De Mens van Vitruvius – Leonardo da Vinci

Na het zien van alle schetsen en tekeningen van Da Vinci die nog tot eind januari in Turijn tentoon worden gesteld, zou ik niets liever dan een potlood en schetsboek ter hand nemen en een poging doen in de buurt van deze kunstenaar te komen. Helaas krijg ik woorden veel gemakkelijker op papier dan lijnen, schetsen en schaduwen – en vormen ze ook een veel natuurlijker en aangenamer geheel dan mijn artistieke gestuntel.

Gelukkig geniet ik ondanks het magere resultaat van het schetsen zelf, van het proces dat begint met een maagdelijk leeg vel papier en dat langzamerhand je gedachten overneemt. Niets heerlijker dan mijmerend schetsen, ook al is het resultaat niet om aan de muur te hangen – en zeker niet naast een echte Da Vinci.

De meester biedt echter wel veel inspiratie en, zeker voor wie iets meer tekentalent heeft dan ondergetekende, leerzame lessen in de teken- en schilderkunst. Zo biedt een van zijn beroemdste tekeningen, De Mens van Vitruvius, een perfecte manier om het tekenen van mensen onder de knie te krijgen.

De regels voor de tekening bedacht Da Vinci overigens niet allemaal zelf; hij baseerde zich op het tiendelige handboek voor de bouwkunde van de Romeinse architect Vitruvius, De architectura geheten. Reeds in de eerste eeuw voor Christus tekende deze architect de regels voor een perfect menselijk lichaam op. Volgens Vitruvius heeft een menselijk lichaam bepaalde vaste verhoudingen, zoals:

*een perfecte handpalm is vier vingers groot
*de afstand van de kin tot aan de top van het voorhoofd staat gelijk aan een tiende van de lengte van het gehele lichaam
*een perfecte voet meet een zesde van de totale lichaamslengte
*de navel is exact het middelpunt van het menselijk lichaam
*de lengte van beide uitgestrekte armen dient gelijk te zijn aan de totale lichaamslengte

Als aan al deze voorwaarden is voldaan, mag je een lichaam een perfect lichaam noemen. Dan gaat ook op wat Da Vinci met zijn Mens van Vitruvius zo mooi uitbeeldt: ‘Als een mens met uitgestrekte armen en benen op zijn rug ligt en het middelpunt van een cirkel precies op zijn navel gelokaliseerd wordt, dan zullen zowel zijn vingers als zijn tenen de omtrek van de cirkel raken.’

Tegenwoordig is De Mens van Vitruvius te bewonderen in de Galleria dell’Accademia in Venetië, maar oorspronkelijk maakte de tekening deel uit van de in totaal circa 60 illustraties die Da Vinci maakte voor Divina proportione, een verhandeling van de wiskundige Luca Pacioli over de juiste verhoudingen op zowel wiskundig als artistiek vlak. Hierin komt ook de gulden snede uitgebreid aan de orde, maar daarover morgen meer. Eerst eens kijken of we vandaag nog een paar mooie schetsen op papier krijgen, naar voorbeeld van deze volledig perfecte Vitruvius-man…

Print dit artikel of sla het op als pdf