Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Piero della Francesca, de outsider van de renaissance

Leonardo da Vinci, Rafaël en Michelangelo – de ‘grote drie’ van de Italiaanse renaissance kennen we allemaal. Een kunstenaar die iets minder beroemd is, maar ook negen van de tien keer bij zijn voornaam wordt genoemd, is Piero: bij ons beter bekend als Piero della Francesca.

Piero-della-Francesca-zelfportret

Piero werd geboren in het Toscaanse Borgo San Sepolcro (dat tegenwoordig Sansepolcro heet), waar hij ook het grootste gedeelte van zijn leven woon- en werkzaam was. Eeuwenlang werd aangenomen dat hij in 1420 ter wereld kwam, maar de laatste decennia gaan kunsthistorici steeds vaker uit van 1412 als exact geboortejaar. Hij overleed in oktober 1492 in zijn geboorteplaats.

Als een echte uomo universale had Piero della Francesca meerdere talenten. Hij studeerde wiskunde en geometrie en schreef uitgebreid over beide onderwerpen. In zijn De prospectiva pingendi stelde Della Francesca regels op over hoe je als kunstenaar op elk voorwerp diepte kunt toepassen.

Door tijdgenoten, onder wie de beroemde kunstenaarsbiograaf Giorgio Vasari, werd Piero vaak geroemd om deze kwaliteiten, maar wij kennen hem eigenlijk vooral als fenomenaal schilder.

Geboorte-Piero-della-Francesca-National-Gallery-Londen

Bijna op al zijn schilderijen kunnen we een glimp opvangen van de omgeving waar hij woonde. Je kunt Sansepolcro zien liggen, met rondom de hogere gelegen vallei van de Tiber. Piero’s voorstellingen zijn uniek: ze doen stuk voor stuk zeer klassiek aan, maar ogen tegelijkertijd ook heel modern en eigentijds.

Piero-della-Francesca-Madonna-del-Parto-Sansepolcro

De hoofdpersonen in zijn voorstellingen, of het nu om Christus, Maria, een heilige of een hertog gaat, hebben allen de uitstraling van mystieke idolen. Net alsof er een stukje heiligheid van de geportretteerde persoon in het doek aanwezig is, waar je als toeschouwer even vluchtig contact mee hebt.

De verrijzenis van Christus

Piero’s beroemdste werk is zijn frescocyclus in de San Francesco in Arezzo, die de legende van het ware kruis vertelt.

Piero-della-Francesca-Legende-van-het-Ware-Kruis-Arezzo (1) Piero-della-Francesca-Legende-van-het-Ware-Kruis-Arezzo (2)

Ook De verrijzenis van Christus, dat eveneens in Sansepolcro te zien is (in de plaatselijke pinacoteca) is bekend. Het verhaal gaat dat het doek in 1944 maar ternauwernood werd gespaard tijdens de hevige gevechten tussen de Duitsers en de geallieerden.

Piero-della-Francesca-Verrijzenis (1)

Officier Anthony Clarke, die het stadje belegerde, liet het ene na het andere dak aan flarden schieten. In zijn hoofd klinkt echter steeds een stemmetje: je kent Sansepolcro ergens van. Tussen het vuren door probeerde hij te bedenken waarom het stadje telkens in zijn hoofd opdook.

Opeens wist hij het weer: hij had Along the Road gelezen, een reisboek van Aldous Huxley. In dit boek noemt Huxley het fresco De verrijzenis van Christus ‘het mooiste schilderij van de wereld’.

Clarke was ineens niet meer zo zeker van zijn belegering. Hij gaf het bevel het vuren te staken om te zien of de inwoners zich al zouden overgeven. Dat gebeurde de volgende ochtend en Clarke ging meteen op zoek naar het schilderij, dat hij – gelukkig – ongedeerd aantrof.

Net als Huxley noemen ook veel kunstkenners en -historici dit werk als het beste schilderij ter wereld. Wat maakt dit werk nu zo bijzonder? De Christusfiguur, die door de burgers van Sansepolcro wordt aanbeden als de beschermheilige van hun stad, heeft een iconische kwaliteit waar je u tegen zegt.

Piero-della-Francesca-Verrijzenis (2)

Deze Christus ademt de renaissance bijna letterlijk in en uit. Het is de ideale versmelting van de antieke oudheid en het christelijke ideaal. Met zijn indringende ogen kijkt hij jou, de toeschouwer van de wederopstanding, priemend aan, terwijl de bewakers een uiltje knappen op de voorgrond.

Je maakt op dit doek overigens ook kennis met Piero zelf: de bewaker op de voorgrond, met de zwarte krulletjes, is een vermeend zelfportret van de schilder.

De hertog van Montefeltro

Ook als portrettist is Piero haast onovertroffen. Wie heeft er in de Galleria degli Uffizi in Florence niet de twee krachtige panelen van Federico da Montefeltro en Battista Sforza bewonderd? Piero schilderde het werk rond 1465, toen hij werkzaam was als hofkunstenaar in Urbino, voor de hertog van Montefeltro.

Piero-della-Francesca-hertog- Montefeltro-Battista-Sforza-Galleria-Uffizi-Florence

Helaas kennen de geportretteerden op dit prachtige tweeluik een zeer trieste geschiedenis. Federico trouwde toen hij slechts elf jaar oud was. In elf jaar tijd kreeg het paar acht dochters, maar een zoon liet op zich wachten. Uiteindelijk kreeg het echtpaar toch een zoon, maar zes maanden na de geboorte stierf de moeder aan een longontsteking. Piero heeft haar niet levend geportretteerd, maar zou haar beeltenis tot leven hebben gewekt aan de hand van haar dodenmasker.

Piero portretteerde zijn opdrachtgever zeer realistisch, compleet met haakneus en verwondingen die hij tijdens gevechten had opgelopen. De andere kant van zijn gezicht zou zo mogelijk nog onooglijker zijn, dus Piero koos er weliswaar niet voor om zijn opdrachtgever fraaier af te beelden dan hij was, maar hij vereeuwigde wel zijn meest voordelige kant.

Nog meer Piero della Francesca’s

Naast deze drie bekende topstukken van Piero della Francesca kennen we amper twintig andere werken. Waarschijnlijk is dat maar een heel klein gedeelte van al het werk dat hij ooit heeft gemaakt.

Niet alle werken die Della Francesca in zijn geboortestad en omgeving maakte zijn nog op de oorspronkelijke plekken te zien. De doop van Christus en de niet afgemaakte Geboorte hebben bijvoorbeeld een permanent onderkomen in de National Gallery in Londen.

Piero-della-Francesca-Doop-Christus

In de Gallerie dell’Academia in Venetië vind je St. Hiëronymus met een devoot, andere werken van Piero schitteren in Perugia en Milaan.

Piero-della-Francesca-Gallerie-Accademia-Venetië

De Madonna della Misericordia schittert nog altijd in Sansepolcro…

Piero-della-Francesca-Madonna-della-Misericordia

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *