Leugens en tovenarij – Elsa Morante

Na het succes van de nieuwe uitgave van Het eiland van Arturo heeft uitgeverij Wereldbibliotheek bijna vijfenzeventig jaar na verschijning de eerste roman van Elsa Morante in een nieuw jasje gestoken, met een nieuwe vertaling van Manon Smits.

Leugens en tovenarij is een prachtige familiekroniek op negentiende-eeuwse leest, die alle tradities van de oude liefdesroman op losse schroeven zet. We mogen alvast een voorproefje delen.

Een verhaal van gefnuikte dromen en bedrogen liefdes

In deze drie generaties omspannende familieroman doet Elisa, een jonge vrouw uit Zuid-Italië, haar afkomst uit de doeken aan de hand van de sprookjes en leugens die haar verwanten zichzelf en elkaar vertelden.

Op basis van nagelaten brieven reconstrueert ze hoe haar grootouders elkaar leerden kennen en hoe haar ouders na moeizame amoureuze verwikkelingen uiteindelijk tot elkaar kwamen.

Lees een fragment uit Leugens en tovenarij

‘De weinige vertrekken van ons appartement komen op één na allemaal uit op een lange gang, die aan het eind een haakse bocht maakt en uitmondt in een kleine ruimte, afgeschermd met een fluwelen gordijn, die vol staat met opgestapelde koffers, oude, onbruikbare lampen en andere afgedankte spullen.

Aan de andere kant van dit berghok is de deur naar een kamertje dat vroeger voor de dienstmeid bestemd was, maar dat toen ik hier kwam werd ingericht voor mijn gebruik, terwijl de dienstmeid naar de keuken werd verbannen.

Bij die gelegenheid bracht mijn beschermster er verschillende verfraaiingen in aan die nu nog te zien zijn, zoals het turkoois-gouden behang en het wijwatervat (in de vorm van een vergulde duif met een aureool en gespreide vleugels) dat zij persoonlijk regelmatig met wijwater vulde, net als dat van haarzelf. Sindsdien (vijftien jaar geleden) werd dat mijn kamer, en dat is het nu nog.

De hoop spullen waarmee het berghok is volgestouwd belemmert bijna als een barricade de toegang tot mijn kamertje, waarvan de deur maar half open kan. En door die deur, evenals door het zware gordijn van mijn piepkleine vestibule, worden de geluiden uit de andere kamers behoorlijk gedempt.

Het enige raam van het kamertje kijkt uit op een binnenplaats; alleen niet op de voornaamste binnenplaats van deze huurkazerne, een groot, rumoerig erf, maar op een smal, secundair plaatsje waar bijna nooit iemand komt.

De huurkazerne telt tien verdiepingen, en op dit plaatsje, omsloten door vier hoge betonnen muren, als een soort toren zonder dak erop, schijnt nooit de zon, op geen enkel tijdstip en in geen enkel seizoen; op de grond, tussen de met afval bezaaide stenen, prijkt wat kleurloos onkruid.

Behalve het mijne zijn er nog een paar andere ramen die op dat plaatsje uitkijken, en daaruit klinkt soms het weemoedige gezang van een arme dienstmeid uit het dorp die zich door het raam buigt om matten te kloppen, en die op zondag een spiegeltje aan het kozijn hangt om zich in te bekijken terwijl ze haar haren doet.

Een groenvink in een kooitje, te gast in een huis zonder zon, wordt af en toe op de vensterbank gezet in de buitenlucht van het plaatsje, terwijl daarboven in die open, bijna duizelingwekkende hoogte de zwaluwen kwetterend langs elkaar heen scheren. En soms bereiken me vanuit verre kamers de rauwe stemmen van een grammofoon.

In dit kamertje heb ik, als het ware begraven, het grootste deel van de tijd doorgebracht die ik in dit huis heb gewoond. In gezelschap van mijn boeken en van mezelf, als een meditatieve monnik; afgezonderd van alles wat in de aangrenzende kamers gebeurde, zonder enig gezelschap of tijdverdrijf en immuun voor de frivoliteiten die normaal gesproken zelfs de eenvoudigste meisjes niet sparen. Toch moet u daarom niet denken dat deze eenzame kamer het toevluchtsoord van een heilige was; juist eerder dat van een heks.

Op dit moment komt het me dan ook daadwerkelijk als hekserij voor hoe snel de tijd dat ik hier opgesloten heb geleefd is vergleden: drie hele lustrums zijn er voorbijgevlogen, zo snel dat ze me, nu ik terugkijk, haast voorkomen als één lange dag. Of nee, als één roerloos uur op een zomermiddag, in het zonloze licht dat buiten wit weerkaatst tegen de pleistermuren van het plaatsje; en dat binnen, gereflecteerd door de kleur van het behang, een sombere, geladen tint heeft.

Mijn enige metgezel in deze kamer is Alvaro, die wel een levend wezen is, maar niet menselijk (meer wil ik u voorlopig niet over hem vertellen, niet wat, noch wie hij is, want ik wil de verklaring van het mysterie net als in een detective voor u bewaren tot het einde van het boek).

Aangezien voor mensen het gezelschap van een Alvaro echter niet telt, ben ik al met al toch alleen. Ik hoor af en toe het gekweel van de groenvink, waarop de arme dienstmeid uit het dorp reageert, en uit de nabije kamers klinken gedempte echo’s; maar ook die geluiden tellen niet: rondom mij heerst stilte.

In werkelijkheid is mijn leven (met het woord leven bedoel ik de beproevingen, ontmoetingen en gebeurtenissen die eenieders ervaring vormen) – is mijn leven stil blijven staan op de dag dat ik hier als tienjarig meisje voor het eerst binnenkwam.

Ik was herstellende van een dodelijke ziekte, en mijn komst in dit huis was de afloop van droeve en voor een jong meisje hoogst bizarre wederwaardigheden. De zomer liep ten einde, maar gevoelig en ziekelijk geworden door hevige emoties bleef ik nog steeds, als een vlag die tegen de wind in wappert, met mijn gedachten terugreiken naar het hete seizoen dat achter me lag, waarin mijn hele kindertijd op zijn kop was gezet en mijn lot was veranderd. Ook nu ben ik in zekere zin nog altijd blijven stilstaan bij die ene zomer uit mijn jeugd; daar blijft mijn ziel onophoudelijk omheen fladderen en tegenaan botsen, als een insect rondom een verblindende lamp.’

Lees verder in

Leugens en tovenarij | Elsa Morante | vertaald door Manon Smits (oorspronkelijke titel Menzogna e sortilegio) | ISBN 9789028452657 | € 49,99 | uitgeverij Wereldbibliotheek | bestel Leugens en tovenarij bij je lokale boekhandel of via deze link bij bol.com (ook beschikbaar als e-book)