Als er één kunstenaar met hart en ziel verbonden is aan Venetië dan is het Canaletto wel. Zijn Venetiaanse stadsgezichten geven perfect de sfeer van de stad weer. Canaletto was een fotograaf avant la lettre, die Venetië vastlegde in honderden onweerstaanbare snapshots.
De toegang tot het Canal Grande, Canaletto, Museum of Fine Arts, Houston
Ook wat de beeldbewerking betreft gaat Canaletto bijna als een fotograaf van nu aan het werk. De schilder verfraaide zijn stadsgezichten net zo gemakkelijk als een hedendaagse Photoshopper. Staat er een gebouw in de weg? Dan schilderde hij het gewoon niet. Of hij paste de volgorde van de gebouwen aan. Een fluitje van een cent!
Van decorstukken naar Romeinse ruïnes
Antonio Canaletto werd geboren in Venetië, als zoon van een theaterdecormaker. Het lag voor de hand dat hij in zijn vaders voetsporen zou treden. Als puber reisde hij mee naar Rome om decors te maken voor de Romeinse opera. Maar al snel verruilde de jonge Canaletto de decorstukken voor de Romeinse ruïnes die hij keer op keer schetste en schilderde.
Vanaf 1720 was Venetië Canaletto’s vertrouwde thuisbasis. Uiteindelijk zou hij hier ook zijn laatste levensadem uitblazen. Hij werkte veel voor een voornamelijk buitenlandse klantenkring. Britse notabelen die tijdens hun Grand Tour Venetië aandeden, namen het liefst een paar van Canaletto’s werken mee naar huis als souvenir.
De Feestdag van Sint Rochus, Canaletto, The National Gallery, Londen
De reis naar Groot-Brittannië
Minder bekend is dat de Venetiaanse maestro ook tien jaar lang in Groot-Brittannië woonde en werkte, van 1746 tot 1755. Hij kwam er terecht dankzij zijn zakelijke vertegenwoordiger, Joseph Smith. Smith kocht eerst als koopman schilderijen van Canaletto en trad later op als bemiddelaar tussen de Britse vermogende bezoekers en de schilder. Zelf had Smith ook een aanzienlijke collectie Canaletto’s, bestaande uit vijftig schilderijen en meer dan honderdveertig tekeningen.
Deze hele collectie werd in 1762 voor 20.000 pond gekocht door niemand minder dan koning George III. De groep van vijftig schilderijen wordt gezien als het neusje van de zalm als het gaat om Canaletto’s Venetiaanse stadsgezichten. Nu is één zo’n stadsgezicht van Canaletto al gemakkelijk miljoenen euro’s waard…
Maar waarom vertrok Canaletto uit Venetië? De kunstmarkt had ernstig te leiden onder de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). Er kwamen opeens veel minder Britse bezoekers naar Venetië. Smith zorgde ervoor dat Canaletto’s etsen van capricci (architecturale fantasieën) in series werden geproduceerd en zo toch hun weg naar Groot-Brittannië vonden. Maar deze etsen zorgden niet voor voldoende opbrengsten. In 1746 besloot Canaletto daarom zijn spullen te pakken en naar zijn klanten in Londen toe te reizen.
Openbare schilderdemonstraties
In Londen legde Canaletto, net zoals hij dat in Venetië deed, bekende gebouwen vast, waaronder de Westminster Bridge in 1746. Hij vereeuwigde de kastelen en huizen van zijn opdrachtgevers – voor forse prijzen uiteraard.
Van de Venetiaanse maestro werd verwacht dat hij zijn nieuwe thuisland met dezelfde grandeur zou vastleggen als zijn geliefde Venetië. Maar al snel nam de kwaliteit van Canaletto’s werken af. Ze begonnen te lijden onder herhaling. De souplesse en de lichtheid van zijn verfstreken verdwenen: het schilderen werd bijna mechanisch, een ‘moetje’. De Engelse kunstcriticus George Vertue suggereerde zelfs dat de man die onder de naam ‘Canaletto’ schilderde wel een bedrieger moest zijn!
Canaletto was diep geraakt door deze commentaren en begon openbare schilderdemonstraties te geven om het publiek van zijn kunnen te overtuigen. Helaas bleef de reputatie van de schilder beschadigd – en tijdens zijn leven werd zijn naam eigenlijk nooit meer volledig hersteld. Canaletto besloot in 1755 in dan ook om weer terug te keren naar zijn geliefde Venetië.
