Bewonder de kleurrijke fresco’s in de crypte onder de Duomo van Siena

Het is misschien wel de mooiste middeleeuwse stad van Italië: Siena, met de beroemde Palio op het Piazza del Campo, de steegjes en straten waar je heerlijk kunt dwalen en natuurlijk de indrukwekkende Duomo, gebouwd op het hoogste punt van de stad, om de macht en de rijkdom van Siena uit te stralen.

Bezoek je de Duomo van Siena, dan bewonder je de vloer vol mozaïeken, de preekstoel van Nicola Pisano en de Libreria Piccolomini. Maar wat veel mensen niet weten, is dat er onder de Duomo ook een grote schat te bezoeken is. Daar ligt namelijk de crypte, die pas in 1999 ontdekt is. Esther van Mijn Florence nam er een kijkje en was diep onder de indruk.

Honderdtachtig vierkante meter aan kleurrijke fresco’s

Esther: ‘Aan de achterkant van de Duomo daal je een paar traptreden af. Links ligt de ingang naar de crypte. Eenmaal binnen moeten mijn ogen eventjes wennen aan het gedimde licht, maar zodra dat het geval is weet ik niet wat ik zie. Voor me ligt een grote ruimte, verdeeld door muren, waarvan de ene nog kleurrijker gedecoreerd is dan de andere.

In 1999 was men op deze plek aan het werk, op zoek naar een andere kerk die hier ooit gestaan moet hebben. Terwijl onderzoekers aan het graven waren, kwamen ze ineens kleine stukjes muurschilderingen tegen.

Dit was natuurlijk aanleiding om meer onderzoek te doen en over een periode van drie jaar werd stukje bij beetje de hele crypte blootgelegd. Het eindresultaat? Ruim honderdtachtig vierkante meter aan kleurrijke schilderingen.

Het diepe blauw van deze muren is overweldigend mooi. Deze kleur, met een pigment op basis van de kostbare steen lapis lazuli, laat ook zien hoe kostbaar het moet zijn geweest om deze fresco’s te vervaardigen.

De fresco’s komen uit de tweede helft van de twaalfde eeuw en zijn in bijzonder goede – en nog belangrijker – originele staat. Waarschijnlijk werd de crypte in de loop van de dertiende eeuw gesloten en opgevuld met puin, wat ervoor zorgde dat niemand er nog bij kon.

Doordat de schilderingen ruim zeven eeuwen lang verborgen zijn gebleven en ook niet bloot zijn gesteld aan licht, zijn de originele kleuren, onderwerpen en architectuur vrijwel helemaal intact.

Hiermee vormen ze een uniek stukje geschiedenis, omdat van beschilderde architectuur uit die tijd (zoals pilaren en lijsten) door de eeuwen heen vrijwel niets bewaard is gebleven.

Middeleeuwse schilders uit Siena

De fresco’s zijn van de hand van verschillende belangrijke middeleeuwse kunstenaars uit Siena: Guido da Siena, Rinaldo da Siena, Guido di Graziano e Dietisalvi di Speme. Hiermee zijn ze belangrijke werken van de Scuola Senese.

Deze Senese School is uniek in de Italiaanse schilderkunst, onder meer omdat men hier vooral in de stijl van de gotiek werkte. Siena was destijds een belangrijke handelsstad, met vooral veel contacten in het noorden van Europa.

In navolging van de mode in deze gebieden, ontwikkelde Siena – in tegenstelling tot de rest van Italië dat zich richting de renaissance ontwikkelde – een geheel eigen gotische stijl. De fresco’s in de crypte zijn hier een prachtig voorbeeld van.

Verhalen uit het Oude en het Nieuwe Testament

Verdeeld over twee zogenoemde registers (een serie schilderingen die gegroepeerd is) zien we verschillende scènes, met delen uit het Oude Testament op het bovenste register en het Nieuwe Testament op het onderste, met scènes uit het lijden van Christus.

Vooral deze laatste maken grote indruk. Je ziet het moment waarop het lichaam van de overleden Christus van het kruis genomen wordt. Het verdriet van zijn moeder Maria, die haar hoofd teder tegen het zijne legt, is haast voelbaar.

Prachtig is ook de ontmoeting tussen Maria en Elisabeth, de moeder van Johannes de Doper. Volgens de Bijbel zijn beide vrouwen op dat moment zwanger (Maria van Jezus en Elisabeth van Johannes) en bij binnenkomst van Maria voelt Elisabeth het kindje in haar buik druk trappelen. Volgens de Bijbelse traditie erkent Johannes hiermee zelfs ongeboren al dat er iets heel bijzonders te gebeuren staat.

Helaas is het gezicht van Maria niet meer te zien, maar uit dat van Elisabeth spreekt tederheid, net als uit de zachte aanraking tussen de twee.

Een stukje fresco als souvenir

Een ander detail dat deze plek extra bijzonder maakt, zijn de decoraties op het laagste stuk van de muren. Deze banden met geometrische patronen waren vooral bedoeld om de fresco’s te beschermen.

In de middeleeuwen waren fresco’s namelijk niet alleen populair om naar te kijken. Pelgrims vanuit heel Europa, op doortocht naar bijvoorbeeld Rome of zelfs Jeruzalem, kwamen langs deze plekken. Zoals ook wij dat graag doen als we op vakantie zijn, hielden ook zij wel van een souvenirtje en dus werd er regelmatig een stukje fresco geroofd, dat vervolgens ook nog weleens opgegeten of gedronken werd.

Ja, dat lees je goed! Men geloofde dat zo’n bijzondere plek ook de innerlijke mens goed zou doen, dus daarom werden stukjes pigment vermengd met bijvoorbeeld een beetje wijn. De kunstenaars verantwoordelijk voor de decoratie van de crypte waren hier duidelijk op bedacht en brachten een brede band met decoraties aan, die makkelijk gerestaureerd kon worden.

Nog steeds zie je de overblijfselen van deze wonderlijke gebruiken. Her en der missen stukjes en zijn symbolen en tekeningen te zien die eeuwen geleden door passanten op deze plek achter werden gelaten.

Onuitwisbare indruk

Ik loop verder en bewonder nog een keer al het moois hier binnen. Zo’n unieke plek zie je niet vaak en het is er ook nog eens ontzettend rustig.

Na een half uurtje sta ik weer voor de crypte met mijn ogen tegen het felle zonlicht te knipperen. Een bezoek aan de crypte duurt niet lang, maar levert onuitwisbare indrukken op!’

Bezoek de crypte van de Duomo van Siena

De crypte is te bezoeken met een Opa Si Pass, die drie dagen lang toegang geeft tot alle museale onderdelen van de Duomo van Siena. Ook het ticket Porta del Cielo (waarbij je de daken van de Duomo ook kunt bezoeken) geeft toegang tot de crypte. Alle details vind je op de website van de Duomo van Siena.