Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Bronzino’s overwinning van Venus

De Italiaanse Bronzino was niet alleen een schilder maar ook een verdienstelijk dichter – zowel op papier als op het doek. In De kunst van het kijken stelt Stefano Zuffi: ‘Bronzino werd ook om zijn literaire talenten op prijs gesteld. Hij was in staat om allegorische voorstellingen met een prikkelende intellectuele complexiteit uit te werken.

Aan het hof van de’ Medici speelde hij een belangrijke rol. Doordat Vasari en Salviati dikwijls elders verbleven (om maar te zwijgen van Michelangelo, die definitief uit Florence was vertrokken), werd hij op termijn zelfs de belangrijkste schilder van de stad en, meer in het algemeen, van de internationale hoven. Hij wisselde het maken van portretten die steeds meer gepolijst en gekristalliseerd waren, af met de leiding over belangrijke decoratieprojecten en met de uitvoering van precieuze en espterische allegorische composities.

Deze allegorie [De overwinning van de schoonheid, red.], die een onverbloemd sensuele sfeer ademt, is een uiterst belangrijk voorbeeld van de intellectualistische en geraffineerde cultuur van het internationale maniërisme. Ze bevat een krachtige moraliserende boodschap.’

Bronzino schilderde de allegorie in opdracht van Cosimo, als geschenk voor de koning van Frankrijk. Cosimo verzocht Bronzino een werk te maken dat op een subtiele manier de valkuilen van de liefde moest blootleggen. De koning van Frankrijk kon het schilderij wel waarderen, maar vanwege de erotische lading van de voorstelling van Venus en Cupido durfde hij het doek niet te laten zien aan zijn bezoekers. Ook nam hij het niet op in de koninklijke inventaris, waardoor het eeuwenlang niet heeft bestaan.

Pas in 1860 kwam het werk in handen van de National Gallery in Londen, waar de Britten er net zo mee in hun maag zaten als de Franse koning. Al dat bloot konden ze toch niet in hun nationale museum hangen? De oplossing voor het probleem bleek even simpel als doeltreffend: Cupido’s ronde kontje, de tepel van Venus en de tongzoen tussen Venus en Cupido werden vakkundig weggetoucheerd. Pas in 1958 mocht de wereld zien wat Bronzino daadwerkelijk geschilderd had:

In het midden zit een stralende, naakte Venus, godin van de schoonheid. Naast haar staat haar eveneens naakte zoon Cupido, die haar een tongzoen geeft en ondertussen zijn hand op haar linkerborst heeft gelegd. Venus heeft met haar rechterhand Cupido’s liefdespijl vast. In haar linkerhand houdt ze een gouden appel, die ze van Paris heeft gekregen als symbool voor haar ultieme schoonheid. Dat Venus mooier is dan Cupido en hem als het ware overwint op het gebied van schoonheid, staat symbool voor het feit dat echte liefde het vaak moet afleggen tegen verblindende schoonheid.

Dat deze verblindende schoonheid – en de daarmee gepaard gaande hevige passie – niet eeuwig duren, wordt duidelijk gemaakt door de figuur in de rechter bovenhoek, met de zandloper op zijn schouder. Deze personificatie van Tijd rukt het blauwe gordijn weg dat de personificatie van Bedrog (de figuur linksboven, met masker) rond Venus heeft opgetrokken.

Daardoor worden de schaduwzijden van de liefde duidelijk: achter Cupido zien we de ziedende Jaloezie opduiken, door Bronzino voorgesteld als een onvermijdelijk effect van de liefde. Het wezen met een groenachtige tint en een van waanzin vertrokken gezicht trekt zich de haren uit zijn hoofd. Achter de kleine putto die achter Venus’ rug staat, zien we het kinderlijk onschuldige gezichtje van Genot, dat echter ontsierd wordt door een monsterlijk lichaam, met leeuwenpoten, schubben en een staart van een reptiel.

Dit is slechts één verklaring van de allegorie die Bronzino heeft geschilderd; de voorstelling van Venus en haar zoon is voor velerlei uitleg vatbaar. Want dekt de Tijd de liefde niet juist toe, in plaats van haar onaangename kanten te onthullen? De koning van Frankrijk zal er zich vaak het hoofd over gebroken hebben.

Het bekendste onderdeel van het schilderij is echter niet de kus van Venus en Cupido, of Cupido’s hand die Venus’ borst liefkoost. Nee, het bekendste onderdeel, dat misschien wel net zo beroemd is als Michelangelo’s hand van God in de Sixtijnse Kapel, is de voet van Cupido. Terry Gilliam, de animator van Monty Python’s Flying Circus, ‘leende’ deze voet om in de serie van alles en nog wat plat te laten trappen.

Dat had Bronzino vast niet kunnen bedenken toen hij Cupido’s voet met een aantal penseelstreken op het doek vereeuwigde!

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *