Naar hoofdinhoud Naar navigatie
14 juni 2021

Het heldenpad – Tim Parks neemt je mee in de voetsporen van Garibaldi

In zijn nieuwe boek Het heldenpad doet Tim Parks – een van onze favoriete schrijvers over Italië – in zijn heerlijk humoristische stijl verslag van Garibaldi’s reis door de Apennijnen, van Rome naar Ravenna, op zoek naar het heden en verleden van Italië.

In de zomer van 2019 stapt rasverteller Tim Parks samen met zijn partner Eleonora in de voetstappen van Garibaldi, die in de negentiende eeuw vocht voor een verenigd Italië.

Tim Parks: ‘Garibaldi had achtenveertig uur voorbereidingstijd. Wij dachten er een jaar over na. Hij moest vierduizend man te voet organiseren, achthonderd man te paard, muilezels, voedsel en een kanon. Wij tweeën hebben alleen onze rugzakken.

Hij liet zijn mannen ’s nachts in stilte lopen, vanwege vijandige legers. Onze vijanden zullen verkeer en hitte zijn, dus vertrekken we om half vijf, in de hoop dat we dertig kilometer afgelegd hebben voor de zon hoog staat.’

© David Atkinson | Hand made maps

Geniet alvast van een fragment uit Het heldenpad

In zijn introductie tot het verhaal vertelt Tim Parks over het idee achter deze heldentocht: ‘Eén versie van mijn levensverhaal zou kunnen zijn dat ik in 1978 een Italiaanse vrouw ontmoette, trouwde, en naar Italië verhuisde waar ik sindsdien woon. Zonder dat ik die plek echt had uitgekozen, of de plek mij.

Maar aan die ‘Italiaanse bestemming’ van mij was wel een leuk voorval voorafgegaan in mijn jonge jaren. Toen ik voor mijn eindexamen geschiedenis een onderwerp moest kiezen, koos ik de Risorgimento, dat enorme proces van vrijmaking waarbij de verscheidene Italiaanse staatjes zich van de buitenlandse overheersing wisten te ontdoen en zich in 1861 verenigden tot één enkele natie.

Onder leiding van een bevlogen docent lazen we een boek met originele documenten uit die tijd, en leerden we over de vier grote makers van het moderne Italië:

*de revolutionaire republikein Giuseppe Mazzini, die zijn hele leven bezig was met het aanwakkeren van allerlei gewapende opstanden die steevast mislukten; de machiavellistische premier van Piemonte

*Camillo Cavour, die de rivaliteit tussen Frankrijk en Oostenrijk handig wist uit te buiten ten voordele van de expansie van Piëmont, waarmee hij die staat tot kern van de natie in wording maakte

*de blunderende maar vreemd effectieve Vittorio II, koning van Piemonte, die een dubbelspel speelde met enerzijds zijn premier en anderzijds de revolutionaire patriotten

*en ten slotte Giuseppe Garibaldi, de buitengewone guerrillastrijder met een Zuid-Amerikaans verleden die in 1860 de wereld versteld deed staan door met duizend rebellen naar de westkust van Sicilië te trekken en het eiland in te nemen op een twintigduizend man sterk Bourbons leger, daarna overstak naar Calabrië en verder naar het noorden trok via Napels, terwijl hij onderweg naar Rome vrijwilligers verzamelde, tot hij op het Piemontese leger stuitte dat hem haastig tegemoet was gekomen om hem tegen te houden, en hij de gehele territoriale winst overdroeg aan Vittorio Emanuele, om zo de eenmaking van de Italiaanse staat te creëren door een fait accompli.

Een jaar na dat eindexamen, in 1974, maakte ik gebruik van de nieuw geïntroduceerde InterRail Pass om voor het eerst Italië te bezoeken, en onderweg ontdekte ik dat ik al heel wat straatnamen van het land kende. Viale Cavour, Via Mazzini, Corso Vittorio Emanuele, Piazza Garibaldi – de vier patriotten zijn alomtegenwoordig, hun daden worden vereerd met talloze monumenten, beelden en gedenkplaten.

Veruit de meest aantrekkelijke van hen, zowel op papier als in steen, is Garibaldi: zijn diepliggende ogen en strenge baard, zijn stoere houding onder zijn kepi en poncho, stralen nog steeds een krachtig charisma uit; de woorden Roma o morte! die je door het hele land naast de vele balkons kunt zien staan vanwaar hij zijn beroemde strijdkreet heeft uitgesproken, raken je nog steeds.