Koffie bij Caffè Florian
Veel van Canaletto’s schilderijen bevinden zich in The Royal Collection in Londen, in de staatsvertrekken van Buckingham Palace (die helaas zelden voor het publiek worden opengesteld). Een mooie plek om (gratis!) kennis te maken met Canaletto’s schitterende oeuvre in Londen is The National Gallery. Hier maak je kennis met een aantal overweldigende Venetiaanse stadsgezichten, naast Engelse werken als Eton College en Interieur van de Rotunda in Ranelagh.
Eton College, Canaletto, The National Gallery, LondenInterieur van de Rotunda van Ranelagh, Canaletto, The National Gallery, Londen
In het museum stonden Mariska en Saskia oog in oog met twee bijzondere werken die Canaletto na terugkomst in 1756 in Venetië schilderde. Op het Piazza San Marco houdt een van de flaneurs onder de arcaden een kopje koffie vast. Vlakbij – helaas net niet te zien op het schilderij – zat toen al het wereldberoemde Caffè Florian, ook in de achttiende eeuw een populaire ontmoetingsplek in Venetië.
Canaletto, Piazza San Marco, The National Gallery, Londen
Tussen de kleurige regatta’s, het grandioze Canal Grande en andere bekende plekken in Venetië wordt de aandacht vooral getrokken door een vroeg werk van de Venetiaanse meester. Hier geen uitbundige regatta’s op het water of statige palazzi aan het Canal Grande, maar ‘simpele’ steenhouwers.
De steenhouwerswerf, Canaletto, The National Gallery, Londen
Het Piazza San Vidal is hier getransformeerd tot het werkterrein van steenhouwers om de kerk van San Vidal te repareren. Een goed gekozen moment in de tijd in een unieke setting. De campanile (klokkentoren) van de Santa Maria della Carità is voor eeuwig vastgelegd door Canaletto; de toren stortte in 1744 in elkaar en werd nooit meer herbouwd. Waarschijnlijk heeft de kunstenaar dit werk niet voor een vermogende reiziger gemaakt, maar voor een lokale opdrachtgever die erg gehecht was aan dit stukje Venetië.
Cicchetti eten in Canaletto’s Londense huis
In The National Gallery maak je kennis met Canaletto’s Venetiaanse schilderijen en Britse werken, maar je kunt in Londen ook even bij hem thuis op bezoek gaan. Althans, op de plek waar Canaletto tijdens zijn verblijf in Londen een tijdje woonde en werkte. Boven de deur van Polpo (41 Beak Street) hangt een mooie blauwe plaquette aan die muur die dit historische feit meldt. Alles ademt hier de sfeer van Venetië. Net als in een Venetiaanse bàcaro (wijnbar) geniet je bij Polpo van heerlijke cicchetti naast je Spritz of prosecco.
Reizen langs het Canal Grande in Hampton Court
Nadat je nieuwe energie hebt opgedaan in deze fijne Londense bàcaro, wil je misschien net als Mariska nog meer doeken van de Venetiaanse meester zien. Hiervoor moet je buiten het centrum van Londen zijn. Maar liefst twaalf Canaletto’s uit de koninklijke privéverzameling kun je bewonderen in Hampton Court.
In dit voormalige koninklijke paleis, op veertig kilometer van Londen, bevindt zich de Cumberland Art Gallery. Hier neem je een kijkje in de juwelendoos van de Britse koningin en sta je oog in oog met fascinerende portretten van Rembrandt en andere grootheden –maar dan zonder de drukte van The National Gallery.
Het pareltje van de Cumberland Art Gallery is zonder twijfel de speciaal ingerichte Canaletto Room, in de blauw/witte tinten van de Venetiaanse lagune. In alle rust bewonderde Mariska Canaletto’s kleine, bedeesde verfstrookjes die zijn voorstellingen opbouwen tot levendige stadsgezichten. In Canaletto’s licht transformeren de stenen van Venetië tot een dozijn verschillende kleuren.
Canaletto vergat ook de Venetiaanse bevolking niet. Het dagelijkse leven aan de kades van de scheepslui, winkelhouders en bureaucraten wordt met evenveel gevoel voor detail vastgelegd als de statige palazzi aan het Canal Grande. De schilderijen bekijk je in een vaste volgorde; ze zijn genummerd. Zo maak je als bezoeker een unieke reis langs het Canal Grande, net zoals een Britse toerist dat in de achttiende eeuw gedaan zal hebben…
Dogenpaleis en de Riva degli Schiavoni, Canaletto, The National Gallery, LondenEen regatta op het Canal Grande, Canaletto, The National Gallery, LondenPalazzo Grimani, Canaletto, The National Gallery, LondenEntree tot Cannaregio, Canaletto, The National Gallery, Londen
IK heb de schilderijen van Canaletto inderdaad in London gezien. fantastisch!!!!