Het Romeinse Limespad #2: van Zoeterwoude-Dorp naar Alphen aan den Rijn

In de zomer van 2021 plaatste Unesco de Romeinse Limes op de Werelderfgoedlijst. Reden voor Ciao tutti’s Marloes en haar vriend Thijs om steeds een stukje van het Romeinse Limespad te wandelen.

Eerder deelden ze in deze blog al wat achtergronddetails van het Limespad. Via deze link lees je het verslag van hun eerste etappe, van Katwijk aan Zee via Leiden naar Zoeterwoude-Dorp.

Begin maart trokken Marloes en Thijs hun wandelschoenen weer aan om hun tocht over het Limespad te vervolgen. Dit keer verliep de wandeling grotendeels door de polder, om precies te zijn van het pittoreske Zoeterwoude-Dorp naar het Archeon in Alphen aan den Rijn.

Zoeterwoude-Dorp

Marloes: ‘We beginnen onze wandeling waar we de vorige keer stopten. Vanaf Leiden Centraal pakken we de bus naar Zoeterwoude-Dorp.

Wanneer we vanaf de bushalte onder de drukke weg door het dorpje inlopen, zijn we verrast door het eigen karakter van het dorp. Rondom de kerk zijn mooi gelegen huisjes aan de vaart, elk met een eigen bruggetje. Het heeft een hoog Anton Pieck-gehalte.

We hadden geluk, want we liepen onze tocht namelijk net voor het broedseizoen, dat van 15 maart tot 1 juli duurt. Zodoende mochten we nog door de weilanden lopen, die tijdens het broedseizoen afgesloten zijn zodat weidevogels (grutto’s, tureluurs etc.) er in alle rust hun vliegkunsten kunnen vertonen en kunnen nestelen. Let dus goed op de bordjes als je het dorp aan de zuidkant verlaat en volg de aanwijzingen.

Dwars door de polder

Toen we vooraf de route op de kaart bekeken, waren onze verwachtingen niet bijster hoog. De route lijkt bijna met een liniaal te zijn uitgetekend en we zien alleen maar polders.

Binnen de kortste keren ruilen we onze scepsis over het eentonige polderlandschap in voor ongefilterd enthousiasme. Misschien dat de uitbundig schijnende zon, de enorme zwermen vogels en het contrast met de drukte in Leiden ook helpen.

De weidsheid van het Groene Hart heeft een eigen schoonheid waar we gedurende de hele tocht van mogen genieten. Dit is Marsmans oneindige laagland, met zijn ‘rijen ondenkbaar ijle populieren die als hooge pluimen aan den einder staan.’

Hoewel we de Oude Rijn vandaag niet tegenkomen, is het water alomtegenwoordig. Overal zijn slootjes, dijken, molens en ingenieuze afwateringssystemen.

Zo komen we na een paar kilometer wandelen aan bij de voormalige Hazerwoudsche Droogmakerij waar zo’n tweehonderdvijftig jaar geleden met vijftien molens het water uit de Noordplas werd gemalen. Op deze plekken werd namelijk turf gewonnen.

Deze molens staan er niet allemaal meer, maar de ontbrekende molens worden met genummerde palen gemarkeerd in het landschap.

Het verloop in hoogte is hier nog steeds goed zichtbaar. Met een ligging van zes meter onder NAP behoort deze droogmakerij tot een van de laagste punten van Nederland. Het is fascinerend om je te realiseren dat je zo ver onder de zeespiegel loopt.

Romeinse wegen in het waterlandschap

We vragen ons af hoe de Romeinen omgingen met het water toen de inpoldering nog geen feit was. Het boek Romeinse wegen in Nederland van Paul van der Heijden (Matrijs, 2019) biedt antwoorden.

Het blijkt dat de voorkeur van de Romeinen voor rechte wegen niet werd aangepast op het moerassige laagland in Batavia. Ze legden verhoogde wegen aan op enorme eikenhouten palen die tot drie meter de grond in werden geslagen. Daarop kwam een meter hoog pakket van zand en grind.

