Een rebel en een kunstenaar: dat was Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) bij uitstek. Met degen en palet, de titel van het eerste deel van zijn stripbiografie klopt dan ook als een bus. De Italiaanse kunstenaar Milo Manara tekende het leven van Caravaggio op en volgt zijn levenskoers in prachtige striptekeningen.
Het leven van Caravaggio leest als een schelmenroman. De levensloop van de licht ontvlambare kunstenaar stond in het teken van vechten, op de vlucht zijn en tussendoor de meest prachtige doeken schilderen.
Caravaggio kun je rekenen tot een van de hoofdrolspelers van de Italiaanse barok. Zijn werk drukt zwaar op de emoties en door het heftige gebruik van chiaroscuro (licht/donker-effecten) is er altijd een hoofdrol in zijn schilderijen weggelegd voor dramatiek.
De roeping van Mattheüs
Diepe dalen
Dat geldt eveneens voor Caravaggio’s leven, dat werd gekenmerkt door diepe dalen. Op zijn vijfendertigste verlaat hij Rome, gewond en verstopt in een gammele kar, nadat hij een moord heeft gepleegd op een rivaal. Hij zal nooit meer naar de Eeuwige Stad terugkeren, maar na vele omzwervingen sterven op het strand van Porto Ercole.
Een dramatisch figuur: zijn leven leent zich bij uitstek voor een biografie. En voor een schilder is een stripbiografie misschien nog wel gepaster. Ook Caravaggio was voor zijn werken altijd op zoek naar de waarheid die hij vond in de echte mensen die hij huurde als modellen en het echte leven op een Romeinse straat.
Caravaggio tussen zijn kunstwerken
Milo Manara volgt in zijn strip trouw de levensloop van Caravaggio. Manara tekent met eerbied en zonder romantische opsmuk de stripbiografie van Caravaggio op, waar hij als collega-kunstenaar vaak als geweten van Caravaggio optreedt.
De figuur Caravaggio die Manara neerzet, is echter ook een eigen interpretatie van de tekenaar. Een mooie wisselwerking, waardoor Manara dicht bij zijn hoofdpersonage staat: een schilder-straatvechter.
Amor vincit Omnia
We zien Caravaggio regelmatig in het atelier aan het werk of zittend tussen de werken waar we zo van houden: vroegere Romeinse werken als De waarzegster, Een jongen gebeten door een hagedis, Bacchus en Jongen met een fruitmand. Maar we zien ook hoe De vlucht naar Egypte, De luitspeler, Maria Magdalena, Judith onthoofdt Holofernes, Het Martelaarschap van Mattheüs en De Roeping van Mattheüs het levenslicht zien.
De graflegging, Emmaüsgangers en De kruisiging van Petrus komen tot leven, net als Caravaggio’s misschien wel krachtigste werk ooit gemaakt: de Dood van Maria.
De luitspeler
Judith onthoofdt Holofernes
De schilder komt tot leven
Caravaggio komt tot leven zoals we hem kennen uit de kunstgeschiedenisboeken: als een opstandig genie, bijna kenmerkend voor alle grote kunstenaars, met een sterke, bruisende persoonlijkheid. Caravaggio’s liefdesleven wordt breed uitgemeten – en geromantiseerd.
Manara’s reconstructie van de vrouwen die voor Caravaggio belangrijk waren, is ondanks zijn vrije fantasie zeer geloofwaardig, met uitzondering misschien van het moment waarop Caravaggio in een in de Tiber verdronken vrouw zijn model Anna Bianchini herkent en haar opbaart voor de compositie voor de Dood van Maria.
Dood van Maria
Ook komt er regelmatig bloot voorbij in de strip, wat niet vreemd is voor Caravaggio’s leven noch voor de stijl Manara. De striptekenaar maakte voor lingeriemerk La Perla bijvoorbeeld een portfolio De kunstenaar en zijn model. Na enkele historische strips te hebben gepubliceerd, maakt Manara wereldwijd voornamelijk naam als erotisch striptekenaar. Regelmatig zie je dan ook wulpse dames voorbijkomen.
Rome in de hoofdrol
Daarnaast is er in de strip een prominente hoofdrol weggelegd voor Rome zelf. De stad fungeert natuurlijk als decor van Caravaggio’s leven, maar je kunt Rome bijna als een tweede hoofdpersoon zien. Een stad waarin zich veel ellende afspeelt, maar waar ook veel schoonheid ontstaat.
De oude muren, de poorten, de bruggen, de pleinen, de herbergen, de paleizen van Rome, de Tor di Nona-gevangenis: ze worden bijna echte personages van vlees en bloed. Aan het begin word je direct het oude Rome van het einde van de zestiende eeuw binnengeleid, via de Ponte Salario, bij het vallen van de avond. Ook de Porta Nevia, het Forum Romanum en oude kerken worden prachtig uitgebeeld.
Inspiratie van Piranesi
Als je de stripbiografie van Caravaggio leest, zie je ook dat Manara zich heeft laten inspireren door andere kunstenaars om Rome tot leven te wekken. Vooral in de tekeningen van de Tor di Nona, een beruchte gevangenis, zie je duidelijk de belangrijkste inspiratiebron: de Carceri d’Invenzione, een serie gravures van Giovanni Battista Piranesi.
Piranesi legde de Tor di Nona al in de achttiende eeuw minutieus vast in zijn etsen, die Manara zeker bestudeerd zal hebben.
Caravaggio – Met degen en palet blinkt uit door de schitterende tekeningen die door Manara met eerbied en bewondering zijn gemaakt. Hier tekent een collega die ondanks de grote afstand in tijd toch heel dicht bij de grote kunstenaar staat.
Caravaggio – Met degen en palet | Milo Manara | ISBN 9789491684708 | € 17,95 | Uitgeverij Glénat | bestel Met degen en palet via deze link bij bol.com
