Egelopvang La Ninna – het levenswerk van dierenarts Massimo Vacchetta

Al in 2017 maakten we kennis met de egelwereld van dierenarts Massimo Vacchetta, toen zijn boek 25 gram geluk verscheen. We waren meteen gegrepen door zijn bijzondere verhaal.

Massimo kwam per toeval in aanraking met een egeltje van maar vijfentwintig gram, dat niet alleen de aanleiding was voor het boek maar ook voor een speciale egelopvang. Dit voorjaar brachten Annerike en Saskia een bezoek aan het Centro Recupero Ricci La Ninna in Novello, een dorpje vlak bij Barolo en La Morra, in Piemonte.

Ontmoeting met een weesegeltje

Massimo is samen met vrijwilliger Silvana nog druk bezig met zijn ‘egelronde’ als hij ons ontvangt. Terwijl Silvana een egeltje van medicatie voorziet, vertelt Massimo ons zijn verhaal.

In 2013 paste hij op de dierenartspraktijk van zijn vriend Andrea, waar hij de zorg kreeg over een piepklein kwetsbaar weesegeltje. Massimo noemde haar Ninna, wat slaapje betekent, aangezien ze bijna de hele dag door dutjes deed.

Hij raakt helemaal in de ban van het stekelige diertje. Wanneer er meer en meer egels op zijn pad komen, besluit Massimo een opvang te starten. Hij vernoemt zijn egelopvang naar Ninna, met wie alles begon.

Il padre dei ricci

Voor Massimo ons de opvang laat zien, wil hij graag weten hoe we bij La Ninna terecht zijn gekomen. Zoals vijfentwintig gram egel in 2013 Massimo’s hart stal, zo raakten wij geïntrigeerd door het bijzondere verhaal van deze dierenarts toen we zijn boek lazen.

Ons bezoek aan de egelopvang stond in 2020 al op de planning, maar kon vanwege de coronapandemie niet doorgaan. Toen Massimo hoorde dat we dit voorjaar dan eindelijk opnieuw in de buurt zouden zijn, waren we meer dan welkom.

Massimo grapt: ‘Un pellegrinaggio per vedere il padre dei ricci, come Padre Pio, un santo.’ Hij zet de vergelijking nog extra kracht bij door te vertellen dat er een paar dagen geleden een Frans stel bij hem aan de deur stond met een brief van hun dochtertje, speciaal voor Massimo.

Massimo vraagt ons of we de documentaire met de treffende titel Il San Francesco dei Ricci uit 2021 hebben gezien. Filmmaker Alessandro Ingaria volgde Massimo, die zich net als Franciscus van Assisi zijn hele leven inzet voor dieren, en won daarmee het Pet Carpet Film Festival.

Van de Duitse regisseur Rosie Koch werd datzelfde jaar op Arte TV Die Igel-Retter aus dem Piemont uitgezonden, die in 2022 de Duitse natuurfilmprijs in de wacht sleepte.

Het succes van 25 gram geluk

Trots laat Massimo ons zijn vitrinekast zien die vol staat met al zijn boeken, vertaald in onder meer het Nederlands, Engels, Duits, Spaans, Zweeds en Grieks. Hongaars en Chinees komen er binnenkort ook nog bij.

‘È stato un miracolo, perch’è stato il mio primo libro.’ Massimo blijft echter nuchter onder het succes en staat dag en nacht tussen de egels die zijn hulp nodig hebben. Hij is vooral blij dat de egelopvang dankzij zijn boek wereldwijd bekendheid geniet.

Massimo wijst naar de egel op de cover van zijn tweede boek, Cuore di riccio. ‘Het kostte ons ik weet niet hoe lang om deze foto te maken. Het gehandicapte egelmodel zonder achterpootjes werkte namelijk totaal niet mee,’ vertelt Massimo lachend.

Later dit jaar verschijnt ook een stripboek, met een verhaal verteld vanuit de egels, die zorg krijgen van een man die is geïnspireerd op Massimo zelf.

Een plek om te herstellen

Massimo neemt ons mee naar de verschillende ruimtes van de opvang, in en rondom zijn eigen huis. Zo is er een rescue room met couveuses met daarin egels die nog zeer intensieve zorg nodig hebben en een gedeelte met egels die al wat zijn opgeknapt.

De egelopvang biedt ook voldoende mogelijkheden om operaties uit te voeren en heeft alle benodigde apparatuur in huis om de dieren te onderzoeken, te behandelen en te monitoren.

Hoe lang de egels in de opvang blijven, hangt af van het trauma waarmee ze binnenkomen. Als ze bijvoorbeeld zijn aangereden door een auto, hebben ze vaak langere tijd intensieve zorg nodig.

De stap naar de vrijheid

Er is ook een buitenverblijf voor egels die over een poosje de stap naar vrijheid mogen zetten. Dat gaat overigens heel geleidelijk, vertelt Massimo. Er wordt langere tijd gekeken hoe het met de egels gaat en of ze in staat zijn om weer op eigen pootjes te kunnen staan.

Pas als Massimo ervan overtuigd is dat ze zichzelf kunnen redden, worden ze echt vrijgelaten. Een bijzonder moment, aldus Massimo. Vaak zijn de egels er slecht aan toe als ze bij hem komen en is het soms een wonder dat ze overleven, laat staan dat ze weer terug de natuur (of een tuin) in kunnen.

Afgelopen weken hebben ze maar liefst vijftig egels vrijgelaten. In principe doen ze dat altijd op de plek waar ze zijn gevonden, want die kennen de egels het beste.