Bij slootjes plaatsten ze duikers onder de weg: holle boomstammen waar het water doorheen kan stromen van de ene naar de andere kant van de weg. Op deze manier werd voorkomen dat de Limes bij hoog water zouden onderlopen.

Molens en kassen

Terug naar onze Limes-route door de zonnige polder. Af en toe is het even zoeken naar de juiste route, zeker wanneer we aankomen bij Jeu de Boer. Hier komen we sinds Zoeterwoude-Dorp voor het eerst op een plek waar je iets kunt eten of drinken. De route loopt hier over het erf. Het was ons niet direct duidelijk of we hier over het hek het weiland in moesten klimmen.

Gelukkig vinden we al snel de juiste weg. Langs de route komen we een drietal molens tegen: de Rode Wip, de Blauwe Wip en de Rietveldse molen. Ze zorgen voor de ultieme oudhollandse polder ervaring. De gekleurde molens steken mooi af tegen de blauwe lucht en de groene eindeloze weilanden.

De route loopt ook langs de vele kassen waar bloemen en planten worden gekweekt. Dit is niet altijd even spannend maar uiteindelijk wordt de moeite beloond met een prachtig onverhard pad langs een vaart met een weids uitzicht over de polder.

Voordat we Alphen binnen lopen, werpen we nog een laatste blik op het polderlandschap dat ons zo heeft verrast. De laatste twee kilometer lopen we door een aantal woonwijken richting het station.

Italiaans overnachten bij Nonsolovino

We overnachten bij Nonsolovino in Reeuwijk, het Italiaanse restaurant van Charlotte en Marco met daarboven enkele gezellige B&B-kamers.

Naast de gewone menukaart wordt er elke maand een regiomenu gepresenteerd, waarbij gerechten en wijnen uit een bepaalde Italiaanse regio centraal staan. Zo kun je met een regelmatig bezoekje een afwisselende reis door Italië maken. Blijven slapen kan ook, bij de Bed & Wine in Italiaanse stijl.

We schuiven aan voor een goed glas wijn en een welverdiend diner. Met achttien kilometer in de benen is het heel prettig dat we nog maar enkele stappen hoeven te zetten voor we in ons bed kunnen duiken.

De volgende ochtend serveert Charlotte ons een uitgebreid ontbijt waarbij de Italiaanse cappuccino van Marco natuurlijk niet mag ontbreken. We kunnen er weer tegenaan en gaan na deze perfecte start van de dag naar het Archeon.

Het watermanagement van de Romeinen

In het Archeon vinden we meer sporen van het ‘watermanagement’ van de Romeinen. Zo bewonderen we er een goed bewaarde duiker en leren we er hoe de Romeinen zich over het water in dit moerassige gebied verplaatsten.

De voorkeur ging niet uit naar de wegen, maar naar het water. Begrijpelijk, via het water is het immers veel makkelijker en sneller om grote hoeveelheden zware vracht te verplaatsen.

In Zwammerdam (dat we later nog op de Limes-route zullen tegenkomen) is in 1972 een boomstamkano ontdekt die ook in het Archeon te bewonderen is.

Ook zijn er in Zwammerdam zes Romeinse schepen gevonden waaronder drie grote platbodems. Een daarvan wordt nu gerestaureerd in het Archeon. Deze boten zijn uniek omdat ze tot de oudste Romeinse rivierschepen behoren die ooit zijn gevonden. De platbodems waren ideaal voor het vervoer van grote hoeveelheden goederen op de Rijn en de ondiepe zijtakken van Nedergermania.

Deze vondsten hebben ertoe geleid dat het Nederlandse deel van de Limes in de zomer van 2021 werd uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed. Speciaal voor de gevonden schepen zal bij museumpark Archeon een nieuw museum worden opgezet dat helemaal is gewijd aan deze historische boten; het Nationaal Romeins Scheepvaart Museum. Daar zullen we je t.z.t. meer over vertellen.

Het bezoek aan het Archeon was zo interessant dat we er langer zijn gebleven dan gepland. We hadden geen tijd meer voor nog een etappe van het Limes-pad, dus die bewaren we voor een volgend wandelweekend. Alla prossima!’