De Frecce Tricolori – het pijlsnelle Italiaanse stuntvliegteam

Het is allesbehalve kunst- en vliegwerk, maar stuntvliegen op het allerhoogste niveau. De Frecce Tricolori maken deel uit van de Italiaanse luchtmacht, maar hebben bovenal een plekje in de harten van de Italianen – én in die van ons.

In deze blog vertellen we je meer over deze driekleurige trots van Italië, hun geschiedenis en hun spectaculaire acrobatische optreden in de lucht, ook wel aerobatiek genoemd.

Een vliegende start van de Frecce Tricolori

De Frecce Tricolori bestaan officieel sinds 1961, maar al vanaf de jaren twintig was het voor militaire piloten gebruikelijk om tijdens oefeningen af en toe ook wat aerobatische toeren uit te voeren. Om de kunstvliegtechniek voor militaire piloten op een hoger plan te tillen, werd in 1930 de eerste kunstvliegschool in Italië opgericht, in Campoformido (Friuli-Venezia Giulia).

De toenmalige aerobatische groep Squadriglia Folle, de ‘gekke eskaders’, trad in datzelfde jaar voor het eerst op tijdens een vliegshow in Rome. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd er door wisselende teams regelmatig een repertoire aan luchtfiguren opgevoerd, waaronder la bomba, de bom, waarbij de vliegtuigen vanaf een bepaald punt allemaal een duikvlucht naar beneden maken en afbuigen in een andere richting.

Vanaf 1947 werden de aerobatische vliegactiviteiten hervat en werd er gevlogen met Spitfires en Mustangs. In de jaren vijftig werden vliegdemonstraties in het buitenland weer opgestart, waarbij Italië vertegenwoordigd werd door legendarische gevleugelde teams met namen als Cavallino Rampante (steigerend paard), Getti Tonanti (donderjets) en Lancieri Neri (zwarte lanswerpers).

In 1958 won het team van de Diavoli Rossi (rode duivels) de eerste prijs bij een aerobatische vliegshow in Nederland. In 1960 hadden de Getti Tonanti de eer om voor de Olympische Zomerspelen, die in Rome plaatsvonden, de vijf Olympische ringen op de staart te dragen.

Frecce Tricolori – pijlsnel en professioneel

Om verder te professionaliseren en alle vliegtechnieken die in de afgelopen jaren waren opgedaan te optimaliseren, werd in 1960 besloten om een permanente aerobatische eenheid in het leven te roepen, die deel zou uitmaken van de Italiaanse luchtmacht.

Het Pattuglia Acrobatica Nazionale (PAN) was in maart 1961 een feit en kreeg de officiële naam 313º Gruppo Addestramento Acrobatico. Vanwege de groene, witte en rode strepen op de vliegtuigen, die er hoog in de lucht uitzien als pijlen, kreeg de eenheid al snel de naam Frecce Tricolori.

De thuisbasis van de Frecce Tricolori werd Rivolto, niet ver van Campoformido. De Frecce Tricolori begon met een formatie van zes piloten (van wie één solist) van de vierde luchtbrigade van de Cavallino Rampante. Al snel werd dit aantal uitgebreid naar negen vliegtuigen in formatie en één solist.

Tegenwoordig vormen de Frecce Tricolori het grootste kunstvliegteam ter wereld. Mede vanwege hun grote aantal aerobatische acts – maar liefst achttien figuren – zijn ze wereldberoemd. Terecht dat een show van de Frecce Tricolori menig Italiaans hart sneller doet kloppen!

Groen-wit-rode rook

Kenmerkend voor een show van de Frecce Tricolori is de gekleurde rook in de nationale driekleur, die prachtig aftekent tegen de blauwe lucht. Ook de rookgeschiedenis gaat heel wat jaren terug.

Al in de vroege kunstvliegjaren werd er gewerkt met rook die de aerobatische manoeuvres kracht moest bijzetten. Na de oprichting van het nationale aerobatische team werd het rooksysteem verder doorontwikkeld. Er werden natuurlijke kleurpigmenten toegevoegd, waarmee de eerste gekleurde rookvlucht een feit was.

Vliegende Pony’s

De piloten in de formatie van de Frecce Tricolori worden Pony’s genoemd, een verwijzing naar de vierde luchtbrigade van de Cavallino Rampante, het steigerende paard, die de eerste formatie van de Frecce Tricolori vormde.

De Pony’s zijn genummerd van nul tot en met tien (dat is dus inclusief de solist). Pony 0 is de commandant (die overigens niet meevliegt en aan de grond staat), Pony 1 is de formatieleider en Pony 6 heeft een centrale positie in de formatie.

Pony 10 is de solist, die los van de formatie zijn eigen vliegprogramma heeft en de meest gewaagde technieken laat zien. Het samenspel van de Pony’s in de lucht is kunstvliegen op het allerhoogste niveau.

De Frecce Tricolori kleuren de lucht niet alleen tijdens Italiaanse feestdagen en evenementen, zoals tijdens La Festa della Repubblica en de Giro d’Italia, maar ook in tijden van nationale rouw, bijvoorbeeld toen het coronavirus Italië dit voorjaar ernstig trof.

Indrukwekkend was de Abbraccio Tricolore (driekleurige omarming), waarbij de Frecce Tricolori over de hoofdsteden van alle Italiaanse regio’s vlogen en zo de hele laars omarmden met de driekleurige rook, als teken van eenheid en solidariteit. Zelfs van de beelden kregen we kippenvel. Zo mooi, en zo symbolisch ook: bij de Frecce Tricolori gaat het om samen vliegen, op de juiste afstand van elkaar om de manoeuvres veilig uit te kunnen voeren.

Bezoek de thuisbasis van de Frecce Tricolori in Rivolto

Je kunt de thuisbasis van de Frecce Tricolori in Rivolto bezoeken. Voor informatie over een begeleide tour en een bezoek aan het museum van de Frecce Tricolori kun je het beste een e-mail sturen aan de VVV van de regio Friuli-Venezia Giulia, via livefrecce@promoturismo.fvg.it.

Elk jaar op 1 mei vindt op thuisbasis Rivolto de opening van het vliegseizoen plaats, waarna je tot november kunt genieten van verschillende shows van de Frecce Tricolori, die staan vermeld op de website van de Pattuglia Acrobatica Nazionale.

De Vliegende Hollander

Het vliegteam heeft ook een speciaal plekje in het hart van veel Nederlanders. Niet in de laatste plaats omdat van 2012 tot 2016 Jan Slangen, een Romein met Nederlands bloed, commandant van de Frecce Tricolori was.

Als kind droomde Jan er al van om te kunnen vliegen. Na verschillende opleidingen, zware trainingen en een strenge selectie werd hij toegelaten tot de Frecce Tricolori. Zijn bijnaam luidde heel toepasselijk l’Olandese Volante, de Vliegende Hollander.

In 2019 schreef hij een boek over zijn avonturen bij de Frecce Tricolori, Volare Alto (alleen verkrijgbaar in het Italiaans).

Leuk om te weten: de Frecce Tricolori kregen ook meerdere keren een plekje op Italiaanse postzegels, onder andere ter ere van het vijftigjarig bestaan van het team in 2010.

met dank aan onder anderen Simona Bottone, Claudio Caridi, Alessandro Colle, Francesco Dazzi, Carlo Dedoni, Andrea Delbo, Stefano Garau, Antonello Marangi, Salvatore Micillo, Fabio Mitidieri, Giovani Rinaldi en Leonardo Viti voor een aantal foto’s