Bestel Saskia's roman Het perfecte recept

Abbazia di Farfa – een van de mooiste abdijen van Italië

De Abbazia di Farfa, de abdij van Farfa, is een van de mooiste Italiaanse abdijen. Dit middeleeuwse juweel ligt op een unieke locatie. Want hoewel de meeste kloosters van vergelijkbare grootte vooral op afgelegen plekken werden gebouwd, ver weg van de bewoonde wereld, ligt deze abdij als het ware gekoppeld aan de charmante borgo Farfa.

Vanuit Borgo di Carognola, ons vakantiehuis in Umbrië, rijden we zuidwaarts, naar de regio Lazio. Eenmaal van de grote weg af, duiken we steeds dieper het binnenland in. Na een prachtige rit over een kronkelige weg door een groene vallei, ontwaren we plots de Abbazia di Farfa. Geflankeerd door enkele ranke cipressen ligt de abdij er prachtig bij, in het warme nazomerlicht.

We krijgen een privérondleiding van gids Riccardo en laten ons betoveren door de sfeer en de rust van de indrukwekkende abdij. Ook bezoeken we de bijbehorende kerk, die bekend staat om de oogverblindende lichtinval.

Waar in vroegere jaren circa vijfhonderd Benedictijnen de abdij bewoonden, tref je er vandaag de dag nog maar vier monniken en twee priesters in opleiding aan. Ondanks het gebrek aan broeders, schittert de Abbazia di Farfa nog altijd net zo mooi als tijdens haar gloriejaren..

Voor we bij de ingang worden begroet door Riccardo, hebben we al heel wat foto’s kunnen schieten. We hebben speciale toestemming gekregen van de conservator van het abdijcomplex, Don Eugenio Gargiulo, om ook binnen foto’s te maken, van de zalen van de abdij, de crypte, de kruisgang en de grote bibliotheek, die enkele unieke, zeer oude manuscripten en tekeningen bevat.

Via een prachtige halfronde romaanse entree uit de veertiende eeuw, van de hand van Anselmo da Perugia, betreden we het complex. We belanden op een zonnige groene binnenplaats, waar behoorlijk wat mensen zitten te wachten op hun rondleiding. Het complex wordt, zeker op zondagen, nog altijd drukbezocht, maar desondanks heerst er een serene sfeer.

Riccardo: ‘De Benedictijner gemeenschap leeft hier al honderden jaren in stilte en eenvoud, in volledige harmonie met de natuur en de seizoenen. Hun leven is volledig gewijd aan God. De enorme abdij beleefde haar hoogtepunt tussen de achtste en twaalfde eeuw. In die tijd hadden de monniken een grote religieuze, culturele en politieke invloed op grote stukken van midden-Italië. Wat we nu nog van Farfa zien, is slechts een klein gedeelte van wat het ooit was.

De kerk en delen van het omliggende klooster zijn door de eeuwen heen diverse keren her- en verbouwd. In 1928 werd het tot nationaal monument verklaard, vanwege de architectonische en artistieke schoonheid.

Sindsdien bewonderen elk jaar duizenden bezoekers de abdij. Sommige pelgrims verblijven er zelfs enkele dagen, om zo hun geest en ziel volledige rust te geven.

De abdij werd in 680 na Christus gesticht door de Benedictijner monnik San Tommaso da Morienna. In Jeruzalem kreeg hij een visioen van de maagd Maria, die hem vertelde dat hij in Italië een nieuwe kerk moest bouwen op de resten van een ruïne die geflankeerd werd door drie cipressen. Uiteindelijk vond hij deze plek, een Romeinse ruïne uit de tweede eeuw.’

Voordat we de abdij binnengaan, laat Ricardo ons de klokkentoren zien, met stukjes van wat ooit betoverende mooie fresco’s moeten zijn geweest.

Op een hoogte van vijf meter zijn er twee open ramen waar het felle zonlicht door naar binnen schijnt. Riccardo vertelt dat de toren in de achtste eeuw zodanig gebouwd is, dat de zon onder een hoek van dertig graden precies op een driehoekige steen in een van de gevels scheen.

In de loop der eeuwen is de stand van de zon ten opzichte van de aarde echter veranderd, waardoor die hoek nu ongeveer veertig graden is en de zonnestralen dus lager op de gevel van de toren schijnen.

Riccardo gaat ons voor naar de abdij. We bewonderen de diverse ruimtes met fresco’s rondom de kloostertuin, pal naast de klokkentoren.

In de Aula Capitolare stuiten we op een aantal lunetten, in 2010 gemaakt door de lokale kunstenaar Francesco Verola. Hij verbeeldt de geschiedenis van Farfa in een vijftal moderne maar prachtige fresco’s.

Een van de fresco’s verbeeldt de scène waarin de knielende San Tommaso da Morienna het visioen ontvangt om een kerk te bouwen op een ruïne, geflankeerd door drie cipressen (die rechtsboven nog minuscuul te zien zijn).

Als we in de bibliotheek belanden, worden we stil van de aanblik van enkele unieke originele manuscripten, tekeningen en boeken die extreem goed bewaard zijn gebleven. Door gebruik te maken van natuurlijke kleurstoffen, werden sierlijke hoofdletters en strofen van betekenis vaak in kleur weergegeven. Een van de zeldzaamheden in de bibliotheek is het oudste gedrukte boek van Italië, uit de elfde eeuw.

We kunnen ons amper voorstellen dat deze indrukwekkende religieuze boekwerken destijds met eindeloos geduld in het scriptorium vervaardigd zijn. Letterlijk een monnikenwerk! Geen wonder dat menige monnik dan ook vergroeiingen aan de hand en rugklachten had.

Het absolute pronkstuk van de meer dan zestigduizend aanwezige stukken is een zeventig kilo (!) zwaar Latijns gezangenboek, gemaakt van schapenhuid, uit 1400. Opengeklapt beslaat het bijna een volledige vierkante meter. Later zullen we in de kerk een grote, massieve standaard ontdekken, die dit gewichtige pronkstuk in vroegere jaren kon dragen. Meraviglioso!

Riccardo wil ons nog iets bijzonders laten zien: een donkere ruimte met een marmeren sarcofaag. Riccardo: ‘In 1961 werd bij opgravingen in de apsis deze kostbare Romeinse sarcofaag uit de tweede eeuw na Christus ontdekt. Kijk maar eens hoe mooi hij na bijna tweeduizend jaar nog intact is.’

De sarcofaag is rijkelijk gedecoreerd, met een scène van de strijd tussen Romeinen en barbaren. Tevens is het een bewijs dat de abdij op oude Romeinse ruïnes is gebouwd, zoals de maagd Maria aan San Tommaso da Morienna had opgedragen.

Veruit het belangrijkste gebouw van het kloostercomplex is de schitterende Basilica Santa Maria di Farfa, uit 1496. Dat zie je niet meteen, want de Karolingische kerk schittert vooral van binnen. De onlangs gerestaureerde buitenkant is mooi maar vrij sober.

Het interieur van de kerk is verdeeld in drie beuken, gescheiden door granieten en marmeren zuilen, waarbij de oude Romeinse resten zijn hergebruikt. De middelste beuk is absoluut de mooiste, met het prachtig beschilderde houten plafond, schitterend gedecoreerd in blauwe en gouden kleuren.

Het gigantische fresco uit 1561 onder het ronde roosvenster beeldt Het Laatste Oordeel uit. Het is geschilderd met olieverf, uitzonderlijk voor die tijd, door de Vlaamse schilder Henrik van der Broek die zich, zo wordt gezegd, liet inspireren door de fresco’s van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel.

Wat bijzonder fascinerend is, is de magnifieke lichtinval door de twee gigantische gotische vensters in de apsis. De zon werpt zijn warme stralen door de smalle vensters naar binnen, alsof er een teken van boven gegeven wordt.

Riccardo wijst ons ook op het graf van de Benedictijner monnik Beato Placido Riccardi (1844-1915) die vanaf 1894 een aantal jaren in Farfa werkte. Hij werd in 1938 in Rome gevonden, gemummificeerd in de Sint-Paulus buiten de muren. In 1954 werd hij heilig verklaard, sinds 1957 ligt hij in deze kerk, met zijn gezicht en handen geboetseerd van was.

Als we afscheid hebben genomen van Riccardo lopen we nog even door het aangrenzende dorpje Farfa, dat uit slechts twee pittoreske straatjes bestaat. De traditionele kleine huisjes hebben dikke houten lateien boven de deuren.

Wij besluiten een kijkje te nemen bij een aantal authentieke winkeltjes en ambachtelijke werkplaatsen die er te vinden zijn. In een piepklein huisje zit een pastafabriekje, terwijl in een ander pand een delicatessenwinkel gevestigd is.

Een van de leukste en lekkerste winkeltjes is Le Specialità del Borgo, waar Giuliana de allerlekkerste koekjes bakt. Zo smullen we hier van heerlijke krokante biscotti con uvette e cereali en luchtige meringue met chocolade, die we dan ook maar gelijk mee naar huis nemen. Buonissimi!

Elke eerste zondag van de maand is er een gezellige antiekmarkt in Farfa, iets dat prachtig past in de setting die Farfa biedt.

In de abdij zelf is er naast een koffiebar overigens ook een souvenirwinkel te vinden, waar allerlei aan Farfa gerelateerde producten te koop zijn, evenals een verscheidenheid aan natuurlijke producten als thee, wijn, likeur, chocolade en eigengemaakte honing.

Om het complex nog wat beter te kunnen zien, rijden we naar Montopoli, het hoogste punt van de vallei. Vanaf het terras naast de Torre Ugonesca leggen we de abdij nog eens in al haar glorie vast en genieten we van het serene uitzicht op Farfa.

Praktische informatie
Je vindt de Abbazia di Farfa aan de Via del Monastero 1 in Fara in Sabina (Rieti). De abdij is alleen met een gids toegankelijk, van dinsdag tot en met zondag. De kerk is ook zonder gids te bezichtigen en is dagelijks geopend. Een rondleiding van een uur kost in het Italiaans vijf euro per persoon, voor andere talen betaal je acht euro per persoon. Alle verdere info over de abdij vind je op de website van de Abbazia di Farfa.

Ontdek de leukste routes in Italiaanse steden!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *