp uit amper duizend inwoners, maar in de zomermaanden wordt dat makkelijk een veelvoud daarvan. Sampieri werkt mede dankzij de fijne stranden als een magneet voor vakantiegangers die volop genieten van de zomerse sfeer van het dorp.

Wanneer we door de straatjes van het oude centrum lopen, komen we al snel uit bij de azuurblauwe zee. Hier liggen een paar houten vissersboten op de wal te wachten op de vissers. In het laagseizoen lijkt het wel of de tijd stil staat in Sampieri.

We genieten nog even van het geluid van de golven die breken op de kade. In de verte zien we nog nét het silhouet van de Fornace Penna. Hoe lang zal de schoorsteen nog hemelwaarts reiken?’