Het is een schande dat de geschiedenisboeken hem afschilderen als een naïef persoon, een instrument in de handen van anderen, een onnozelaar met geluk.

Tien jaar later begon ik aan die beschrijving te twijfelen toen ik gevraagd werd een biografie van de held te bespreken. Hij mag dan wel vaak gemanipuleerd zijn, maar onnozel was hij niet. Hij was slim, goedgeorganiseerd, creatief. En hij mag dan geluk hebben gehad, wat hij ook toegaf, maar daar had hij voor gewerkt.

Het is een interessant onrecht. Italianen zijn verknocht aan het lokale, delen zich altijd op in groepjes, facties, lobby’s en corporaties, en staan als volk niet echt open voor eenheid. Overal tref je argwaan, complottheorieën, cynisme. Onderling geruzie is de norm, defaitisme heerst.

Wat zeer ongewoon was, is dat Garibaldi die negatieve kwaliteiten opzij wist te zetten, en daarmee ook zijn republikeinse idealen, en zich kon concentreren op één enkel doel: eenheid, ten koste van alles. Hij geloofde dat dit doel nog tijdens zijn leven bereikt kon worden, en door anderen ervan te overtuigen hun meningsverschillen en ruzies te vergeten, en zelfs samen te sterven, bereikte hij het ook.

Zo werd hij een provocatie, een beschuldiging zelfs aan het adres van allen die willen geloven dat moed zinloos is en vooruitgang onmogelijk.

Bovendien kon hij het nog navertellen ook! Ondanks een stuk of twaalf kogelwonden opgelopen in veertig jaar vechten, stierf de held in 1882 op vierenzeventigjarige leeftijd in zijn bed.

Toch werd mijn liefde voor Garibaldi pas echt gewekt toen ik het Dagboek van de gebeurtenissen in Rome in 1849 van Gustav Hoffstetter tegenkwam. Hoffstetter was een Beiers officier die als vrijwilliger had meegevochten voor de kortstondige Romeinse Republiek die in februari 1849 de pauselijke macht afschafte en daarna begin juli werd omvergeworpen door Franse troepen na een twee maanden durende belegering.

Garibaldi was een van de bevelhebbers in die strijd, waarvan hij wist dat hij hem niet kon winnen. Het was echter niet zozeer die ellendige belegering die me aangreep, als wel de beschrijving van de uitzonderlijke vlucht van de held uit Rome, dwars door Italië, samen met zijn Braziliaanse vrouw Anita en vierduizend vrijwilligers.

Hij had gezworen zich op Italiaans grondgebied nooit aan buitenlandse soldaten over te geven. Je kan wel zeggen dat de lessen die hij getrokken heeft uit die slopende mars van zeshonderdveertig kilometer, en het voorbeeld dat hij ermee heeft gesteld, een voorbereiding waren op zijn toekomstige triomf. Hoffstetter was zijn adjudant.

Zelden heb ik, tijdens het lezen van dat verslag, zo graag gewild dat ik in een andere tijd had geleefd of in andermans schoenen had gestaan. Of laarzen.

In 2019, honderdzeventig jaar na die gebeurtenissen in Rome, kocht ik een paar wandelschoenen, wist mijn partner Eleonora zover te krijgen dat ook te doen, en vertrok ik in juli om in hun voetsporen te treden.’

Daarna volgt een heroïsche reis door Italië, waarbij je net als Tim Parks in voorgaand fragment verzucht: ‘Zelden heb ik zo graag gewild dat ik in andermans schoenen had gestaan.’ Hij maakte een fantastische wandeling, van het Piazza San Giovanni in Laterano in Rome naar het Piazza Anita Garibaldi in Ravenna.

Een historische reis, prachtig opgetekend zoals alleen Tim Parks dat kan doen, met liefde voor een land dat, ondanks de geografische eenheid, nog steeds een mengelmoes is, maar juist daar zijn charme uithaalt.

Elke Italiëliefhebber zou met Tim Parks mee op reis moeten, al is het maar om de liefde voor Italië nog wat verder aan te laten wakkeren!

Het heldenpad | Tim Parks | vertaald door Corine Kisling | ISBN 9789029542029 | € 26,99 | uitgeverij De Arbeiderspers | bestel Het heldenpad bij je lokale boekhandel of via deze link bij bol.com

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ciao tutti is hét startpunt voor je vakantie naar Italië, bomvol persoonlijke tips. Buon viaggio!

autohuur italië
Bol AlgemeenBol Algemeen