Op pad in de Valle Trompia – groene vallei in de provincie Brescia

Veel mensen zullen bij de naam Brescia denken aan een stad in het noorden van Italië of, als ze er ooit geweest zijn, beelden zien van de bezienswaardigheden die de stad te bieden heeft zoals het Piazza della Loggia, het Romeinse Brixia en het prachtige uitzicht vanaf het Castello di Brescia.

Minder mensen weten wellicht dat de stad ook de hoofdstad is van een provincie met dezelfde naam. In het noorden van deze provincie liggen de voorlopers van de Alpen, met valleien met dichte bossen, heldere meren, alpenweides, schilderachtige dorpjes en een voormalige mijn.

Maniva – op de grens tussen Valle Trompia en Valle Sabbia

Op de grens van de Valle Trompia en de Valle Sabbia, in de Maniva, zoals de streek met bergtoppen, passen, meren en dorpen rond de gelijknamige berg genoemd wordt, ligt het hoogste punt van onze reis, Dosso Alto.

We parkeren op zo’n achttienhonderd meter hoogte en staan even te duizelen van het uitzicht. Op dit moment zijn er maar weinig gasten, maar dat is in de winter wel anders. Dan is dit een populair skigebied met pistes voor skiërs van alle niveaus.

Wie het skiën nog moet leren, kan terecht bij de skischool en voor wie liever wil wandelen, zijn er begeleide sneeuwschoenwandelingen. Je sporen achterlaten in de vers gevallen sneeuw is zeker in deze omgeving een onvergetelijke ervaring.

Die frisse berglucht maakt hongerig. Gelukkig ligt dicht bij de top van de Dosso Alto een restaurant. In de winter is het vooral een ontmoetingsplaats voor skiërs en snowboarders, maar tijdens de rest van het jaar is Albergo Ristorante Dosso Alto een rustplaats voor wandelaars en fietsers.

Wij krijgen een selectie vleeswaren, omelet en giardiniera (ingelegde groenten), artisjok met gevulde rundvleesplakjes en broodjes, allemaal met een brede glimlach geserveerd door het vriendelijke personeel.

Op een e-bike naar Dosso Alto

Als er geen sneeuw ligt, kun je genieten van de prachtige uitzichten tijdens een wandeling of een tocht op de fiets (die je kunt huren bij E-bike Dosso Alto).

Enige fietservaring is wel nodig, maar een hele goede conditie is niet vereist want de fietsen zijn e-bikes dus zelfs de steilste klim is een peulenschil. Het is de ideale manier om op een ontspannen manier een flink stuk van de omgeving te verkennen.

Er zijn verschillende routes die je onder begeleiding kunt rijden, van twaalf tot zevenenveertig kilometer. Na instructies van onze begeleider trappen wij na een proefrondje op de parkeerplaats de bergen in.

De zon schijnt, maar het weer is onvoorspelbaar in de bergen. Al bij het eerste fotomoment zien we achter ons de wolken als een donkere mistsluier over de hellingen naar beneden komen. Een mooi maar ook wel onheilspellend gezicht.

Gelukkig breekt na een paar minuten de zon weer door. We vervolgen onze weg, genieten van de mooie omgeving en waaien even heerlijk op grote hoogte uit.

Hotel Bonardi – dineren en slapen op niveau

Voor het avondeten dalen we een paar honderd meter, maar we blijven hoog genoeg om op niveau te dineren en slapen, bij Hotel Bonardi. Het hotel biedt kamers voor twee tot vier personen, complete appartementen bestemd voor zes tot acht personen, een sauna en een fitnessruimte.

Na het inchecken pakken we onze koffers uit in onze comfortabele kamer en toosten we met een Aperol Spritz in de hotelbar op een geslaagde fietstocht.

Daarna is het tijd voor het diner. Er staan al wat hapjes klaar om te proeven terwijl we de menukaart bestuderen. De keuze valt op gegrilde porcini, cervo in salmi con polenta grigilata en als toetje pesca melba con panna, cioccolato e lamelle di mandorla.

De volgende ochtend wacht in de eetzaal een smakelijk ontbijt. Er is nog even tijd om het hotel en de omgeving te verkennen, voor we naar de Miniera Sant’Aloisio rijden, een oude siderietmijn.

Miniera Sant’Aloisio – oude mijn in de Valle Trompia

Nadat we hebben genoten van schitterende vergezichten, kruipen we diep onder de grond. Al in de tijd van de Romeinen stond de Valle Trompia bekend om zijn bodemrijkdommen. Vooral het ijzerhoudende sideriet was belangrijk, omdat het gebruikt kon worden om gereedschappen en wapens van te maken.