Ruim vijftienhonderd egels per jaar

La Ninna is het enige centrum in Italië dat helemaal is gespecialiseerd in egels. Het is misschien wel het grootste in Europa. Per jaar behandelen Massimo en zijn collega’s ruim vijftienhonderd egels.

Op dit moment verblijven er tweehonderd egels in La Ninna. Er zijn ongeveer vijftig egels dusdanig gehandicapt dat ze niet meer terug de natuur in kunnen. Ze blijven dan voor de rest van hun leven bij Massimo.

Een aantal van hen kan zich bijvoorbeeld niet meer goed oprollen, zoals egels van nature doen bij gevaar. In dat geval zijn ze te kwetsbaar om nog vrij rond te lopen.

Elk jaar zijn er ook zo’n honderd baby-egeltjes, cuccioli, in de opvang, die net zo klein en kwetsbaar zijn als Ninna. Dankzij de vrijwilligers krijgen ze dag en nacht zorg en aandacht en groeien de meeste uit tot volwassen egels.

Egels in zwaar weer

Egels hebben het op alle fronten zwaar, zo vertelt Massimo. Helaas is dat in de meeste gevallen door menselijk toedoen. Ze kunnen zeven à acht jaar oud worden, maar de realiteit is dat veel egels slechts twee, hooguit drie jaar halen.

Veel egels worden aangereden door auto’s. Het betreft vaak mannetjesegels, die in het voorjaar als eerste ontwaken uit hun winterslaap en op zoek gaan naar eten en een vrouwtjesegel.

Klimaatverandering en hogere temperaturen hebben ook grote impact op de egel. Door droogte is het vinden van insecten in de grond ’s zomers een probleem, waardoor de egels niet allemaal in winterslaap kunnen gaan.

Vanwege de mildere winters worden ze bovendien vaak te vroeg wakker uit hun winterslaap. Zo vertelt Massimo dat er dit voorjaar veel meer egels bij de opvang zijn aangekomen dan vorig voorjaar, door de hoge temperaturen half april en vooral ook de extreem koude en natte weken daarna.

Ook plastic is rampzalig voor egels, net als het verbranden van gedroogd tuinafval (waar nestjes in kunnen zitten) en sproeiers met gifstoffen.

Redder in egelnood

Massimo zit vol verhalen, maar dat van de egels uit Turijn is wel heel bijzonder. Hij vertelt over een oud pakhuis in Turijn met daaromheen een bos vol egels, dat plaats moest maken voor een nieuwbouwhuis.

Terwijl de bulldozers al in aantocht waren, wist Massimo achtentwintig egels, waarvan drie zwangere vrouwtjes, te redden. De vrouwtjes konden in zijn opvang in alle rust bevallen van hun kleintjes. Toen ze groot genoeg waren kon de hele groep weer in Turijn – weliswaar op een andere plek – weer worden vrijgelaten.

Een egeltje met de naam Risotto

Onofrio, Cetto, Sole, Ludovico, Lancilotto, Giustino, Ercole, Pisellino, Pippo, Gino… Elke egel heeft een unieke naam, die dus maar één keer voorkomt in het archief van het opvangcentrum.

Vanwege de grote hoeveelheid egels die hij de afgelopen jaren in zijn centrum heeft gezien, is het voor Massimo haast onmogelijk om zich nog alle namen te herinneren. Maar de namen van de succesverhalen – en helaas ook van de schrijnendste gevallen – blijven hem voor altijd bij.

Vrijwilliger Silvana vertelt dat ze namen bedenken die ze direct kunnen associëren met de egel, zoals de plek waar hij is gevonden of een kenmerk van de egel. Dan onthoud je ze het beste. ‘Se ci fosse solo un numero non te lo ricordi, il nome invece si.’ zegt ze.

Ons oog valt op een egeltje met de naam Risotto, gevonden bij Vercelli, waar risotto wordt verbouwd. Die egel vergeten ook wij nooit meer.

Annerike krijgt een paar plastic handschoenen van Silvana en niet veel later ligt de kleine Pippo in haar handen, die ondanks zijn stekeltjes zorgt voor een teder geluksmoment.

Adopteer een egel op afstand

Massimo doet er alles aan om zijn egelopvang draaiende te houden. De opvang krijgt geen overheidssubsidies en is volledig afhankelijk van donaties.

Om hem en de egels te helpen, kun je een donatie doen, maar het is leuker om een egel op afstand te adopteren. Dat kan al voor € 25,- per maand.

Je adopteert dan een gehandicapte egel die in het centrum verblijft en continu zorg nodig heeft. Met het geld kan Massimo niet alleen speciaal eten bekostigen voor deze dieren, maar ook medicijnen en medische apparatuur.

Op de website van La Ninna staan alle egels die je kunt adopteren, waaronder Pupilla, Cespuglio en Zampina, elk met hun eigen verhaal.

De egelopvang is helaas niet geopend voor bezoekers, omdat Massimo en zijn team van vrijwilligers de hele dag door druk zijn met de zorg voor de egels.

Duik in 25 gram geluk

Je kunt het boek 25 gram geluk via deze link bestellen als e-book (als papieren boek is het in het Nederlands alleen nog tweedehands te bestellen of te leen bij de bibliotheek).

Lees je liever in het Italiaans? Duik dan in 25 grammi di felicità of Cuore di riccio, Massimo’s tweede boek over egels (dat helaas niet in het Nederlands vertaald is).

Massimo schreef ook twee kinderboeken, Ninna, il piccolo riccio con un grande cuore en Raccontami qualcosa di bello (ook beide alleen in het Italiaans verkrijgbaar).