Cavallo d’Ispica (Modica) – een bijzonder ingenieuze watermolen in een grot

Verscholen in de Monti Iblei, niet ver van de stad Modica, tref je de Cava d’Ispica, een diepe kloof van ongeveer dertien kilometer lang. De kloof is in de loop der tijd uitgesleten door het water, dat een spectaculair landschap heeft gecreëerd.

Aan weerszijden van de kloof vind je archeologische schatten als prehistorische dodensteden, christelijke catacomben en afgelegen kluizenaarswoningen. Tussen al die historische monumenten vind je ook een bijzonder ingenieuze watermolen in een grot. Erwin neemt je er graag mee naartoe.

Erwin: ‘In de achttiende eeuw trof je in het gebied net buiten Modica diverse watermolens aan, die voornamelijk werden gebruikt voor de productie van meel. Vandaag de dag is Cavallo d’Ispica een van de weinige overgebleven watermolens die nog functioneert zoals in de achttiende eeuw. Het is ook de enige molen die toegankelijk is voor bezoekers.

De molen staat niet ver van het archeologisch park Cava d’Ispica. Je kunt dan ook prima parkeren op de parkeerplaats van deze archeologische vindplaats, vanwaar je in vijf minuten naar de molen loopt.

Het is moeilijk voor te stellen dat hier een oude watermolen aanwezig is. Er staat een vrij modern huis, maar het bord op de gevel geeft aan dat we op de juiste plek zijn. Bij de ingang treffen we een oude dame in een klein winkeltje, waar de molenaarsfamilie verse producten verkoopt en natuurlijk meel van de eigen molen.

We kopen een toegangskaartje en krijgen een korte uitleg over de molen. De huidige woning en het winkeltje zijn voor en over de antieke molen gebouwd, maar wanneer de rondleiding start, komen we al snel bij de woning uit de achttiende eeuw.

In tegenstelling tot de meeste molens in Nederland en België maakt men bij deze molens geen gebruik van windenergie, maar van kleine beekjes die richting de hoofdrivier stromen. Deze stroompjes voorzagen de families in de omgeving van drinkwater, water voor het vee, water voor het wassen van kleding en natuurlijk water om de molen aan te drijven.

De oude molenaarswoning bevindt zich grotendeels in natuurlijke grotten. Maar voor we bij de eerste grot aankomen, treffen we in het moderne pand nog twee ruimtes waar diverse gereedschappen staan uitgestald die vooral bedoeld zijn voor de bewerking van hout.

De molenaarsfamilies waren lange tijd op zichzelf aangewezen. Ze woonden ver van de bewoonde wereld en moesten hierdoor zelfvoorzienend zijn. Een goed voorbeeld hiervan is te zien in de weefruimte. Dankzij de weefmachine kon de familie zelf kleding en dekens produceren.

Als we de route verder volgen, komen we bij de originele molenaarswoning – feitelijk niet meer dan een aantal aaneengeschakelde natuurlijke grotten. Het moet hier zeker ’s winters een koude en vochtige bedoening zijn geweest.

De diverse grotten hadden allemaal een eigen functie. De eerste grot is vrij klein er werd gebruikt voor de opslag van hout, dat essentieel was voor het brandend houden van een vuur, om de woning te kunnen verwarmen én om te kunnen koken.

In de grot waar het hele dagelijkse leven zich afspeelde, zien we een bed en een soort keuken. In deze ruimte bakte de familie volop brood. Er zijn dan ook diverse opslagruimtes voor voedsel. Wat direct opvalt, is dat er geprobeerd is om zo veel mogelijk comfort aan te brengen. Zo is er een stenen vloer gelegd.

De vloer loopt door naar de aangrenzende grot, waar men de was kon doen. Hiervoor gebruikte men schoon water van het beekje dat ook de molen laat draaien. Het water stroomt via een aftakking in een kanaaltje door de grot, om daarna uit te komen in de moestuin. De molenaarsfamilie maakte zo optimaal gebruik van het water.

De laatste grot was bestemd voor de dieren, die de familie onder meer voorzagen van melk en die waarschijnlijk ook wel hebben geholpen bij het zware werk op het land. Het water dat naar de wasplaats stroomt, passeert ook deze grot zodat de dieren altijd vers water hadden.

Via een trap die is uitgehakt in het gesteente lopen we naar boven, waar we het water van de rotswand zien stromen. Hier splitst het beekje zich in een stroompje dat naar de woning en de moestuin gaat en een waterweg richting een bassin.

Vanuit dit bassin passeert het water een filter waarna het via een kegelvormige buis die is uitgehouwen in het gesteente een andere grot binnenstroomt. Doordat de buis steeds nauwer wordt, neemt de druk toe en spuit het water met een enorme kracht de grot in.

Als we de nauwe grot bezoeken, horen we hoe het water met veel kabaal uit de kegelvormige buis spuit en een houten wiel met schoepen aandrijft. Dit houten molenrad is verbonden met een metalen buis die naar boven leidt, waar de zware molensteen het graan tot meel kan malen. Het is al met al een ingenieus systeem.

Door de kegelvormige buis in de rotsen is het langzaam stromende riviertje veranderd in een krachtige stroom water, die voldoende energie genereert om de molensteen in werking te zetten. Fascinerend om te zien!’

Ben jij ook benieuwd hoe de bewoners van de Monti Iblei meel maakten? Je vindt de bijzondere watermolen Cavallo d’Ispica aan de Via Cava Ispica 89, op ongeveer een kwartier rijden van Modica, tegenover het archeologisch park Cava d’Ispica. Voor actuele informatie kun je het beste de website van Cavallo d’Ispica bezoeken.