Zo is een van de eerste wapenbedrijven in Europa, Beretta, nog altijd gevestigd in de Valle Trompia. Het oudst bewaarde contract komt uit 1526; een levering van honderdvijfentachtig haakbusgeweren aan de Republiek Venetië.

In de hal van het hoofdgebouw staat een vitrine met mijnwerkersbenodigdheden en een enorme boormachine die nog maar zo’n veertig jaar geleden in gebruik was. In wat vroeger een kantoorruimte was, worden we welkom geheten door onze gids.

Zij leidt ons door een gang met ruimtes die ooit gebruikt werden als magazijn voor onder andere explosieven. Nu staan er originele machines die in de jaren veertig in de mijnbouw geïntroduceerd werden.

De vraag naar ijzer nam in de negentiende eeuw flink toe. In ‘de ijzeren weg’ zoals de Valle Trompia genoemd werd, openden verschillende siderietmijnen, zoals de Miniera Sant’Aloisio, die werd geopend in 1819 en pas in 1984 definitief de deuren zou sluiten.

Nu is de voormalige mijn een museum en krijg je er een goed beeld van wat het betekende om mijnwerker te zijn. De gangen lopen op verschillende dieptes en ruim twee kilometer daarvan kan veilig bezocht worden.

Opgeslokt door de duisternis

Op een open terrein bij de ingang van de mijn geeft de gids ons een mijnwerkershelm met lamp en de laatste instructies. Dan volgen we haar de mijn in, waar ze vertelt over hoe hard het leven van de mijnwerkers was.

Ze werkten zes dagen per week, elf uur per dag, verstoken van daglicht. Ze moesten in het duister zwaar werk verrichten. In de loop der tijd werd er gelukkig een en ander verbeterd qua arbeidsomstandigheden, onder meer door het installeren van ventilatoren en het gebruik van compressors bij het boren.

Terwijl het daglicht achter ons allang verdwenen is, lopen we door de lange gangen van de mijn. Af en toe komen we oude zwartwit foto’s tegen waarop mijnwerkers te zien zijn.

Onze gids stopt dan om wat uitleg te geven of om ons iets te laten zien, zoals een carbidlamp die vroeger ook onder de grond werd gebruikt. Als carbid met water in aanraking komt, ontstaat er een gas dat aangestoken kan worden.

Om te ervaren hoe veel, of liever hoe weinig, licht dit geeft doen we allemaal onze helmlamp even uit. Net als de volledige duisternis ongemakkelijk begint te worden, vat het gas vlam. Het geeft echter niet meer licht dan een flinke aansteker.

Nadat de wagonnetjes met erts waren gevuld, werden ze naar boven geduwd. Van daar ging het verder naar de hallen waar de verwerking plaatsvond. Het ijzer moest namelijk nog uit het sideriet gehaald worden.

Hindernisbaan over de weg van het ijzer

Die hallen hebben tegenwoordig een hele andere bestemming. Als je na de rondleiding door de donkere gangen van de mijn toe bent aan wat beweging, vind je hier een hindernisbaan. Balancerend over balken en aan touwen, over een hangbrug en aan een tokkelbaan of zipline volg je op een avontuurlijke manier de route die het ijzer ooit aflegde.

De baan is alleen toegankelijk als je minimaal 1.40 meter lang bent. Uiteraard word je goed gezekerd en krijg je een helm op.

De Sant’Aloisio-mijn is geopend van april tot oktober, met wisselende openingstijden afhankelijk van de periode. Voor een bezoek aan de mijn zijn wandelschoenen of rubberen laarzen verplicht. Voor meer informatie en reserveringen neem je een kijkje op de website van de Miniera Sant’Aloisio.

Via del Ferro e delle Miniere

De Sant’ Aloisiomijn is een van de haltes aan de Via del Ferro e delle Miniere, de ijzer- en mijnroute van het Ecomuseo Valle Trompia. Andere mijnen op de route zijn de Marzoli-mijn in Pezzaze (waar ook het museum Il mondo dei minatori e l’arte del ferro is gevestigd), de Alfredo-mijn tussen Collio en Bovegno en de Trogolo-mijn in Bovegno. Daarnaast horen ook het Museo dei Magli in Sarezzo en Il Forno in Tavernole tot deze route.