Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
In 2021 werd de limes, de Romeinse noordgrens in Nederland, tot Unesco Werelderfgoed verklaard (waarover we in deze blog al schreven). Deze grens, die grofweg de Rijn en haar vertakkingen volgt, heeft immers grote historische en landschappelijke betekenis.
Omdat Ciao tutti’s Marloes en haar vriend Thijs in coronatijden de wandelschoenen toch wel wat vaker aantrekken dan normaal, is dit de ideale gelegenheid om het grensgebied aan de Rijn te voet te ontdekken, aan de hand van het wandelpad (LAW 16) dat sinds 2018 langs die zogenaamde limes loopt.
Marloes en Thijs doen hier (onregelmatig) verslag van hun avonturen langs de Limes. Elke keer als ze een etappe hebben gelopen, nemen ze je in woord en beeld mee. Maar voordat ze echt op pad gaan, vanuit Katwijk aan Zee, introduceren ze de wandelroute en bieden ze wat achtergrondinformatie, zodat je goed voorbereid in de voetsporen van de Romeinen kunt treden.
Wat is de Romeinse limes?
‘Wie zou Azië, Afrika of Italië verlaten en naar Germanië gaan met dat woeste landschap, ruwe klimaat en treurige inrichting en aanblik?’ zo schreef de Romeinse geschiedschrijver Cornelius Tacitus rond 98 na Christus.
Toch waren de Romeinen in de eerste eeuw na Christus goed vertegenwoordigd aan de grens met Germanië. Niet vanwege het lekkere weer en het mooie landschap, maar om de geduchte Germanen buiten hun staatsgebied te houden. De grens had een belangrijke strategische functie.
De zuidoever van de Rijn vormde daarbij de natuurlijke grens. Hoewel de route de indruk wekt dat het een vaste grens vormt, is dat niet helemaal waar. Germanen werden in de eerste eeuw na Christus soms geduld in Belgica, het noordelijke deel van de provincie Gallië (zeg maar Frankrijk).
Omgekeerd maakten de Romeinen uitstapjes ten noorden van de Rijn, tot ze bijvoorbeeld door de Friezen werden teruggedreven. Wie helemaal in die turbulente Romeinse geschiedenis in de lage landen wil duiken, raden we zeker aan om Wee de Overwonnenen van Alexander van de Bunt te lezen.
Castellum Meinerswijk
Alle wegen leiden naar Rome
Het overgrote deel van de lokale bevolking was wel blij met de komst van de Romeinen. Rondom de legerkampen, grensforten, wachttorens, verdedigingswerken, dorpen en steden die de Romeinen opzetten, bloeide immers de handel.
De Romeinen brachten daarnaast het schrift, de Romeinse rechtspraak en bouwtechnieken. Rond 250 na Christus begon de limes echter steeds meer scheuren te vertonen en in 400 na Christus trokken de Romeinen zich terug.
De bodem bevat nog steeds restanten uit die periode. De Limes vormt een lint van archeologische schatten door Nederland: bijzondere gebruiksvoorwerpen zoals sieraden en glaswerk, schepen, resten van forten en wachttorens, maar ook wapens en gereedschap. Daarmee is de Limes het grootste archeologische monument van Nederland.
Potten, pannen, munten en zelfs glaswerk dat is gevonden in opgravingen langs de limes is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden:
Wandelen langs de limes
De wandelroute loopt midden door het land, van Katwijk aan Zee tot Berg en Dal bij Nijmegen. Het volgt, zo goed als het kan, de oorspronkelijke Limesweg die de verschillende nederzettingen met elkaar verbond.
Als je de route wil volgen, raden we aan om het boekje Romeinse Limespad (LAW 16) aan te schaffen. Daarin staat de route opgedeeld in delen van gemiddeld vijf kilometer. Zo kun je zelf een dagtocht samenstellen; wij kiezen bijvoorbeeld voor routes van ongeveer vijftien kilometer per dag.
Er staan ook OV-verbindingen en achtergrondinformatie in. De route is over het algemeen goed aangegeven met de gebruikelijke rood-witte markeringen in beide richtingen. Voor de zekerheid is het wel aan te raden om op Wandelnet een gpx-route te downloaden, ook omdat dezelfde markering wordt gebruikt voor alle lange afstandsroutes.
De route volgt de Rijn, met naast Romeinse sporen ook veel Hollandse doorkijkjes:
Anders dan bijvoorbeeld het Pieterpad is het Limespad een historische route die negentien historische punten, zoals opgravingen en monumenten, met elkaar verbindt. Dat betekent niet dat de route niet mooi is, maar wel dat historie het wint van landschappelijke kwaliteit. Omdat er ook een fietsroute is, is het op sommige stukken aan te raden om de (OV)fiets te pakken. Die optie zullen we bij elk routeverslag aangeven.
Morgen nemen we je mee van Katwijk aan Zee naar Zoeterwoude-Dorp, voor onze eerste etappe langs de Limes. Zet je wandelschoenen maar vast klaar!
