Recanati en de Colli dell’Infinito – het thuis van Giacomo Leopardi

Op een van de heuvels van de provincie Macerata (Le Marche) ligt Recanati, een gemeente met zo’n twintigduizend inwoners. Het ligt op 293 meter hoogte, tussen de valleien van de rivieren Potenza en Musone. Net als veel andere plaatsen in Le Marche is Recanati een typische città balcone, een balkonstad, met prachtige uitzichten over het omringende landschap.

Op het centrale piazza, dat eind negentiende eeuw flink werd vergroot, staat een groot standbeeld van een van Recanati’s bekendste bewoners: de dichter, schrijver en filosoof Giacomo Leopardi, naar wie het plein ook is vernoemd.

We zullen deze lokale beroemdheid verderop uitgebreid aan je voorstellen, eerst wijden we onze aandacht aan de robuuste toren op het plein.

Torre del Borgo

Naast Leopardi’s standbeeld prijkt de zesendertig meter hoge Torre del Borgo, die werd gebouwd in de twaalfde eeuw. Later maakte de toren deel uit van het Palazzo Comunale, waar het gemeentebestuur zetelde. Toen men meer ruimte nodig had, werd het oude palazzo in 1872 gesloopt om plaats te maken voor een nieuw en veel groter gemeentehuis. De toren bleef geïsoleerd staan.

De toren huisvest het Museo di Recanati (MUREC). Aan de buitenzijde zie je veel tekens uit het verleden: een plaquette en een bronzen bas-reliëf gewijd aan de gevallenen, een klok met wijzerplaat uit 1562 en een leeuw, die ook is afgebeeld in het wapen van de stad.

Als je de toren beklimt, kom je onderweg eerst het oude uurwerk tegen. Een verdieping hoger hangen de klokken. Het is even een klim, maar de beloning is een adembenemend uitzicht dat zich uitstrekt van de Monti Sibillini tot aan de Adriatische Zee.

Colli dell’Infinito – heuvels der oneindigheid

Het gebied waarin Recanati ligt, wordt ook wel Colli dell’Infinito genoemd, ‘heuvels der oneindigheid’. Een goed gekozen naam, want de heuvels lijken inderdaad oneindig door te gaan.

Giacomo Leopardi liet zich door de rollende heuvels inspireren – en in het bijzonder door Monte Tabor – voor zijn gedicht L’infinito (‘de oneindigheid’):

Sempre caro mi fu quest’ermo colle,
e questa siepe, che da tanta parte
dell’ultimo orizzonte il guardo esclude.
Ma sedendo e mirando, interminati
spazi di là da quella, e sovrumani
silenzi, e profondissima quiete
io nel pensier mi fingo; ove per poco
il cor non si spaura. E come il vento
odo stormir tra queste piante, io quello
infinito silenzio a questa voce
vo comparando: e mi sovvien l’eterno,
e le morte stagioni, e la presente
e viva, e il suon di lei. Così tra questa
immensità s’annega il pensier mio:
e il naufragar m’è dolce in questo mare.

De eerste regel van het gedicht prijken trots op een van de muren van Recanati:

In vertaling van Frans van Dooren:
Steeds was mij deze eenzame heuvel lief
en deze heg, die aan zoveel zijden
de verre horizon aan ’t oog onttrekt.
Telkens als ik hier zit, stel ik me erachter
onmetelijke ruimten voor, en stilten
die ’t menselijk begrip te boven gaan,
en peilloos diepe rust; waarbij ik soms
bijna verstijf van angst. En als ik dan
de wind door deze takken heen hoor waaien,
dan vergelijk ik die immense stilte
met dit geruis: ik denk aan de eeuwigheid,
aan de afgestorven jaren, en aan dit
dat leeft, en aan ’t geluid ervan. En zo
verdrinkt mijn geest in eindeloze diepten,
en zoet is ’t mij in deze zee te zinken.

portret van Giacomo Leopardi door A. Ferrazzi | Casa Leopardi, Recanati

L’infinito is zonder twijfel Leopardi’s bekendste werk. Er zullen in Italië maar weinig mensen te vinden zijn die niet een paar regels van het gedicht kunnen declameren. Je komt het overal in Recanati en omgeving tegen. Niet alleen de heuvels verwijzen naar de dichter, maar ook restaurants, straten, pleinen en merken van allerlei streekproducten.

Het gedicht gaat over het gevoel dat de dichter vaak heeft als hij op een afgezonderde plaats op een heuvel zit. Een heg belemmert het zicht op de horizon, maar in gedachten kan hij zich een eindeloze ruimte achter de heg voorstellen. Leopardi schreef het op amper eenentwintigjarige leeftijd.

Daarmee bewees Leopardi meteen dat hij een van de grootste Italiaanse dichters van de negentiende eeuw was – en een van de belangrijkste Italiaanse figuren in de wereldliteratuur en de literaire romantiek.

Leopardi’s levensloop

Giacomo Leopardi werd op 29 juni 1798 geboren in Recanati. De kleine Giacomo groeit op in een adellijke familie. Al op jonge leeftijd legt hij een enorme leergierigheid aan de dag. Hij leest de volledige familiebibliotheek en vergaart zo buitengewoon veel kennis van de klassieke cultuur. Hij leert Latijn, Grieks en Hebreeuws lezen en schrijven.

Zijn studie wordt soms echter bemoeilijkt door een slechte gezondheid. Hij heeft een bochel en zijn ogen worden steeds slechter, waardoor hij het lezen en schrijven steeds meer moet beperken. Volgens de overlevering zou hij niet bepaald knap zijn geweest, maar wel heel voorkomend. Ook zou hij meestal ’s nachts op pad zijn gegaan; overdag blijft hij binnen.

Zijn oeuvre is zeer uitgebreid; behalve gedichten heeft hij ook filosofische werken en essays geschreven. Maar het zijn vooral zijn poëtische pentekeningen die nog altijd springlevend zijn, in Recanati en ver daarbuiten.

Treed in de voetsporen van Giacomo Leopardi

Casa Leopardi, het geboortehuis van Leopardi in Recanati, is te bezoeken. Net als de schrijver kun je je vergapen aan de planken vol boeken in de familiebibliotheek, die bijna de hele eerste verdieping van het palazzo in beslag neemt. Waar de schrijver in spe zich op vijftienjarige leeftijd verdiepte in de studie, heerst nu een diepe rust – perfect om deze woorden op te tekenen en de bijzondere sfeer van deze plek zo een beetje met jullie te kunnen delen.

foto: Casa Leopardi

Wandel zeker ook even naar het Piazza di Sabato del Villaggio. Dit pleintje is vernoemd naar Leopardi’s gedicht Il sabato del villaggio, dat hij schreef in 1829, vlak voor hij Recanati zou verlaten. Hij beschrijft het leven van alledag op een zaterdagavond, in afwachting van een vrije dag, die echter minder fijn is dan de hooggespannen verwachtingen aan de vooravond doen vermoeden.

Aan dit plein liggen ook de Santa Maria di Montemorello, de kerk waar Leopardi werd gedoopt, en het huis van Teresa Fattorini, de beroemde Silvia uit zijn werk A Silvia (‘aan Silvia’).

Een andere poëtische plek is het Complesso di Sant’Agostino, met de Torre del Passero Solitario. De klokkentoren heeft zo’n bijzondere naam omdat hij wordt genoemd in Leopardi’s gedicht Il passero solitario (‘de eenzame lijster’). Het bijbehorende klooster werd gebouwd in de dertiende eeuw en herbergt een aantal mooie fresco’s.

Leopardi ligt overigens niet in Recanati begraven. Hij stierf in Napels, op 14 juni 1837. Zijn graftombe is te vinden in het Parco Virgiliano in Napels, aan de andere kant van Italië. Hier in Recanati lijkt hij nog springlevend, met dank aan de inwoners die zijn infinito graag letterlijk nemen…

Nog meer tips voor Le Marche

Ga je op vakantie naar Le Marche? Check dan onze dubbeldikke digitale reisgids voor deze veelzijdige regio, met bijna 700 pagina’s aan verhalen, tips, foto’s en informatie:

Bestel deze Special

We verzamelden al onze favoriete plekken: sfeervolle dorpjes, steden vol ‘geheime’ hoekjes, robuuste kastelen, schitterende stranden, fijne restaurants, enthousiaste wijnboeren, bijzondere villa’s en interessante musea, voor een onvergetelijke vakantie!

De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (je pc, laptop, tablet en smartphone) van alle moois in je nieuwe Special genieten.